Anselm Kiefer, de Duitse schilder waarover ik al zeven keer schreef in de Leunstoel, kreeg een tentoonstelling in het Vincent van Gogh Museum en het Stedelijk Museum in onze hoofdstad. Een redelijke –vond ik – bijbetaling van tien euro op de Museumkaart volstond voor de entree dus wij zijn er heen geweest en het was indrukwekkend en er was veel kleur. 

Was Kiefer in zijn eerdere jaren overwegend bezig met grijs en bruin, nu waren er veel mooi gekleurde velden te zien en zelfs een bospaadje dat in elk geval op afstand, leek op een prachtig herfstbos zonder bijbedoelingen. Want bijbedoelingen, dat is zo gewoon als eten en drinken in de kunst van Kiefer. Overweldigen trouwens ook en dat gebeurt op deze tentoonstelling nog altijd en erg veel. Niet alleen door de geweldige afmetingen van veel van zijn werk, maar ook door effecten.

Toen ik mijn, laten we zeggen aangenomen kleinzoon, foto’s liet zien van waar we heen geweest waren zei hij nadat er een paar voorbij waren gekomen: het is driedimensionaal. Dat was mij ook al opgevallen, want ik had verscheidene detailfoto’s gemaakt van uit het doek oprijzende graanhalmen tot voor het doek zwevende bijlen. En ja, het is natuurlijk een blijvend kenmerk van Kiefer dat het materiaal zo dik wordt opgebracht dat er altijd diepte is. Zijn schilderwerk loopt wat dat betreft naadloos over in zijn andere werk.

Lood is ook een Kiefer kenmerkend metaal waarin hij veel gewerkt heeft en omdat deze tentoonstelling ook alle aankopen van het Stedelijk laat zien was er ook het in lood uitgevoerde gevechtsvliegtuig dat hij in  1990 maakte en Voyage au bout de la Nuit noemde en ook de glas op lood panelen die als titel meekregen Die Frauen der Revolution en stamt uit 1986.

Speciaal voor deze tentoonstelling vulde Kiefer het oude trappenhuis van het  Stedelijk met een indrukwekkende installatie bestaande uit kleurig beschilderde panelen, met aan de onderkant een menigte bestaande uit overgeschilderde werkkleding waar de mensen uit verdwenen waren. In wat we nu haast Kieferiaanse kleuren kunnen noemen, goudgeel met oranjerood op bruin en grijs en een indrukwekkende variatie en ontzettend veel dwarrelende bloemblaadjes is het weer een imposant werk. Want dat is ook een kenmerk van Kiefer: het kleine speelt ook maar een kleine rol, in de details.

Mooi voorbeeld: in de grote zaal die gevuld was met nieuw werk, dacht ik op het werk Sichelschnitt (Sikkelsnede) waar veel graan, afval en planten op voorkomen een klein rood bloemetje te zien. Dat was het vanuit het midden van de zaal ook, maar er naar toe lopend ontdekte ik dat het wel een klodder felrode verf was. Mooi voorbeeld van het perfectionisme waarmee Kiefer zijn chaos vorm geeft.

De tentoonstelling begon in de nieuwbouw van het Van Gogh Museum. Het zal bekend zijn dat Kiefer onder de indruk was van Vincent: zijn schildersloopbaan begon met een zwerftocht door het verleden van Van Gogh en op de hoogste verdieping waren de tekeningen te zien die hij in die tijd maakte. Kunsthistorisch gezien ongetwijfeld interessant. In de grote zalen werd duidelijk dat die zeer geschikt zijn voor het grote en grootse werk van Kiefer, maar de schilderijen van Van Gogh die er ook hingen vielen wat mij betreft volledig weg. Daar stond ook nog, of weer, de uitgedroogde zonnebloem die Kiefer in 2011 maakte toen het Rijksmuseum een confrontatie van Kiefer met de Nachtwacht had bedacht. Het zal nooit een successtuk worden. Zijn andere werken hier zijn dat wel.

---------

De foto's zijn van de schrijver.