archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 10
Jaargang 22
13 februari 2025
Nummer 11 verschijnt op
27 februari 2025
Beschouwingen > In de polder delen printen terug
Zetelroof Arie de Jong

2208BS ZetelroofOp 28 november stapten in de Haagse gemeenteraad twee mensen uit de fracties van CDA en PvdA over naar die van Hart voor Den Haag, meer bekend als ‘de fractie van Richard de Mos’. Met verlies van twee mensen uit de coalitiepartijen verloor de coalitie haar meerderheid en viel terug op 22 van de 45 zetels. De fractie van Hart voor Den Haag, in de oppositie, groeide van 9 naar 11 zetels. Omdat sommige kleine fracties die niet in het college zitten er geen belang bij hebben dat ten val te brengen vloeit er geen bloed.
Ik wil me niet mengen in de politieke verwikkelingen van het Haagse gemeentebestuur, want die kan ik niet overzien, maar de aandacht vestigen op het opmerkelijke van de overstap van twee leden, nog wel uit verschillende fracties, van de ene partij naar de andere.

Overstappers

Eerst de specifieke situatie in Den Haag. De twee mensen die de stap maakten zijn Mairan Sewtahal (voorheen PvdA) en Ismet Bingöl (voorheen CDA). Bij Sewtahal wordt er voortdurend bij gezegd dat die zijn wortels vindt in de Hindoestaanse gemeenschap, in Den Haag een grote bevolkingsgroep. Bingöl komt uit de Turkse gemeenschap. Bij Sewtahal is er bij de kandidaatstelling in de PvdA indertijd veel gedoe geweest. Het afdelingsbestuur wilde hem eerst niet op de kandidatenlijst plaatsen door schimmige verhuurdersactiviteiten in Suriname, maar de ledenvergadering streek de hand over het hart en plaatste hem wel op de lijst, maar op een volmaakt onverkiesbare plaats, dacht men. Sewtahal had echter zijn Hindoestaanse achterban en die zorgde voor zoveel voorkeurstemmen dat hij kon plaatsnemen in de fractie van slechts drie mensen die de PvdA daar nog over heeft. Dat vonden sommigen niet leuk in die partij, maar er is verder geen gedoe over geweest, dus wat zorgt voor zo’n ongelooflijke overstap van Sewtahal? Daarover was hij niet erg helder, maar blijkbaar is hij een van de velen in de hedendaagse politiek die zichzelf niet als een dienaar zien van de partij of stroming die ze vertegenwoordigen, maar een politieke partij zien als vehikel voor zichzelf.

Overstappen naar een andere partij is steeds gebruikelijker geworden, sinds ongeveer een kwart eeuw. Het valt misschien nog te begrijpen als na een ruzie in een fractie (soms over de inhoud, meestal over baantjes of door slechte chemie tussen mensen) of in het zicht van volgende verkiezingen waarbij iemand door haar of zijn partij ongewild niet meer verkiesbaar is gesteld, uit de partij stapt en ‘voor zichzelf begint’. Dat kan overigens uitlopen op het stichten van een eigen partij, vrijwel altijd slechts met een lokaal karakter. Overstappen naar een andere partij hoeft niet zo bijzonder te zijn, maar als het gaat om mensen die al politiek actief zijn of zich voor een partij al nadrukkelijk hebben gemanifesteerd, dat is toch vreemd.

Overstappers en/of uitstappers

Eind jaren zestig en in de jaren zeventig waren er evengoed overstappers, maar dat leverde meestal weinig gedoe op. Je had bijvoorbeeld de ‘groep Aarden’, drie Tweede Kamerleden van de KVP die uit de fractie stapten en de basis vormden van de PPR. Vooral in de Rotterdamse politiek gingen raadsleden of zelfs wethouders van kleinere partijen over naar de PvdA als hun partij aan het wegglijden was: Elisabeth Schmitz, Hans Mentink, Hans Simons. Ook waren er twee leden uit de CDA-fractie in de Tweede Kamer die in 1983 de ‘groep Scholten’ vormden, Jan-Nico Scholten die later zou toetreden tot de PvdA en Stef Dijkman die een paar jaar later overstapte naar de PPR. Een in het oog lopende overstap was die van Jan Nagel in 1993. Hij was eerder al lid geweest van de Eerste Kamer voor de PvdA, maar uit ontevredenheid over de gang van zaken in de Hilversumse PvdA stichtte hij in 1993 Leefbaar Hilversum. Ik herinner me nog dat ik mij in die tijd mocht buigen over zijn verzoek om landelijk lid te mogen blijven van de PvdA en lokaal een andere partijkeuze te mogen hebben. Dat konden we hem niet toestaan, als er in Hilversum ook een PvdA-fractie in de gemeenteraad zat. Jan stapte uit de partij en was uiterst succesvol met Leefbaar Hilversum. Hij werd zelfs een poosje wethouder voor die partij en ging door met het bundelen van lokale leefbaarheidspartijen in Leefbaar Nederland. Uiteindelijk werd hij wederom lid van de Eerste Kamer voor een andere creatie van hem: 50PLUS, een partij die enige tijd succesvol in de Nederlandse politiek wist te opereren. Jan was niet alleen een overstapper van het eerste uur - hij deed het meerdere malen - ook was hij bekwaam in het aangaan van conflicten.

Bijzondere uitstapper

De volgende bijzondere situatie deed zich voor bij de LPF. Ontstaan omdat Pim Fortuyn in 2002 als beoogd lijsttrekker van Leefbaar Nederland (met als partijvoorzitter Jan Nagel, daar is hij weer) was afgevoerd en toen bliksemsnel een eigen partij vormde. Overigens was Fortuyn voordien lid geweest van de PvdA, nadat hij eerder was geweigerd door de CPN. Nadat hij in 1989 uit de PvdA was gestapt overwoog hij lid te worden van de VVD maar hij ontdekte dat hij als partijloze makkelijker zijn opvattingen kon spuien. 

Pim Fortuyn bleek in 2002 een succesvol lijsttrekker van Leefbaar Rotterdam, maar postuum vooral succesvol bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2002. De LPF kwam met zoveel zetels in de Tweede Kamer dat VVD en CDA er niet omheen konden een kabinet met ze te vormen, maar de net gevormde LPF had nog niet voldoende geschikte ministerskandidaten. Men zag echter kans om Roelf de Boer los te weken uit de VVD (hij verzette zich nog wel tegen het idee om zijn lidmaatschap op te geven van de VVD, maar het werd niet kies gevonden op die manier het VVD-smaldeel versterkt te zien) en Eduard Bomhoff uit de PvdA. 

Overigens kwam Leefbaar Nederland destijds ook met twee zetels in de Tweede Kamer, met lijsttrekker Fred Teeven, die een jaar later opstapte bij die partij toen hij hoorde dat het bestuur Emile Ratelband lijsttrekker wilde maken bij de verkiezingen in 2003. Al vlot stapte hij over naar de VVD waarvan hij al eerder lid was geweest, en maakte een politieke loopbaan voor die partij tot aan zijn noodgedwongen aftreden als staatssecretaris. 

Partijvoorzitter Jan Nagel had er de hand in dat de lijst van Leefbaar Nederland wel meer overstappers telde. Zo stond op nummer 3 Tjerk Westerterp, ooit zelfs minister voor de KVP in het kabinet Den Uyl. Voor die plaats op de lijst die aanvankelijk ruimschoots verkiesbaar leek te zijn zegde hij zijn lidmaatschap van het CDA op. Westerterp stond genoegzaam bekend als opportunist. Dat was de reden geweest dat formateur Jaap Burger hem ook in 1973 in het kabinet Den Uyl haalde: Westerterp zou zich, zo verklaarde Burger tegenover de sceptische Joop den Uyl, altijd plooien, want hij hechtte meer aan het belang van zijn eigen positie en in de Tweede Kamer zou je alleen maar last hebben van die man. Toen Westerterp ooit werd aangesproken op zijn opportunisme, erkende hij volmondig een ‘principieel opportunist’ te zijn.

Succesvolle uitstapper

Toch was dat allemaal klein bier met wat daarna zou volgen aan overstappers. Neem Geert Wilders die uit de VVD-fractie ging en een eigen partij begon die uiterst succesvol genoemd kan worden, al is het dan nooit een echte partij geworden, maar een eenmansbedrijf met stemvee. Of wat te denken van Joost Eerdmans, die op onnavolgbare wijze telkens weer is overgestapt naar een nieuwe partij. Rita Verdonk, ooit prominent in de VVD, is er nog zo een die bij herhaling overstapte. Ze is nu fractiegenoot van de heren Sewtahal en Bingöl waarmee dit stukje begon.

Van recentere datum is het uiteenspatten van het CDA. Eerst zag je allerlei voormalige CDA-prominenten weer opduiken in de BBB, de partij voor de agrosector, Vervolgens kondigde zich een reeks van overstappers aan naar het NSC in het kielzog van de uit het CDA gestapte Pieter Omtzigt. Ik ben de tel kwijtgeraakt.

Wat je bij recente overstappers voortdurend ziet, is dat niet de inhoud of ideologie van een partij ertoe doet (voor zover partijen daar nog over beschikken), maar dat het nu vooral gaat om persoonlijke ambitie of de uitkomst van conflicten die vaak met de inhoud niets van doen hebben. Niet alleen zijn partijen als instituut te zeer losgeraakt van ideologie en inhoud, dit blijkt des te meer te gelden voor menig partijprominent.

----------

De tekening is van Marcia Meerum Terwogt.
Meer informatie: marciamt72@gmail.com


© 2025 Arie de Jong meer Arie de Jong - meer "In de polder" -
Beschouwingen > In de polder
Zetelroof Arie de Jong
2208BS ZetelroofOp 28 november stapten in de Haagse gemeenteraad twee mensen uit de fracties van CDA en PvdA over naar die van Hart voor Den Haag, meer bekend als ‘de fractie van Richard de Mos’. Met verlies van twee mensen uit de coalitiepartijen verloor de coalitie haar meerderheid en viel terug op 22 van de 45 zetels. De fractie van Hart voor Den Haag, in de oppositie, groeide van 9 naar 11 zetels. Omdat sommige kleine fracties die niet in het college zitten er geen belang bij hebben dat ten val te brengen vloeit er geen bloed.
Ik wil me niet mengen in de politieke verwikkelingen van het Haagse gemeentebestuur, want die kan ik niet overzien, maar de aandacht vestigen op het opmerkelijke van de overstap van twee leden, nog wel uit verschillende fracties, van de ene partij naar de andere.

Overstappers

Eerst de specifieke situatie in Den Haag. De twee mensen die de stap maakten zijn Mairan Sewtahal (voorheen PvdA) en Ismet Bingöl (voorheen CDA). Bij Sewtahal wordt er voortdurend bij gezegd dat die zijn wortels vindt in de Hindoestaanse gemeenschap, in Den Haag een grote bevolkingsgroep. Bingöl komt uit de Turkse gemeenschap. Bij Sewtahal is er bij de kandidaatstelling in de PvdA indertijd veel gedoe geweest. Het afdelingsbestuur wilde hem eerst niet op de kandidatenlijst plaatsen door schimmige verhuurdersactiviteiten in Suriname, maar de ledenvergadering streek de hand over het hart en plaatste hem wel op de lijst, maar op een volmaakt onverkiesbare plaats, dacht men. Sewtahal had echter zijn Hindoestaanse achterban en die zorgde voor zoveel voorkeurstemmen dat hij kon plaatsnemen in de fractie van slechts drie mensen die de PvdA daar nog over heeft. Dat vonden sommigen niet leuk in die partij, maar er is verder geen gedoe over geweest, dus wat zorgt voor zo’n ongelooflijke overstap van Sewtahal? Daarover was hij niet erg helder, maar blijkbaar is hij een van de velen in de hedendaagse politiek die zichzelf niet als een dienaar zien van de partij of stroming die ze vertegenwoordigen, maar een politieke partij zien als vehikel voor zichzelf.

Overstappen naar een andere partij is steeds gebruikelijker geworden, sinds ongeveer een kwart eeuw. Het valt misschien nog te begrijpen als na een ruzie in een fractie (soms over de inhoud, meestal over baantjes of door slechte chemie tussen mensen) of in het zicht van volgende verkiezingen waarbij iemand door haar of zijn partij ongewild niet meer verkiesbaar is gesteld, uit de partij stapt en ‘voor zichzelf begint’. Dat kan overigens uitlopen op het stichten van een eigen partij, vrijwel altijd slechts met een lokaal karakter. Overstappen naar een andere partij hoeft niet zo bijzonder te zijn, maar als het gaat om mensen die al politiek actief zijn of zich voor een partij al nadrukkelijk hebben gemanifesteerd, dat is toch vreemd.

Overstappers en/of uitstappers

Eind jaren zestig en in de jaren zeventig waren er evengoed overstappers, maar dat leverde meestal weinig gedoe op. Je had bijvoorbeeld de ‘groep Aarden’, drie Tweede Kamerleden van de KVP die uit de fractie stapten en de basis vormden van de PPR. Vooral in de Rotterdamse politiek gingen raadsleden of zelfs wethouders van kleinere partijen over naar de PvdA als hun partij aan het wegglijden was: Elisabeth Schmitz, Hans Mentink, Hans Simons. Ook waren er twee leden uit de CDA-fractie in de Tweede Kamer die in 1983 de ‘groep Scholten’ vormden, Jan-Nico Scholten die later zou toetreden tot de PvdA en Stef Dijkman die een paar jaar later overstapte naar de PPR. Een in het oog lopende overstap was die van Jan Nagel in 1993. Hij was eerder al lid geweest van de Eerste Kamer voor de PvdA, maar uit ontevredenheid over de gang van zaken in de Hilversumse PvdA stichtte hij in 1993 Leefbaar Hilversum. Ik herinner me nog dat ik mij in die tijd mocht buigen over zijn verzoek om landelijk lid te mogen blijven van de PvdA en lokaal een andere partijkeuze te mogen hebben. Dat konden we hem niet toestaan, als er in Hilversum ook een PvdA-fractie in de gemeenteraad zat. Jan stapte uit de partij en was uiterst succesvol met Leefbaar Hilversum. Hij werd zelfs een poosje wethouder voor die partij en ging door met het bundelen van lokale leefbaarheidspartijen in Leefbaar Nederland. Uiteindelijk werd hij wederom lid van de Eerste Kamer voor een andere creatie van hem: 50PLUS, een partij die enige tijd succesvol in de Nederlandse politiek wist te opereren. Jan was niet alleen een overstapper van het eerste uur - hij deed het meerdere malen - ook was hij bekwaam in het aangaan van conflicten.

Bijzondere uitstapper

De volgende bijzondere situatie deed zich voor bij de LPF. Ontstaan omdat Pim Fortuyn in 2002 als beoogd lijsttrekker van Leefbaar Nederland (met als partijvoorzitter Jan Nagel, daar is hij weer) was afgevoerd en toen bliksemsnel een eigen partij vormde. Overigens was Fortuyn voordien lid geweest van de PvdA, nadat hij eerder was geweigerd door de CPN. Nadat hij in 1989 uit de PvdA was gestapt overwoog hij lid te worden van de VVD maar hij ontdekte dat hij als partijloze makkelijker zijn opvattingen kon spuien. 

Pim Fortuyn bleek in 2002 een succesvol lijsttrekker van Leefbaar Rotterdam, maar postuum vooral succesvol bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2002. De LPF kwam met zoveel zetels in de Tweede Kamer dat VVD en CDA er niet omheen konden een kabinet met ze te vormen, maar de net gevormde LPF had nog niet voldoende geschikte ministerskandidaten. Men zag echter kans om Roelf de Boer los te weken uit de VVD (hij verzette zich nog wel tegen het idee om zijn lidmaatschap op te geven van de VVD, maar het werd niet kies gevonden op die manier het VVD-smaldeel versterkt te zien) en Eduard Bomhoff uit de PvdA. 

Overigens kwam Leefbaar Nederland destijds ook met twee zetels in de Tweede Kamer, met lijsttrekker Fred Teeven, die een jaar later opstapte bij die partij toen hij hoorde dat het bestuur Emile Ratelband lijsttrekker wilde maken bij de verkiezingen in 2003. Al vlot stapte hij over naar de VVD waarvan hij al eerder lid was geweest, en maakte een politieke loopbaan voor die partij tot aan zijn noodgedwongen aftreden als staatssecretaris. 

Partijvoorzitter Jan Nagel had er de hand in dat de lijst van Leefbaar Nederland wel meer overstappers telde. Zo stond op nummer 3 Tjerk Westerterp, ooit zelfs minister voor de KVP in het kabinet Den Uyl. Voor die plaats op de lijst die aanvankelijk ruimschoots verkiesbaar leek te zijn zegde hij zijn lidmaatschap van het CDA op. Westerterp stond genoegzaam bekend als opportunist. Dat was de reden geweest dat formateur Jaap Burger hem ook in 1973 in het kabinet Den Uyl haalde: Westerterp zou zich, zo verklaarde Burger tegenover de sceptische Joop den Uyl, altijd plooien, want hij hechtte meer aan het belang van zijn eigen positie en in de Tweede Kamer zou je alleen maar last hebben van die man. Toen Westerterp ooit werd aangesproken op zijn opportunisme, erkende hij volmondig een ‘principieel opportunist’ te zijn.

Succesvolle uitstapper

Toch was dat allemaal klein bier met wat daarna zou volgen aan overstappers. Neem Geert Wilders die uit de VVD-fractie ging en een eigen partij begon die uiterst succesvol genoemd kan worden, al is het dan nooit een echte partij geworden, maar een eenmansbedrijf met stemvee. Of wat te denken van Joost Eerdmans, die op onnavolgbare wijze telkens weer is overgestapt naar een nieuwe partij. Rita Verdonk, ooit prominent in de VVD, is er nog zo een die bij herhaling overstapte. Ze is nu fractiegenoot van de heren Sewtahal en Bingöl waarmee dit stukje begon.

Van recentere datum is het uiteenspatten van het CDA. Eerst zag je allerlei voormalige CDA-prominenten weer opduiken in de BBB, de partij voor de agrosector, Vervolgens kondigde zich een reeks van overstappers aan naar het NSC in het kielzog van de uit het CDA gestapte Pieter Omtzigt. Ik ben de tel kwijtgeraakt.

Wat je bij recente overstappers voortdurend ziet, is dat niet de inhoud of ideologie van een partij ertoe doet (voor zover partijen daar nog over beschikken), maar dat het nu vooral gaat om persoonlijke ambitie of de uitkomst van conflicten die vaak met de inhoud niets van doen hebben. Niet alleen zijn partijen als instituut te zeer losgeraakt van ideologie en inhoud, dit blijkt des te meer te gelden voor menig partijprominent.

----------

De tekening is van Marcia Meerum Terwogt.
Meer informatie: marciamt72@gmail.com
© 2025 Arie de Jong
powered by CJ2