 |
|
|
|
|
 |
 |
archiefvorig nr.lopend nr. |
 |
 |
 |
Nummer 14
Jaargang 21
18 april 2024
Nummer 15 verschijnt op
9 mei 2024 |  |
|
| Bezigheden > Galerie |
delen printen 
terug 
|
|
|
|
|
|
|
Baksteen 3 |
Dik Kruithof |
|
|
 Het zou wel eens kunnen dat de oorsprong van de Nederlandse baksteen in
Friesland ligt, althans dat zegt de geschiedkundige Erik Sweers op de
website van de werkgroep Nijenbeek:
‘Als de economie langzaam
maar zeker weer aantrekt, ontstaat er al snel zoveel behoefte aan
hardere materialen, dat de uit het buitenland aangevoerde natuursteen te
weinig is om aan de groeiende vraag te voldoen. Volgens de
belangrijkste heersende opvattingen begonnen Friese kloosterorden daarom
in het begin van de twaalfde eeuw zelf bakstenen te bakken. Daarvoor
wonnen ze kennis in Italië in, waar de baksteentechniek in de loop der
eeuwen bewaard was gebleven. Toch was voor de zeeklei die in Friesland
gebruikt werd, een iets ander bakproces nodig. Mogelijk hebben de Friese
monniken dat proces zelf ontwikkeld. Vanaf de dertiende eeuw
verspreidde deze techniek zich verder over Nederland. De ‘kloostermop’,
ook wel monnikssteen genoemd, was geboren.’
Kasteel
Nijenbeek is een ruïne aan de oever van de Voorsterbeek, een oude
bedding van de IJssel ten noordoosten van de Nederlandse plaats Voorst,
tegenover Deventer. Het is een steenhuis waarvan de eerste versie rond
1230 gereed was. Het is vergelijkbaar met de Schierstins in Veenwouden.
Klaarkamp
In
de twaalfde eeuw bouwden monniken van de cisterciënzer orde vijftien
kilometer verder, in Rinsumageest op een bestaande terp een abdij die
snel groeide en van waaruit veel andere kloosters werden opgericht. In
1580 kwam er een eind aan de kloostertijd: de gebouwen werden
afgebroken, de bibliotheken  gingen verloren. In 1939 begon men met de
afgraving van de terpen waarop het klooster had gestaan en dreigden de
laatste sporen verloren te gaan. Mensen kwamen in actie en alles wat aan
het licht kwam werd vastgelegd, zo zijn er foto’s van restanten
metselwerk. Dit leidde tot veel meer belangstelling en uiteindelijk tot
nieuwe archeologische onderzoeken vanaf 2010. De laatste kennis is
vastgelegd in het boekje ‘Klaarkamp’ van Erwin Boers, een uitgave in de
serie Archeologie yn Fryslân.
Baksteenbouw
Klaarkamp
is wel beschreven als het eerste middeleeuwse baksteengebouw in
Nederland, maar daar zijn later wel argumenten tegenin gebracht. Tot de
twaalfde eeuw kwam baksteen nauwelijks voor in Nederland, hoewel de
techniek al veel langer bekend was in Europa was de technische kennis
die daarvoor nodig was in Noord-Europa verloren gegaan. Door de wijde
verspreiding van kloosters, vooral ook in Friesland, is de benodigde
kennis via die kloosterorden waarschijnlijk overgebracht. En de
omstandigheden, de aanwezigheid van klei voor de baksteen en turf als
brandstof, waren gunstig in dit gebied. Op de website van het Fries
Museum staat een kloostermop afkomstig van het norbertijner klooster
Mariëngaarde bij Hallum, niet ver van Klaarkamp. En dat klooster werd
gesticht in 1163.
----------
De foto van Nijenbeek komt
van wikipedia (door Apdency - Eigen werk, CC BY-SA 3.0,
https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7595553), de kloostermop
staat op de website van het Fries Museum.
|
|
|
|
|
 |
|
 |
| Bezigheden > Galerie |
| Baksteen 3 |
Dik Kruithof |
Het zou wel eens kunnen dat de oorsprong van de Nederlandse baksteen in
Friesland ligt, althans dat zegt de geschiedkundige Erik Sweers op de
website van de werkgroep Nijenbeek:
‘Als de economie langzaam
maar zeker weer aantrekt, ontstaat er al snel zoveel behoefte aan
hardere materialen, dat de uit het buitenland aangevoerde natuursteen te
weinig is om aan de groeiende vraag te voldoen. Volgens de
belangrijkste heersende opvattingen begonnen Friese kloosterorden daarom
in het begin van de twaalfde eeuw zelf bakstenen te bakken. Daarvoor
wonnen ze kennis in Italië in, waar de baksteentechniek in de loop der
eeuwen bewaard was gebleven. Toch was voor de zeeklei die in Friesland
gebruikt werd, een iets ander bakproces nodig. Mogelijk hebben de Friese
monniken dat proces zelf ontwikkeld. Vanaf de dertiende eeuw
verspreidde deze techniek zich verder over Nederland. De ‘kloostermop’,
ook wel monnikssteen genoemd, was geboren.’
Kasteel
Nijenbeek is een ruïne aan de oever van de Voorsterbeek, een oude
bedding van de IJssel ten noordoosten van de Nederlandse plaats Voorst,
tegenover Deventer. Het is een steenhuis waarvan de eerste versie rond
1230 gereed was. Het is vergelijkbaar met de Schierstins in Veenwouden.
Klaarkamp
In
de twaalfde eeuw bouwden monniken van de cisterciënzer orde vijftien
kilometer verder, in Rinsumageest op een bestaande terp een abdij die
snel groeide en van waaruit veel andere kloosters werden opgericht. In
1580 kwam er een eind aan de kloostertijd: de gebouwen werden
afgebroken, de bibliotheken gingen verloren. In 1939 begon men met de
afgraving van de terpen waarop het klooster had gestaan en dreigden de
laatste sporen verloren te gaan. Mensen kwamen in actie en alles wat aan
het licht kwam werd vastgelegd, zo zijn er foto’s van restanten
metselwerk. Dit leidde tot veel meer belangstelling en uiteindelijk tot
nieuwe archeologische onderzoeken vanaf 2010. De laatste kennis is
vastgelegd in het boekje ‘Klaarkamp’ van Erwin Boers, een uitgave in de
serie Archeologie yn Fryslân.
Baksteenbouw
Klaarkamp
is wel beschreven als het eerste middeleeuwse baksteengebouw in
Nederland, maar daar zijn later wel argumenten tegenin gebracht. Tot de
twaalfde eeuw kwam baksteen nauwelijks voor in Nederland, hoewel de
techniek al veel langer bekend was in Europa was de technische kennis
die daarvoor nodig was in Noord-Europa verloren gegaan. Door de wijde
verspreiding van kloosters, vooral ook in Friesland, is de benodigde
kennis via die kloosterorden waarschijnlijk overgebracht. En de
omstandigheden, de aanwezigheid van klei voor de baksteen en turf als
brandstof, waren gunstig in dit gebied. Op de website van het Fries
Museum staat een kloostermop afkomstig van het norbertijner klooster
Mariëngaarde bij Hallum, niet ver van Klaarkamp. En dat klooster werd
gesticht in 1163.
----------
De foto van Nijenbeek komt
van wikipedia (door Apdency - Eigen werk, CC BY-SA 3.0,
https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7595553), de kloostermop
staat op de website van het Fries Museum. |
| © 2023 Dik Kruithof |
|
|
|
|
powered by CJ2 |
|