'Expeditie Spitsbergen' heet het boek van de Groninger journalist Frank von Hebel. De ondertitel is: 'Ooggetuigenverslag van klimaatverandering'. Frank kreeg de gelegenheid om mee te gaan met de tweede expeditie van het Arctisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen naar het snelst opwarmende gebied ter wereld. Dat het zo snel opwarmt komt omdat de ‘normale’ opwarming als gevolg heeft dat sneeuw en ijs er smelten en daardoor de weerkaatsing van het zonlicht afneemt. Deze afname van de weerkaatsing bedraagt tachtig procent bij sneeuw en ijs en 10 procent bij water en land. Minder weerkaatsing betekent nog meer warmte die opgenomen wordt door de bodem.

Bovendien is er nog de invloed van warmer wordende golfstromen die langs de eilandengroep vloeien.

Het is een leuk boek om te lezen. De hele geschiedenis van Nederland in de Noordelijke IIszee wordt meegenomen: van de overwintering op Nova Zembla – honderden kilometers naar het oosten – tot de Nederlandse walvisvangst waarvoor Spitsbergen het centrum was. Onderzoek van een grafveld op de bijna noordelijkste punt van Spitsbergen, Smeerenburg, heeft veel informatie opgeleverd over de werkomstandigheden op het eiland in de zeventiende eeuw. Deze periode vond zijn einde met het bekende walvisfabrieksschip de Willem Barendsz dat tot 1964 bij Antarctica op walvissen jaagde en de gevangen walvissen aan boord verwerkte.

IIsberen zijn beschermd op Spitsbergen en daarom is voorzichtigheid geboden. Het is duidelijk dat de schrijver er banger voor was dan veel onderzoekers vroeger en nu. Hij benadrukt dat het, naast de tijger, het enige roofdier is dat op de mens jaagt en vindt dat uiterste voorzichtigheid geboden is. Vermakelijk is daarom dat hij op zijn eerste wandeltocht op IJsland een waarschuwingsbordje voor ijsberen gewoon voorbij loopt en zich later door geschrokken toeristen bij het bordje laat fotograferen.

Maar waar het om ging is het meten van de gevolgen van klimaatverandering en die zijn angstwekkend. Ze meten van alles, onder meer het methaan in het zeewater: hoe warmer het wordt, hoe meer permafrost ontdooit en hoe meer methaan er vrij komt. Maar dan ook weer: hoe meer micro-organismen bezig zijn met de afbraak van methaan.

Jouke Prop en zijn vrouw bestuderen al decennia lang ganzen die als trekvogel op Spitsbergen komen om eieren te leggen en uit te broeden. Kunnen ze nog genoeg voedsel verzamelen om op tijd weer bij de eieren te zijn? Dat is door de wisselende omstandigheden een steeds groter probleem.

Voor ijsberen is dat dan weer de oplossing voor hun probleem: het ijs verdwijnt en ze kunnen dus niet meer in zee vissen. Maar ze kunnen nu wel de ganzen-nesten plunderen. Voor de ganzen ligt de oplossing misschien weer op de eilandjes die de ijsberen niet meer kunnen bereiken. Zo verandert de kringloop in de natuur steeds door de klimaatverandering. Nergens is dat duidelijker en beter te zien en te meten dan op Spitsbergen.

Spitsbergen ligt tussen Nova Zembla en Groenland. Wat inmiddels duidelijk is: op Groenland doen zich dezelfde verschijnselen voor van klimaatverandering. Het is daar alleen wat minder gemakkelijk te onderzoeken omdat de ijslaag er veel dikker is. Het smelten van die ijslaag is een groot gevaar voor ons allen door de stijging van het zeewaterpeil die er het gevolg van zal zijn. Door de belangstelling die er momenteel is voor Groenland, is dit boek over Spitsbergen nog meer een aanrader!

----------

De schrijver kwam met de plaatjes.