 Iedere dag maak ik wel een Zweedse doorloper. Dat is een soort kruiswoordpuzzel, maar dan met de omschrijvingen in de vierkantjes. En de antwoorden op de volgende bladzijde.
Het lijkt me een van de vele therapieën die ik mezelf kan geven wegens steeds verdergaand geheugenverlies. Want als ik in een gesprek weer eens niet op een woord kan komen zoek ik, net zoals bij het invullen van een Zweedse doorloper, razendsnel naar een synoniem. Zodat degene met wie ik praat nauwelijks door heeft dat ik eigenlijk een ander woord zeg dan ik bedoel. Met eigennamen van vrienden en kennissen lukt de synoniementruc natuurlijk niet. En daar wrikt de schoen eigenlijk nog het meest. In een dergelijk geval moet ik me behelpen met trucs zoals: ‘Je weet wel wie ik bedoel. Hij of zij woont daar en daar’. Of: ‘Je weet wel. Drie jaar geleden heeft hij me een keer met de auto naar Amsterdam gebracht.'
Drekpoel
Maar voor de rest is de Zweeds doorloper voor iemand die aan geheugenverlies lijdt een uitkomst. Kom je bijvoorbeeld tijdens een gesprek niet op het woord ‘boeket’ dan zeg je gewoon ‘ruiker’. En wordt beerput drekpoel. Hoofdkussen wordt nekrol. En klaar wordt paraat. Maar net zoals bij Zweedse doorlopers lukt het bij bepaalde woorden die je stelselmatig tevergeefs zoekt in de chaos van je hersenpan in bepaalde gevallen eigenlijk nooit. Als ik bijvoorbeeld in de doorloper bij de omschrijving ‘bloem’ een woord van vier letters moet invullen, blijkt veel later het ingevulde ‘roos’ zowel als ‘iris’ steevast fout. Waarom? Omdat ik altijd maar weer vergeet dat ‘bloem’ ook een andere betekenis kan hebben. In dit geval ‘meel’.
En soms raak je van de regen in de drup. Zo leidt in de doorloper de omschrijving vrijgezel tot celibatair. Maar als je in een gesprek het woord ‘vrijgezel’ vergeten bent kan je dat moeilijk vervangen door ‘celibatair’. Tenzij je het niet erg vindt, dat de toehoorder denkt dat je met molentjes loopt.
Wiedes
Soms ook zijn bepaalde woorden zo oud, dat ze door de meeste mensen niet meer herkend worden. Zo is ‘wiedes’ een oud woord voor ‘duidelijk’. Hetgeen in ‘dat is nogal wiedes’ tot uiting kwam. Als je dus tevergeefs in je hersenkwabben zoekt naar een synoniem voor ‘duidelijk’ kan je dat wel vervangen door: helder, onmiskenbaar, onomstotelijk, klaarblijkelijk of evident. Maar dus niet door wiedes. En zo is ‘figurant’ in een doorloper wel een ‘statist’ maar in het dagelijks leven niet. Evenmin als een 'optelling' een ‘additie’ is.
Zo wordt ook de gesproken taal voor iemand die langzamer maar zeker z’n geheugen kwijt raakt, met een Zweedse doorloper steeds boeiender en uitdagender.
----------
De illustratie is va Petra Busstra.
|
