Mijn ex-klasgenoot, de dominee te Zuiderwoude, stopt een groot deel van zijn niet aflatende energie in de vereniging Areopagus (Kerk, Cultuur en Samenleving of zoiets). Hiervoor organiseert hij bijvoorbeeld bijna wekelijks lezingen of andere interessante activiteiten in de Lutherse Kerk van Monnickendam. In dit verband had hij het idee opgevat een forumdiscussie te houden over het onderwerp Grootoudersproletariaat. Het was namelijk zijn stellige overtuiging dat tegenwoordig menig grootouder door zijn kinderen werd uitgebuit. Vanzelfsprekend gratis oppassen op de kleinkinderen en op alle mogelijke en onmogelijke momenten beschikbaar zijn zonder enige tegenprestatie, laat staan dankbaarheid. 'Goh, wat lief van je, Mam!' was een tekst die je van die kinderen nooit zou horen.

In het forum zouden drie grootouders zitten uit verschillende grootouder-kleinkindsituaties. Nadat zij aan de tand gevoeld waren door de voorzitter, mijn ex-klasgenoot, kon de zaal zijn gang gaan met vragen, opwerpingen, vrijblijvende mededelingen of wat ze maar wilden.

Jaren geleden, toen ik het grootouderschap nog vooral identificeerde met mijn moeder en niet met mezelf, ontmoette ik iemand aan de bridgetafel die vol trots vertelde dat ze drie dagen in de week op haar kleinkinderen paste en zich daar goed voor liet betalen. Uitbuiting van grootouders? En ik heb iemand gekend die lang en intensief op een aantal kleinkinderen had gepast tot ze zelf ziek werd. Toen de ouders noodgedwongen een andere oplossing hadden gevonden bleek haar rol na haar genezing uitgespeeld. Dat kwam me nogal wrang voor. Toch hoorde ik dat soort verhalen wel vaker. Is dat uitbuiting? Maar van wie door wie?

Eigenlijk had ik nooit gehoord van grootouders die in de situatie verkeerden zoals mijn dominee die schetste. Bovendien nam ik aan dat mensen die zich in een situatie hadden laten manoeuvreren waarin ik niet zou willen verkeren dat toch volledig uit vrije wil deden, en dat ze daar elk moment dat het hen beliefde mee op konden houden.

Ondanks het feit dat ik het een onzinonderwerp vond stemde ik toe om in dat forum te zitten, samen met een andere ex-klasgenote en iemand die ik niet kende.

We werden die avond gezamenlijk door de echtgenoot van mijn ex-klasgenote, die zelf een paar maal gestrikt was voor een lezing, naar Monnickendam gereden. Monnickendam ken ik wel, want ik kom er wel eens met de fiets doorheen. Dat is natuurlijk bij daglicht. Bij nacht en ontij, zoals in november om zeven uur 's avonds, is dat iets geheel anders. Ik zou die Lutherse Kerk (kerkje) nooit hebben kunnen vinden zonder op allerlei mogelijke dwaalsporen te zijn geraakt.

In dat kerkje was het weer helemaal Bovenamsterdams, zal ik maar zeggen. Of Waterlands. Ik weet niet waar het vandaan komt, want er woont natuurlijk veel import in deze regionen, maar de mensen zijn buitengewoon hartelijk. Dus de ontvangst was navenant. En dat kerkje vulde zich bijna geheel. Daar wordt ook wel de nodige moeite voor gedaan, maar toch!

Bij dat soort gelegenheden knaagt bij mij altijd iets. Ik ben een grote-stads-mens en zou voor geen goud in Edam of Monnickendam willen wonen. Bij dit soort gelegenheden zie ik echter iets dat er in de grote stad niet is, tenzij je je geheel op het club- en buurthuiswerk stort. Dus even denk ik dan..........., maar dat is altijd maar heel kort.

Maar hoe zat het nu met dat grootoudersproletariaat? Geen van de forumleden bleek deze vorm van uitbuiting te kennen of zelf te ervaren. De een paste weliswaar één dag in de week op twee kleindochters, maar zag dat toch als vrijblijvend, de ander was nooit een dergelijke regeling aangegaan, want had zelf tamelijk veel eigen kinderen opgevoed en toen de laatste de deur uitging geen zin om weer te moederen over de kinderen van de eerste. De derde had ook geen rol als regelmatige oppas, want was zelf nog werkzaam en wilde niet haar enige vrije dag daaraan opofferen, maar fungeerde ongeveer een keer per maand als logeeroma in het weekend.

De aanwezigen in de zaal bleken vrijwel allemaal grootouders te zijn. En zij verkeerden allemaal in een andere situatie. Sommigen pasten een of twee dagen per week op, anderen hadden andere regelingen. Veruit het krankzinnigst was de grootvader die niet regelmatig op zijn kleinkinderen paste, doch wel werd ingeschakeld in noodgevallen. Die bleken er vaak te zijn. Hij en zijn vrouw prefereerden dan dat alle kleinkinderen - bij elkaar een stuk of vijf - tegelijk bij hen logeerden. Dan was het maar even een bende, maar dan had je het ook weer gehad. Die grootvader had overigens voor elk van zijn kleinkinderen zelf een fiets gebouwd. Dat kan natuurlijk ook alleen maar in Monnickendam.

Er waren ook problemen. Sommige grootouders, vooral grootvaders, hadden niet zoveel met baby's en vonden kinderen pas interessant vanaf een jaar of vijf. Dat verschijnsel is bekend. Problematischer waren de grootouders die wanhopig uitriepen: 'hoelang nog?' Zij pasten al jaren op kleinkinderen, die inmiddels al lang op de basisschool zaten, maar wisten niet hoe zij daar op een elegante manier een einde aan konden maken en wat daarvan de consequenties zouden zijn. Er waren ook grootouders, die zich ergerden aan de vanzelfsprekendheid waarmee hun kinderen ervan uitgingen dat zij wel dit of dat zouden doen. Communicatieproblemen tussen ouders en kinderen dus, maar die zijn van alle tijden en niet specifiek voor de omgang met kleinkinderen. Niet alle grootouders zijn assertief genoeg om aan te geven waar hun grenzen liggen. Als dat uitbuiting tot gevolg heeft, is dat toch echt hun eigen schuld.

En sommige grootouders hebben verwende kinderen, waarvan het forum unaniem riep: ‘Wat je zaait zul je oogsten’. Je hebt ze zo opgevoed dus moet je niet klagen dat ze zich zo gedragen. Je kunt hoogstens proberen te zorgen dat het anders gaat met je kleinkinderen.

Ik geloof niet dat er zoiets als een grootoudersproletariaat bestaat. Een leerzame avond was het wel. Ik ben zelf maar een grootmoeder van niks. Slechts één kleinkind dat ook nog alleen op afspraak tot mij komt en waarvoor ik geen wekelijkse verplichtingen hoef te vervullen. Ik zou dat ook niet kunnen en ik ben dus blij dat ik nooit verplichtingen ben aangegaan die ik niet kan waarmaken. Niettemin was het heel verhelderend om te horen hoe andere mensen dit allemaal deden en wat hun ervaringen ermee waren.

Mijn ex-klasgenoot de dominee bleek de grootste eye-opener. Hoewel van mijn leeftijd bleek hij al twintig jaar grootouder en hij vond dat meer dan genoeg. Helaas kom je van het grootouderschap niet af, net zo min als je van het ouderschap af komt. Dat heeft zijn mooie kanten, maar misschien ook zijn bedreigende. Het gezin als wurgslang. Misschien een leuk onderwerp voor een volgende bijeenkomst in Monnickendam.

 

**********************************

Ga voor informatie naar www.ijzermans.org