Ik heb me vorige week opgewonden over Tom Sauer, professor in de Internationale Politiek aan de Universiteit van Antwerpen. Met hem debatteerde ik in een forum over de vraag hoe er vrede in Oekraïne kan worden bereikt. We zaten in de Doopsgezinde kerk in de Paleisstraat in de stad van mijn jeugd, Den Haag. Het was georganiseerd door mensen die de vredesbeweging nieuw leven in willen inblazen. De kerk was voor driekwart gevuld, met mensen van Kerk en Vrede,  de Haagse Vredesbeurs en anderen.

Tom Sauer mocht als eerste achter het katheder. Voorzitter Henk Baars roemde eerst zijn kwaliteiten als onderzoeker van de spanningen rond kernwapens. 'Wat we in onze Westerse landen missen is een vredesnarratief’, oreerde Sauer met uitgestoken arm, ‘om op te roepen meer aan diplomatie te doen, zodat er  druk wordt gezet op Oekraïne en Rusland om aan tafel te gaan zitten.’

Maar ik moest op mijn beurt wachten en sloeg mijn hand voor m’n mond. Pas later, toen hij klaar was, mocht ik iets terugzeggen. Eigenlijk was ik van plan niets over Sauer te schrijven, maar omdat hij een paar dagen later tot mijn verbazing ook in de podcast van 'Boekestijn & De Wijk' zat, geef ik hier toch weer hoe hard wij botsten.

‘Elk conflict wordt uiteindelijk aan de onderhandelingstafel opgelost’ stelde Sauer. Maar een schoolkind weet toch dat dit niet klopt? De Eerste en Tweede Wereldoorlog eindigden met de capitulatie van Duitsland, evenals de oorlogen in Vietnam en Afghanistan. Niks onderhandelingen.

Maar wij weten toch, lijkt mij, dat de Oekraïners een veel hoger moreel hebben dan de Russische soldaten, die alleen voor geld vechten en dat de Russische soldaten dagelijks bij bossen worden neergemaaid? En dat de Russen in de twee-en-een-half jaar van volledige invasie maar stapje voor stapje voortgang hebben gemaakt, ondanks hun overmacht? Het is dus helemaal niet zo duidelijk dat Oekraïne gaat verliezen, zeker niet als het Westen, nu ook met Zuid-Korea en Japan, meer wapenhulp zou bieden? Een vredesinitiatief vanuit het Westen zou Poetins veroveringslust alleen maar stimuleren.

En met welk recht zouden wij, de NAVO-landen, Oekraïne  kunnen dwingen om met Rusland uitzichtloze onderhandelingen aan te gaan? Ik wees er in het gesprek nog op dat de Oekraïners in de bezette gebieden een vreselijk leven hebben, waarbij zij alle mogelijke vernederingen ondergaan. Ze worden beroofd van hun kinderen, er vinden willekeurige executies plaats, hun cultuur wordt vernietigd. Wie weet dit eigenlijk niet?

Maar Sauer wimpelde dit met een handgebaar af. Hoe kunnen wij een ‘onderhandelingstafel’ opbouwen als Poetin dit niet wil? vroeg ik nog eens. Want het is duidelijk dat de dictator uit is op herstel van het Russische rijk tot diep in Oost-Europa. 'Nee', zegt Sauer, 'Poetin wil alleen een bufferstaat.' En dat vindt Sauer heel begrijpelijk. Het Westen heeft immers ‘enorme fouten’ gemaakt.

Houdt het dan nooit op? Zelfs intellectuelen in het Westen blijken zo dom en laf dat zij bereid zijn om de Oekraïners aan Poetin over te laten.

Ik vertelde de zaal dat de grote pacifist Bertrand Russell wijzer was geweest. Nadat hij lange tijd actie voor ontwapening gevoerd had en zelfs de appeasement-politiek van Chamberlain gesteund had, sprak hij in 1940 tot verbijstering van zijn aanhangers dat tegenover Hitler de vrede alleen nog maar door de wapenen gediend kon worden. Hij steunde Churchill. En inderdaad, na de overwinning op het fascisme vijf jaar later brak er een tijdperk van vrede aan dat geduurd heeft tot Poetin zijn veroveringsoorlog in het Oosten begon.

Wat is nu de reden dat dit verhaal over Russel niet op alle vredesactivisten indruk maakt? Zij begrijpen blijkbaar niet dat Poetin met Hitler te vergelijken is. Nog steeds verkeren zij in de waan dat door de talloze Russische slachtoffers van Hitlers agressie Poetin gewoonweg geen Hitler kán zijn, zelfs al doet hij in vele opzichten hetzelfde. Ook forumdeelnemer Paul van Hooft van het HCCS, het geopolitieke instituut van Rob de Wijk, wijst die vergelijking met Hitler af. Van Hoof nam echter wel duidelijk afstand van Sauer. Hij noemde onder meer diens idee dat Oekraïne van Poetin wel in de EU zou ‘mogen’ een illusie, omdat ook de EU zijn eigen niet-zo-Poetin-vriendelijke veiligheidspolitiek heeft.

Merkwaardig is dat de oproep van de ‘vredesbeweging’ om de wapenleveranties aan Oekraïne te beperken of stop te zetten, vrijwel overeenkomt met het standpunt van delen van radikaal-rechts in Europa. Zij willen de wapenleveranties aan Oekraïne zó beperken dat Zelensky gaat snakken naar onderhandelingen met Poetin. Dat idee hoor je bij het Rassemblement National in Frankrijk, bij de AFD en bij de Beweging Sarah Wagenknecht in Duitsland en in Nederland bij de PVV. Zowel de vredesbewegers als de  radicaal-rechtsen hebben de mond vol over de verfoeilijke ‘mainstream’ berichtgeving in het Westen. Er is bij onze vredesbeweging gelukkig geen sympathie voor Poetin, maar wel hetzelfde begrip voor zijn eis dat Oekraïne niet in de NAVO mag. Ook deelt de vredesbeweging het gewrongen standpunt dat de oorzaak voor de oorlog te wijten is aan ‘grote fouten’ van het Westen.

In de kerk mochten wij nog tot slot kort zeggen hoe wij nu de weg naar de vrede zagen. ’Wapens’ zei ik, maar toen was de microfoon al weg. ‘Om Poetin te dwingen tot opgeven en hem ten val te brengen’ had ik er nog aan willen toevoegen.

Ik had geen tijd om uit te spreken en daarom haalde ik behendig mijn boek te voorschijn en wees de aanwezigen erop dat zij daarin meer uitleg konden vinden en dat ik het allemaal, door mijn huwelijk met een Russische, van dichtbij had meegemaakt.

Wordt vervolgd!

---------

De tekening is van Jille van der Veen,