Veel geklaag over ongefundeerde meningen in dit themanummer. Mensen horen eerst na te denken voor ze een oordeel vormen; en dat kunnen ze alleen indien ze daartoe zijn opgeleid. Dat lijkt, kort samengevat, de mening van de eminente redacteuren van dit tijdschrift. Je schrijft tenslotte niet voor niets in De Leunstoel, niet waar?! Dat is de bijna spreekwoordelijke plaats om na te denken alvorens je in het debat te mengen. Toch rijst de vraag of deze denkers zich zelf wel in voldoende mate aan hun eigen voorschrift hebben gehouden.

De wereld zou namelijk volledig vastlopen als men zich consequent aan dit credo zou houden. Het is bij wijze van spreken nog erger dan de ineenstorting van de Euro. Wat is namelijk het geval? Wij moeten de hele dag door, en iedere dag weer, handelend optreden. Dat doen we grotendeels op basis van intuïtie, of van zeer primitieve waardeoordelen over de zich aandienende alternatieven. Slechts af en toe denken we echt na.

Vrienden van mij hebben als we uit eten gaan de nare gewoonte langdurig na te denken, om te beginnen over de keuze van het etablissement en vervolgens over het menu dat hen daar wordt voorgelegd. En daar wisselen zij dan allerlei wijsheid over uit. Mijn ervaringen bij die gezamenlijke etentjes geven mij elke keer een angstaanjagende inkijk in de wereld die ons te wachten staat als iedereen zich ten doel stelt zijn meningen op stevige fundamenten te bouwen.

Vanochtend ben ik naar de markt geweest om groenten en fruit te kopen. Zoals gebruikelijk kwam ik met een overvolle tas weer thuis. Wat ik er precies mee ga maken weet ik nog niet, of slechts vaag. Op grond van welke overwegingen zijn mijn aankoopbeslissingen dan wel tot stand gekomen? Waarschijnlijk speelde de volgende elementen in ieder geval een rol: de manier waarop de waar was uitgestald, de kleur van de vruchten, de geur van de kruiden en het uiterlijk en optreden van de verkoper. Maar hoe en op welke wijze? Geen idee! Nou ja, achteraf zou ik er natuurlijk wel een verhaal over kunnen bedenken.

Kijk, hier ben ik op een belangrijk punt aangeland: hetzelfde geldt namelijk ook voor veel zogenaamde meningen. Het zijn niet meer dan rechtvaardigingen achteraf voor impulsieve opvattingen en gedragingen. Ons probleem is vandaag de dag dat er teveel belang wordt gehecht aan die verklaringen ex-post (even een moeilijk woord om te laten zien dat ik heus wel bevoegd ben te oordelen!). Van de bekende wijsgeer, oorspronkelijk voetbalcommentator, René van der Gijp is de volgende recente uitspraak: ‘als je vaak genoeg om je mening gevraagd wordt, ga je vanzelf geloven dat wat je zegt ook waar is’.

Ook burgers en consumenten hebben last van dat mechanisme. Ze worden constant uitgedaagd om ergens iets van te vinden. Er is zelfs een hele bedrijfstak die zich daarmee bezighoudt en die de pers en het bedrijfsleven voortdurend voorziet van pseudo-wijsheden. Enig medelijden met de peilers van opinies lijkt overigens gepast. Die moeten dagelijks op hun kop gaan staan om beredeneerde overzichten te maken van al dat geneuzel. Nee, beter nadenken is beslist niet het antwoord op al onze problemen. Laten we liever wat minder zeuren over de mogelijke motieven voor ons, grotendeels impulsieve, onberedeneerde gedrag.

****************

Noot van de redactie: de heer Voorschot bleek niet bereid in te gaan op onze suggestie een verbinding te leggen met de stukken van Gerbrand Muller (in de twee voorgaande afleveringen van De Leunstoel) over Het Brein. ‘Flauwekul allemaal,’ was zijn reactie ‘het brein dat ben ik, en mijn impulsen horen daar ook bij’. Aan zijn laatste stuk over het genoemde onderwerp heeft Gerbrand Muller overigens nog een PS toegevoegd.

 

**************************************