archiefvorig nr.lopend nr. Nummer 6 Jaargang 22 28 november 2024 Nummer 7 verschijnt op 19 december 2024 Beschouwingen > In de polder delen printen terug Elastiek in de democratie Arie de Jong Democratie is een algemeen ideaal, iedereen is ervoor, hoezeer er ook op wordt gemopperd. Wat mij frappeert is dat zelden wordt verteld wat iemand er precies onder verstaat. Het is een bruikbare vlag om er van alles onder te vatten. Met als gevolg dat er ook nogal wat mensen zijn die graag spreken over ‘echte’ democratie, en evenmin hun best doen te verduidelijken wat zich achter dat begrip verschuilt. Neem bijvoorbeeld de behoefte om een cruciale benoeming in een belangrijke publieke functie zoveel mogelijk legitimatie te geven. Laten we zeggen de keuze van een president van een land. Als die door de bevolking moet worden gekozen, zou je zeggen: wie een meerderheid van de stemmen heeft wordt benoemd. Zo gaat dat in tal van landen, maar soms wil een zittende president een herbenoeming een handje helpen en voorkomen dat een tegenstander wordt gekozen. Wat tref je zoal aan in de gereedschapskist om gemakkelijk te kunnen winnen? Makkelijk een verkiezing winnen Je kunt ervoor zorgen dat kansrijke tegenkandidaten niet mee mogen doen. Door ze te laten vermoorden en als je dat te ver vindt gaan door ze al dan niet op valse beschuldigingen in de gevangenis te zetten. Of zoals in Rusland in een werkkamp. Je kunt ook rommelen met de stemmen. Door een deel weg te laten gooien, door stemmen op jou erbij te laten stoppen, door bij de telling de zaak te flessen. Nog mooier is als je weet te bewerkstelligen dat je de enige kandidaat bent. Vooral éénpartijstaten zijn daar geschikt voor. Dan is er alleen sprake van de bevestiging van de benoeming door de partij. Je kunt ook de spelregels veranderen. Door je voor het leven te laten benoemen bijvoorbeeld. Waar het echter om gaat is, dat je wel verkiezingen laat houden, ook al zijn die op een of andere wijze gemanipuleerd, om een democratische legitimatie te geven aan jouw verkiezing. Want ook al heeft iedereen door dat het doorgestoken kaart is, wie is in staat om jou uit jouw positie te werken? Daar is trouwens wel een antwoord op: een staatsgreep of een moordenaar. Maar dan hebben we het niet meer over democratie en dat valt buiten het bestek van dit stukje. Direct of indirect Een andere kwestie is of je het hebt over directe of indirecte democratie, of zelfs een combinatie daarvan. Bij directe democratie kunnen de kiezers zelf een beslissing nemen. Het voorbeeld van een land met veel directe democratie is Zwitserland, waar elk jaar tientallen beslissingen zijn onderworpen aan een referendum, een volksstemming waarin de kiezers rechtstreeks beslissen. Men is het daar gewend het zo te doen, en het levert natuurlijk een geweldige legitimatie op. Uiteraard ook bij domme beslissingen. Ook in een indirecte democratie worden domme beslissingen genomen. Het is dan wel weer beter mogelijk die terug te draaien of bij te stellen. Bij directe democratie lukt dat veel minder. Indirecte democratie is dat de kiezers vertegenwoordigers kiezen en die nemen dan de beslissingen. Die volksvertegenwoordigers hebben altijd een eindige zittingstermijn, vaak van vier jaar. Bij de manier waarop je de volksvertegenwoordigers kiest kun je heel veel verschillende spelregels bedenken. Meestal is iedereen tevreden over wat zij of hij gewend is in een land. Zo hebben we in Nederland evenredige vertegenwoordiging: de zetels in de volksvertegenwoordiging komen overeen met de stemverhoudingen van de mensen die de moeite hebben genomen te stemmen. Kom daar maar eens om in Groot-Brittannië. Daar is degene gekozen die in een district de meeste stemmen haalt en meestal is dat geen meerderheid. Op die manier heeft nu bijvoorbeeld Labour een mooie meerderheid in het Lagerhuis, terwijl maar 37% van de kiezers op een kandidaat van Labour heeft gestemd. Daar wordt aan de andere zijde van de Noordzee wel eens over gemopperd, dat eigenlijk een minderheid een aantal jaren de macht heeft, maar al eeuwenlang zweren ze bij dat systeem. Minstens zo belangrijk zijn de bijkomende zaken die een gezonde democratie ondersteunen. Zoals vrije partijvorming, vrijheid van meningsuiting, onafhankelijke pers, onafhankelijke rechterlijke macht, een integere bestuurscultuur, geen corruptie, bestrijden van belangenverstrengeling, plus een cultuur waarin degene die verliest bij verkiezingen daar niet over zeurt. Het rijtje zal iedereen bekend voorkomen. Kortom, democratie is van elastiek. Laat je dus nooit zand in de ogen strooien als iemand het heeft over democratie. Vraag door wat iemand ermee bedoelt. © 2024 Arie de Jong meer Arie de Jong - meer "In de polder" - Beschouwingen > In de polder Elastiek in de democratie Arie de Jong Democratie is een algemeen ideaal, iedereen is ervoor, hoezeer er ook op wordt gemopperd. Wat mij frappeert is dat zelden wordt verteld wat iemand er precies onder verstaat. Het is een bruikbare vlag om er van alles onder te vatten. Met als gevolg dat er ook nogal wat mensen zijn die graag spreken over ‘echte’ democratie, en evenmin hun best doen te verduidelijken wat zich achter dat begrip verschuilt. Neem bijvoorbeeld de behoefte om een cruciale benoeming in een belangrijke publieke functie zoveel mogelijk legitimatie te geven. Laten we zeggen de keuze van een president van een land. Als die door de bevolking moet worden gekozen, zou je zeggen: wie een meerderheid van de stemmen heeft wordt benoemd. Zo gaat dat in tal van landen, maar soms wil een zittende president een herbenoeming een handje helpen en voorkomen dat een tegenstander wordt gekozen. Wat tref je zoal aan in de gereedschapskist om gemakkelijk te kunnen winnen? Makkelijk een verkiezing winnen Je kunt ervoor zorgen dat kansrijke tegenkandidaten niet mee mogen doen. Door ze te laten vermoorden en als je dat te ver vindt gaan door ze al dan niet op valse beschuldigingen in de gevangenis te zetten. Of zoals in Rusland in een werkkamp. Je kunt ook rommelen met de stemmen. Door een deel weg te laten gooien, door stemmen op jou erbij te laten stoppen, door bij de telling de zaak te flessen. Nog mooier is als je weet te bewerkstelligen dat je de enige kandidaat bent. Vooral éénpartijstaten zijn daar geschikt voor. Dan is er alleen sprake van de bevestiging van de benoeming door de partij. Je kunt ook de spelregels veranderen. Door je voor het leven te laten benoemen bijvoorbeeld. Waar het echter om gaat is, dat je wel verkiezingen laat houden, ook al zijn die op een of andere wijze gemanipuleerd, om een democratische legitimatie te geven aan jouw verkiezing. Want ook al heeft iedereen door dat het doorgestoken kaart is, wie is in staat om jou uit jouw positie te werken? Daar is trouwens wel een antwoord op: een staatsgreep of een moordenaar. Maar dan hebben we het niet meer over democratie en dat valt buiten het bestek van dit stukje. Direct of indirect Een andere kwestie is of je het hebt over directe of indirecte democratie, of zelfs een combinatie daarvan. Bij directe democratie kunnen de kiezers zelf een beslissing nemen. Het voorbeeld van een land met veel directe democratie is Zwitserland, waar elk jaar tientallen beslissingen zijn onderworpen aan een referendum, een volksstemming waarin de kiezers rechtstreeks beslissen. Men is het daar gewend het zo te doen, en het levert natuurlijk een geweldige legitimatie op. Uiteraard ook bij domme beslissingen. Ook in een indirecte democratie worden domme beslissingen genomen. Het is dan wel weer beter mogelijk die terug te draaien of bij te stellen. Bij directe democratie lukt dat veel minder. Indirecte democratie is dat de kiezers vertegenwoordigers kiezen en die nemen dan de beslissingen. Die volksvertegenwoordigers hebben altijd een eindige zittingstermijn, vaak van vier jaar. Bij de manier waarop je de volksvertegenwoordigers kiest kun je heel veel verschillende spelregels bedenken. Meestal is iedereen tevreden over wat zij of hij gewend is in een land. Zo hebben we in Nederland evenredige vertegenwoordiging: de zetels in de volksvertegenwoordiging komen overeen met de stemverhoudingen van de mensen die de moeite hebben genomen te stemmen. Kom daar maar eens om in Groot-Brittannië. Daar is degene gekozen die in een district de meeste stemmen haalt en meestal is dat geen meerderheid. Op die manier heeft nu bijvoorbeeld Labour een mooie meerderheid in het Lagerhuis, terwijl maar 37% van de kiezers op een kandidaat van Labour heeft gestemd. Daar wordt aan de andere zijde van de Noordzee wel eens over gemopperd, dat eigenlijk een minderheid een aantal jaren de macht heeft, maar al eeuwenlang zweren ze bij dat systeem. Minstens zo belangrijk zijn de bijkomende zaken die een gezonde democratie ondersteunen. Zoals vrije partijvorming, vrijheid van meningsuiting, onafhankelijke pers, onafhankelijke rechterlijke macht, een integere bestuurscultuur, geen corruptie, bestrijden van belangenverstrengeling, plus een cultuur waarin degene die verliest bij verkiezingen daar niet over zeurt. Het rijtje zal iedereen bekend voorkomen. Kortom, democratie is van elastiek. Laat je dus nooit zand in de ogen strooien als iemand het heeft over democratie. Vraag door wat iemand ermee bedoelt. © 2024 Arie de Jong powered by CJ2