archiefvorig nr.lopend nr. |
||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||
Beschouwingen > Het leven zelf | ||||
Een verzameling neuronen | Gerbrand Muller | |||
‘Lezer, als ik het verkeerd zie, help mij uit de droom!’ zo besloot ik mijn stukje ‘Bestaan wij wel?’ in de Leunstoel van 1 februari jl. Het stukje inspireerde Willem Minderhout tot een vervolg op zijn ontboezemingen naar aanleiding van Daniel C. Dennetts Consciousness Explained (dit tijdschrift jrg. 4, nr. 14). Helaas, uit de droom heeft Willem me niet geholpen.
Mij verwonderde Suzan Blackmore’s conclusie dat bewustzijn ervaring zonder ervaarder zou zijn. Een ervaring zonder ervaarder is immers onmogelijk: er moet iets zijn dat de ervaring ervaart, anders is het geen ervaring meer. Aan de lezer om mij, mocht ik mij hierin vergissen, uit de droom te helpen.
Willem Minderhout geeft jammer genoeg geen antwoord op mijn brandende vraag hoe er ervaring zonder ervaarder zou kunnen bestaan. In plaats daarvan stelt hij een wedervraag: ‘Wat stelt Gerbrand zich voor van een ervaarder?’ Ja, wat stel ik me voor bij de ‘ik’ die de door neuronen geproduceerde signalen in de vorm van gedachten en gevoelens ervaart? Helemaal niets, want de kwestie gaat ook mijn verstand te boven. Ik weet het, er kan in het brein geen ‘mannetje’ zitten, want in diens brein moet dan ook weer een mannetje zitten, enzovoort. Het bewustzijn of het ik blijft voor mij een raadsel. Suzan Blackmore en veel neurologen en cognitiewetenschappers pretenderen dat raadsel min of meer te hebben opgelost, maar hun verklaringen bevredigen mij niet.
‘Het feit dat die wolk van electrische impulsen in het brein zich op een hoog aggregatieniveau tot een ik heeft gevormd … vervult mij met een enorme eerbied voor alles wat leeft en groeit en ons altijd weer boeit,’ verklaart Willem. Hij is in dit opzicht beslister dan de door hem bewonderde Hofstadter, die voorzichtig schrijft: ‘Zoals u uit de Fuga formicalis heeft kunnen opmaken, ben ik van mening dat ze [modules waarin neuronen zich op een hoger aggregatieniveau hebben verenigd] ons inzicht in het verschijnsel van het bewustzijn vergroten,’ (Gödel, Escher, Bach, p. 404). Hofstadter oppert dus slechts dat nadere bestudering van de algehele organisatie van neuronen licht kan werpen op het bewustzijn. Dat zou goed kunnen. Zolang we nog maar zo weinig weten moet niets worden uitgesloten.
Ja Willem, de gedachte dat wij misschien alleen maar een verzameling neuronen zijn is voor mij een ontluisterende gedachte. Want het zou betekenen dat het denken identiek is aan materie. Sterker, het dwingt ons tot de conclusie dat er niet zoiets als het denken bestaat: ‘er is alleen maar stof’. En de gedachte dat er inderdaad alleen maar stof zou bestaan benauwt me. ‘Is dat nu alles?’ ben ik daarbij geneigd te denken. Ik, ondankbare hond, want is de fysische ontwikkeling vanaf de oerexplosie tot aan het huidige aardse leven dan niet fascinerend? Zeker, en meer dan dat: duizelingwekkend. Maar te beperkt.
Spinoza noemt in zijn Ethica het bestaan, dus alles wat er is, ‘substantie’. De substantie bezit oneindige attributen, of eigenschappen, waarvan de mens er twee kent: de uitgebreidheid en het denken. Zie, nu krijg ik vaste grond onder de voeten. Is het niet waarschijnlijk dat er meer, ja oneindig veel meer is dan de mensen met hun zintuigen kunnen waarnemen? Zou dat zelfs niet veel waarschijnlijker zijn dan dat de wereld die wij gewaarworden uitsluitend is gemaakt van materie en gestuurd wordt door de wetten van de fysica? Zinloze vragen. Laat de wetenschap eerst maar eens nader vaststellen wat materie in feite is. Heb ik sommige geleerden goed begrepen, dan is dat in feite nauwelijks makkelijker dan te bepalen wat het denken is. Hoe het ook zij: wetenschap, ga door! Ik behoor niet tot de mensen die beweren dat de wetenschap de wereld zou onttoveren. Alleen zou ik willen dat sommige wetenschapbeoefenaren niet voorbarig op niets gebaseerde conclusies verkondigen, zoals dat wij niets dan het gedrag van een verzameling neuronen zijn (Francis Crick) of dat er ervaring zonder een ervaarder zou bestaan.
*********************************
Wilt u meer weten over hyperventilatie? Ga naar www.hyperventilatie.org'Springveren, het beste uit de leunstoel’ is nu te koop. Luister ook naar 'De mannenpil' , een van de bijdragen, voorgelezen door Maeve van der Steen. Zie www.eburon.nl/product_details.php?item_id=472 |
||||
© 2007 Gerbrand Muller | ||||
powered by CJ2 |