Het Wendland is het meest oostelijke gedeelte van Nedersaksen, de Duitse deelstaat die naast Groningen, Drenthe en Overijssel ligt. Het grenst aan Mecklenburg, Brandenburg en Saksen en de naam komt van een oudere aanduiding voor bewoners van Slavische afkomst. De grootste bekendheid kreeg het gebied in de jaren zeventig door de protesten tegen de atoomafvalopslag in Gorleben en de daarmee verband houdende oprichting van de ‘Republik Freies Wendland’.

Grotere plaatsen in het gebied zijn Lüchow en Dannenberg en vlakbij Lüchow ligt een verzameling dorpen met een heel aparte plattegrond: de Rundling dorpen. Het zijn dorpen waar de grote boerderijen rond een plein liggen dat het middelpunt van het dorp is. Van oudsher hoort er in het midden een eikenboom te staan. Het ronde dorpsplein heeft één toegangsweg en vanuit het plein stralen kleinere wegen uit naar achter de grote boerderijen gelegen woningen of schuren. Soms staat er enigszins achteraf ook een kerk in zo’n dorp.

Het is niet een dorpsvorm die alleen hier voorkomt, maar er zijn er hier wel veel dicht bij elkaar die goed bewaard zijn gebleven. Vanaf 1969 is er een Rundlings-vereniging actief die opkomt voor het behoud en herstel. Die vereniging streeft er onder meer naar om De Rundlingdorpen tot Unesco Werelderfgoed te benoemen. Tot nu toe is dat nog niet geslaagd, de rest van Duitsland wil er nog niet aan.  

Wat er wel bereikt is, is een Rundlingsmuseum Wendland in de Rundling Lübeln vlakbij Lüchow en een Grote Rundlingsroute aan de westkant van de stad. Het museum geeft op een oppervlakte van anderhalve hectare een beeld van landbouw en regionaal leven in de negentiende eeuw. In één van de oude schuren troffen we een moderne tentoonstelling over de geschiedenis van de Rundlings aan. Opvallend was daarbij onder meer dat veel van de Rundlingdorpen te maken hebben gehad met verwoestende dorpsbranden omdat het met de rietgedekte schuren in droge zomers vaak mis ging en dan stonden ze in zo’n rondje om een plein wel erg dicht bij elkaar. Wel werden ze dan vaak weer groter en mooier teruggebouwd, wat ook getoond wordt in de teksten op de houten balken die zo kenmerkend zijn voor de vakwerkbouw uit die tijd. Één van de kenmerken van de Rundlings is de vakwerkbouw van de grote schuren die op het plein uitkomen.Vlasbewerking, klederdrachten en andere gewoontes: met onderzoeken, verzamelen, bewaren en uitdragen is het museum meer dan een gewoon openluchtmuseum geworden.

De Rundlingroute zelf was niet altijd even makkelijk te rijden, maar we kwamen wel midden in het grootste en best bewaarde dorp terecht: Satemin vlakbij Lüchow. Dat dorp heeft een groot grasveld in het midden en prachtige vakwerkboerderijen om het plein, dat maar op één manier van buitenaf te bereiken was. Zoals het hoort dus.

---------

De foto's zijn van Dik Kruithof zelf. Het onderste gedeelte van de tweede plaat komt uit een boekje van het museum: Ansicht des ‘inneren’ Rundlichsdorfes Lübeln um 1910 (Zeichnung von G. Bellin ,1969, ergänzt).