In Amsterdam Oost liggen tussen de Tweede en de Derde Oosterparkstraat, van zuid naar noord, drie pleinen op een rijtje, respectievelijk het Beukenplein, het Eikenplein en het Kastanjeplein.

Op de regel dat er in Amsterdam geen echte pleinen zijn vormen zij niet echt een uitzondering, althans niet geheel. Het Beukenplein is helemaal geen plein, maar een verbreding van de Beukenweg, waardoor er een ventweg gelegd kon worden tussen deze twee Oosterparkstraten.

Het Eikenplein en het Kastanjeplein zijn samen een plein, dat wil zeggen: dat ze een driekwart cirkel vormen waar je omheen kan rijden. Het gesloten deel van de cirkel ligt op het Eikenplein aan de noordkant en op het Kastanjeplein aan de zuidkant. Op het Eikenplein ligt daar een school en op het Kastanjeplein een bejaardenoord. Deze gebouwen liggen dus met hun rug naar elkaar toe.

Het Eikenplein en het Kastanjeplein zijn niet zo lang geleden opnieuw ingericht. En met succes, want ze zien er prachtig uit: heel mooi bestraat en lommerrijk door de bomen die er - natuurlijk - op staan. Waarschijnlijk wordt het Beukenplein binnenkort ook heringericht, als er geld is, en mogelijk ontstaat daar dan ook een echt plein.

Op het Beukenplein staan daadwerkelijk beukenbomen, dat wil zeggen eigenlijk langs de Beukenweg, en op het Kastanjeplein groeien kastanjes, maar op het Eikenplein staan helaas geen eiken, maar platanen. Eiken zijn er sowieso niet veel in Amsterdam. De eik houdt niet van een zompige bodem en prefereert zandgrond. Platanen zijn ook heel mooi en slechts weinig Amsterdammers weten iets van bomen - een rechtgeaarde Amsterdammer onderscheidt slechts 'bomen' (loofbomen) en 'dennen' (naaldbomen) - dus er zullen niet veel mensen zijn die zich daaraan storen.

Op het Eikenplein staat tegenover de Sint Barbara school een opmerkelijk gebouw met een intrigerende tekst op de voorgevel: Elisabeth Otter-Knoll Stichting. Wat is de Elisabeth Otter-Knoll Stichting? Deze EO-K Stichting, zal ik maar zeggen, was in het leven geroepen voor dames uit de deftige stand die onvermogend en zonder eigen schuld niet in staat waren in hun eigen onderhoud te voorzien, door de ruim bemiddelde Elisabeth Otter-Knoll (1818 - 1900). Om deze dames tegemoet te komen, kocht zij in 1894 een terrein van meer dan 2000 vierkante meter aan het Eikenplein, waar een hofje gebouwd moest worden voor deze dames. Na haar dood liet zij de Stichting een vermogen na en deze gaf de architect Jan van Looy de opdracht om een ontwerp te maken. Er kwamen 16 woningen, een eetzaal en twee conversatiezalen, ingericht in verschillende stijlen. De bouw begon in 1904, maar het geheel werd pas geopend in 1912. In de volksmond heette het al spoedig Het Kasteel, hoewel het niets van een kasteel heeft.

De bewoonsters, die minstens 55 moesten zijn, ongehuwd dan wel verweduwd of gescheiden buiten hun schuld, maar in ieder geval kinderloos, ontvingen jaarlijks 500 gulden om in hun levensonderhoud te voorzien. Zij mochten echter de nacht niet buiten de inrichting doorbrengen of mannelijk bezoek ontvangen zonder toestemming van het bestuur.

Liefdadigheid heeft zijn prijs.

Dit hofje, dat helemaal geen hofje is, was tot 1980 nog bewoond door deze dames, maar nu is het een gebouw met 30 appartementen, waarin ook het Amsterdams Centrum voor Beeldende Kunst gehuisvest is. Je kunt in een lelijker gebouw wonen. Het is niet in een bepaalde stijl gebouwd. Het heeft elementen van verschillende stijlen. Er zitten hoge, schuine daken op, zoals je in Parijs veel ziet, bijvoorbeeld op het stadhuis. De ingang bevindt zich in een gebogen portaal dat rust op pilaren en dat toegang biedt tot een zware eiken deur. Dat heeft Jan van Looy allemaal heel aardig gedaan.

Voor een paar mooie bijna-pleinen in Amsterdam moet je dus achter het Oosterpark zijn. Dan kun je van daar door het Oosterpark naar het Tropenmuseum wandelen, want dat is ook een gebouw dat er wezen mag.

 

*****************************