archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > Brief uit ... delen printen terug
Historische treinstaking of een zeperd? Wilko Voordouw

1510BS SNCFAfgelopen januari hebben wij treintickets gekocht voor een reis naar Bretagne, die half april gepland is. Nu, half maart, is het maar zeer de vraag of we van die tickets gebruik kunnen maken. De Franse spoorwegvakbonden hebben de strijdbijl opgegraven en gaan 'ongelimiteerd' staken vanaf 22 maart. Waarnemers voorspellen dat het conflict hoe dan ook historisch wordt. Het kan eindigen in een totale overwinning of een compleet debacle voor president Emmanuel Macron. Duurt de staking lang, dan komt de broze economische groei hoe dan ook in gevaar, zoveel is wel duidelijk.

De spoorwegvakbonden willen hun statuut van personeel met bijzondere arbeidsvoorwaarden beschermen. Hun grote voordeel en inzet van de strijd: het rijdend personeel op de treinen van de SNCF gaat op de leeftijd van 52 jaar (!) met pensioen. Ze krijgen dan een volledig pensioen uitbetaald. Omdat de kas van het pensioenfonds van de SNCF al jaren uitgeput is, past de Franse overheid jaarlijks honderden miljoenen bij. Het vroege pensioen is een privilege dat de cheminots gemeen hebben met piloten, hoewel bij Air France de afgelopen jaren aan de leeftijd is gemorreld. Bij de SNCF is niets veranderd.

Het voorrecht stamt uit de tijd dat de machinisten en stokers op de stookplaat stonden in de halfopen lucht op de stoomlocomotieven. Het werk was zwaar en penibel. Vakbonden en spoorwegbedrijf SNCF waren het eens dat de jaren op de stookplaat tropenjaren waren. En dat iemand die tot zijn 52ste dat werk had gedaan recht had op een volledig pensioen. Sinds de jaren 50 van de vorige eeuw zijn de stoomtreinen vervangen door elektrische- of dieseltreinen. De allerlaatste commerciële rit van een trein die in Frankrijk werd getrokken door een stoomlocomotief was in 1974, sindsdien zijn er alleen nog stoomtreinen op toeristenlijntjes.

Een snelle rekensom leert dat de fantastische arbeidsvoorwaarden voor rijdend personeel op een trein pakweg 65 jaar (twee generaties rijdend personeel dus) hebben stand gehouden. Terwijl het werk in al die jaren ingrijpend is veranderd. Gas op een trein geef je tegenwoordig met een joystick, niet langer door kolen te scheppen op een laaiend vuur, waarbij de loodzware klep van de kachel iedere paar minuten moet worden geopend om voor nieuwe brandstof te zorgen. De airco zorgt in de treincabine anno 2018 voor een aangenaam klimaat.

Maar de vakbonden CFDT, Force Ouvrière, Sud Rail en CGT houden vast aan de lage pensioenleeftijd. En dat is president Macron een doorn in het oog. Hij wil het 'statut spécial' herzien. Daarin is hij niet uniek, vele van zijn voorgangers deden al pogingen daartoe. President Chirac beet in 1995 zijn tanden stuk op een van de langste treinstakingen ooit in Frankrijk. Drie weken ging het land toen op slot, van 24 november tot en met 15 december. De toenmalige premier Alain Juppé wilde de pensioenleeftijd geleidelijk verhogen. François Hollande, Nicolas Sarkozy: ook zij kregen te maken met een verlamd land omdat 'gansch het raderwerk' werd stilgelegd. Na manmoedige pogingen haalden alle opeenvolgende staatshoofden bakzeil.

Laatste bastion
De spoorwegen vormen het laatste bastion van de vakbonden. Overal in het land zijn de bonden op de weg terug. Gemiddeld is minder dan één op de twaalf Fransen nog lid van een bond, maar bij de spoorwegen ligt de organisatiegraad onveranderd hoog. Het is geen 'closed shop', maar het scheelt verdomd weinig. Tot enkele jaren geleden was er in de Franse publieke opinie best wel wat solidariteit met het spoorpersoneel. De vakbonden wisten lange tijd de mythe in stand te houden dat de voordelige arbeidsvoorwaarden in stand moesten worden gehouden. Want het zou een kwestie van tijd zijn dat door stakingen en andere acties de gunstige voorwaarden ook in andere bedrijfstakken zouden gelden. Met andere woorden: inleveren bij de SNCF zou betekenen dat andere werknemers JAMAIS van dezelfde voordelen kunnen profiteren.

Die tijd is voorbij. In het bedrijfsleven moet een werknemer tegenwoordig 43 jaar en 3 maanden gewerkt hebben om recht te hebben op een volledig pensioen. Als iemand op zijn 25ste toetreedt tot de arbeidsmarkt, moet die dus tot zijn 68ste werken om een volledig pensioen te ontvangen. En ja, inderdaad: ergens staat nog altijd geschreven dat de officiële pensioenleeftijd in Frankrijk 62 jaar is. De realiteit wil dat maar heel weinig mensen daar aanspraak op kunnen maken. Want dan moet je op je 18de begonnen zijn met werken. Tot zover die andere Franse mythe.

Wat wil Macron? Heel simpel. Hij kent zijn klassieken en is dus niet van plan om de huidige generatie 'roulants' tegen zich in het harnas te jagen. Zijn hervormingsplan is dodelijk eenvoudig en niet mis te verstaan. Iedereen die nu in dienst treedt als machinist of controleur bij de SNCF krijgt te maken met normale arbeidsvoorwaarden en pensioenregels zoals die voor iedereen gelden. Aan de voorrechten van het huidige personeel wordt niet getornd. De komende jaren past de Franse staat nog altijd het tekort op de pensioenen bij. Maar Macron weet: ieder jaar zal het tekort iets dalen. Zijn aanpak lost voor vandaag niet veel op, maar zorgt er wel voor dat komende staatshoofden minder problemen krijgen met de cheminots. Daarnaast wordt de SNCF een naamloze vennootschap, wordt dus iets op afstand van de overheid geplaatst. Tijd om iets meer de eigen broek op te houden. Je zou zeggen: een royale oplossing.

Maar niet voor de vakbonden dus. Die eisen dat alles wordt teruggedraaid. Dat de publieke dienstverlening in stand wordt gehouden. Immers, de SNCF draait allerlei verlieslijdende spoorverbindingen de nek om, aldus die bonden. 'Al het geld gaat naar de hogesnelheidsverbindingen', stellen ze ook. Het mag zo zijn dat er in Frankrijk verliesgevende lijnen worden gesloten, maar de bonden vergeten er bij te vertellen dat die lijnen verlies geven omdat de burgers, waar ze zeggen voor op de barricades te staan, de trein niet zien zitten. Ze rijden liever in hun auto van dorp naar stad of naar hun werk.

Bovendien hebben, blijkens opiniepeilingen, de gewone Fransen het helemaal gehad met die ‘verwende, geprivilegieerde, spoorwegmannetjes en –vrouwtjes’, les nantis, zoals ze worden genoemd. En de Fransen hebben het helemaal gehad met hun vakbonden. Zelfs binnen de SNCF brokkelt de steun voor de radicale bonden af. De gematigde bonden kregen de afgelopen jaren de steun van ongeveer een derde van de cheminots. In 1995, dertig jaar geleden, was er nog 90 procent steun voor de hardliners. Die minder radicale bonden roepen hun mensen op om niet te gaan staken. Maar zoals bij eerdere gelegenheden: werkwillenden wordt het werken onmogelijk gemaakt zodat de hardliners toch de hele SNCF plat kunnen leggen.

Voor de bonden is het erop of eronder. Ook voor president Macron. Verliest hij deze slag, dat doet hij hetzelfde als al zijn voorgangers. Dan lijdt hij gezichtsverlies waar hij de komende drie jaar niet meer vanaf komt.

De stellingen zijn betrokken, de hakken zitten in het zand: met deze basisgegevens begint binnenkort de spoorwegstaking. Die kan heel kort duren, maar ook voortslepen tot de politiek begint te kraken in haar voegen. En iedereen die treinkaartjes heeft gekocht voor een voorjaarsvakantie in Bretagne of elders in het land medio april, houdt zijn hart vast. De CGT voorspelt een staking die langer duurt dan de drie weken van 1995. ’We gaan voor een maand’, aldus secretaris-generaal Laurent Brun van de CGT-Cheminots.

---------
Het plaatje is van Henk Klaren

© 2018 Wilko Voordouw meer Wilko Voordouw - meer "Brief uit ..." -
Beschouwingen > Brief uit ...
Historische treinstaking of een zeperd? Wilko Voordouw
1510BS SNCFAfgelopen januari hebben wij treintickets gekocht voor een reis naar Bretagne, die half april gepland is. Nu, half maart, is het maar zeer de vraag of we van die tickets gebruik kunnen maken. De Franse spoorwegvakbonden hebben de strijdbijl opgegraven en gaan 'ongelimiteerd' staken vanaf 22 maart. Waarnemers voorspellen dat het conflict hoe dan ook historisch wordt. Het kan eindigen in een totale overwinning of een compleet debacle voor president Emmanuel Macron. Duurt de staking lang, dan komt de broze economische groei hoe dan ook in gevaar, zoveel is wel duidelijk.

De spoorwegvakbonden willen hun statuut van personeel met bijzondere arbeidsvoorwaarden beschermen. Hun grote voordeel en inzet van de strijd: het rijdend personeel op de treinen van de SNCF gaat op de leeftijd van 52 jaar (!) met pensioen. Ze krijgen dan een volledig pensioen uitbetaald. Omdat de kas van het pensioenfonds van de SNCF al jaren uitgeput is, past de Franse overheid jaarlijks honderden miljoenen bij. Het vroege pensioen is een privilege dat de cheminots gemeen hebben met piloten, hoewel bij Air France de afgelopen jaren aan de leeftijd is gemorreld. Bij de SNCF is niets veranderd.

Het voorrecht stamt uit de tijd dat de machinisten en stokers op de stookplaat stonden in de halfopen lucht op de stoomlocomotieven. Het werk was zwaar en penibel. Vakbonden en spoorwegbedrijf SNCF waren het eens dat de jaren op de stookplaat tropenjaren waren. En dat iemand die tot zijn 52ste dat werk had gedaan recht had op een volledig pensioen. Sinds de jaren 50 van de vorige eeuw zijn de stoomtreinen vervangen door elektrische- of dieseltreinen. De allerlaatste commerciële rit van een trein die in Frankrijk werd getrokken door een stoomlocomotief was in 1974, sindsdien zijn er alleen nog stoomtreinen op toeristenlijntjes.

Een snelle rekensom leert dat de fantastische arbeidsvoorwaarden voor rijdend personeel op een trein pakweg 65 jaar (twee generaties rijdend personeel dus) hebben stand gehouden. Terwijl het werk in al die jaren ingrijpend is veranderd. Gas op een trein geef je tegenwoordig met een joystick, niet langer door kolen te scheppen op een laaiend vuur, waarbij de loodzware klep van de kachel iedere paar minuten moet worden geopend om voor nieuwe brandstof te zorgen. De airco zorgt in de treincabine anno 2018 voor een aangenaam klimaat.

Maar de vakbonden CFDT, Force Ouvrière, Sud Rail en CGT houden vast aan de lage pensioenleeftijd. En dat is president Macron een doorn in het oog. Hij wil het 'statut spécial' herzien. Daarin is hij niet uniek, vele van zijn voorgangers deden al pogingen daartoe. President Chirac beet in 1995 zijn tanden stuk op een van de langste treinstakingen ooit in Frankrijk. Drie weken ging het land toen op slot, van 24 november tot en met 15 december. De toenmalige premier Alain Juppé wilde de pensioenleeftijd geleidelijk verhogen. François Hollande, Nicolas Sarkozy: ook zij kregen te maken met een verlamd land omdat 'gansch het raderwerk' werd stilgelegd. Na manmoedige pogingen haalden alle opeenvolgende staatshoofden bakzeil.

Laatste bastion
De spoorwegen vormen het laatste bastion van de vakbonden. Overal in het land zijn de bonden op de weg terug. Gemiddeld is minder dan één op de twaalf Fransen nog lid van een bond, maar bij de spoorwegen ligt de organisatiegraad onveranderd hoog. Het is geen 'closed shop', maar het scheelt verdomd weinig. Tot enkele jaren geleden was er in de Franse publieke opinie best wel wat solidariteit met het spoorpersoneel. De vakbonden wisten lange tijd de mythe in stand te houden dat de voordelige arbeidsvoorwaarden in stand moesten worden gehouden. Want het zou een kwestie van tijd zijn dat door stakingen en andere acties de gunstige voorwaarden ook in andere bedrijfstakken zouden gelden. Met andere woorden: inleveren bij de SNCF zou betekenen dat andere werknemers JAMAIS van dezelfde voordelen kunnen profiteren.

Die tijd is voorbij. In het bedrijfsleven moet een werknemer tegenwoordig 43 jaar en 3 maanden gewerkt hebben om recht te hebben op een volledig pensioen. Als iemand op zijn 25ste toetreedt tot de arbeidsmarkt, moet die dus tot zijn 68ste werken om een volledig pensioen te ontvangen. En ja, inderdaad: ergens staat nog altijd geschreven dat de officiële pensioenleeftijd in Frankrijk 62 jaar is. De realiteit wil dat maar heel weinig mensen daar aanspraak op kunnen maken. Want dan moet je op je 18de begonnen zijn met werken. Tot zover die andere Franse mythe.

Wat wil Macron? Heel simpel. Hij kent zijn klassieken en is dus niet van plan om de huidige generatie 'roulants' tegen zich in het harnas te jagen. Zijn hervormingsplan is dodelijk eenvoudig en niet mis te verstaan. Iedereen die nu in dienst treedt als machinist of controleur bij de SNCF krijgt te maken met normale arbeidsvoorwaarden en pensioenregels zoals die voor iedereen gelden. Aan de voorrechten van het huidige personeel wordt niet getornd. De komende jaren past de Franse staat nog altijd het tekort op de pensioenen bij. Maar Macron weet: ieder jaar zal het tekort iets dalen. Zijn aanpak lost voor vandaag niet veel op, maar zorgt er wel voor dat komende staatshoofden minder problemen krijgen met de cheminots. Daarnaast wordt de SNCF een naamloze vennootschap, wordt dus iets op afstand van de overheid geplaatst. Tijd om iets meer de eigen broek op te houden. Je zou zeggen: een royale oplossing.

Maar niet voor de vakbonden dus. Die eisen dat alles wordt teruggedraaid. Dat de publieke dienstverlening in stand wordt gehouden. Immers, de SNCF draait allerlei verlieslijdende spoorverbindingen de nek om, aldus die bonden. 'Al het geld gaat naar de hogesnelheidsverbindingen', stellen ze ook. Het mag zo zijn dat er in Frankrijk verliesgevende lijnen worden gesloten, maar de bonden vergeten er bij te vertellen dat die lijnen verlies geven omdat de burgers, waar ze zeggen voor op de barricades te staan, de trein niet zien zitten. Ze rijden liever in hun auto van dorp naar stad of naar hun werk.

Bovendien hebben, blijkens opiniepeilingen, de gewone Fransen het helemaal gehad met die ‘verwende, geprivilegieerde, spoorwegmannetjes en –vrouwtjes’, les nantis, zoals ze worden genoemd. En de Fransen hebben het helemaal gehad met hun vakbonden. Zelfs binnen de SNCF brokkelt de steun voor de radicale bonden af. De gematigde bonden kregen de afgelopen jaren de steun van ongeveer een derde van de cheminots. In 1995, dertig jaar geleden, was er nog 90 procent steun voor de hardliners. Die minder radicale bonden roepen hun mensen op om niet te gaan staken. Maar zoals bij eerdere gelegenheden: werkwillenden wordt het werken onmogelijk gemaakt zodat de hardliners toch de hele SNCF plat kunnen leggen.

Voor de bonden is het erop of eronder. Ook voor president Macron. Verliest hij deze slag, dat doet hij hetzelfde als al zijn voorgangers. Dan lijdt hij gezichtsverlies waar hij de komende drie jaar niet meer vanaf komt.

De stellingen zijn betrokken, de hakken zitten in het zand: met deze basisgegevens begint binnenkort de spoorwegstaking. Die kan heel kort duren, maar ook voortslepen tot de politiek begint te kraken in haar voegen. En iedereen die treinkaartjes heeft gekocht voor een voorjaarsvakantie in Bretagne of elders in het land medio april, houdt zijn hart vast. De CGT voorspelt een staking die langer duurt dan de drie weken van 1995. ’We gaan voor een maand’, aldus secretaris-generaal Laurent Brun van de CGT-Cheminots.

---------
Het plaatje is van Henk Klaren
© 2018 Wilko Voordouw
powered by CJ2