De verhalen over het faillissement van de Selexyz-boekwinkels, en de aanstaande verhuizing van mondain warenhuis Metz naar een kleinere vestiging, illustreren dat er wat aan de hand is in winkelland. Andere verschijnselen zijn de leegstand (regelmatig opgevuld met kinderdagverblijven) in winkelstraten en de teloorgang van zelfstandige winkels. Winkels en daarmee winkelen zijn niet meer hetzelfde als vroeger. In het straatbeeld valt dat op en de reactie van winkeliers en ketens erop zijn ook zichtbaar. Om mensen binnen te krijgen en omzet te draaien, moet je toch actie ondernemen, anders ben jij als winkelier de volgende die de deuren kan sluiten.

Eén oplossing is het binnenhalen van klanten met de toevoeging van horeca. Dat is begonnen met slagers (of een enkele viswinkel) die ook broodjes verkochten en vervolgens een tafeltje neerzetten, waarna het een broodjeszaak werd. Gemeenteambtenaren braken zich jaren geleden het hoofd over hoe dit te vergunnen. Inmiddels is de vermenging van horeca en winkel al veel verder. Boekwinkels hebben een koffiehoek, maar ik zag laatst zelfs een meubelwinkel die adverteerde met koffie. Ter plekke op te drinken of ‘to go’. Dat laatste was helemaal maf, maar kennelijk zit er brood in.

Een ontwikkeling die al langer speelt, maar steeds zichtbaarder wordt zijn de flagship-stores. Deze zijn vooral te vinden in winkelgebieden met veel aantrekkingskracht op funshoppers, zoals de Negen Straatjes. Deze winkels zijn van één merk, vaak mode, en zijn niet zozeer bedoeld als verkooppunt, maar als uitgebreide etalage. De huren voor de panden zijn namelijk niet of nauwelijks op te brengen door de omzet. Het is eigenlijk meer een marketinginstrument. De bezoekers kopen niet hier hun Diesel-jas, Puma-gympen of Levi’s-broek, maar houden dat merk wel in gedachten als ze in een warenhuis staan of achter de computer kruipen voor de online bestellingen.

Door de opkomst van dit soort winkels zien de straten er anders uit en de nostalgie naar de kleine zelfstandige winkelier komt al naar boven. In een documentaire over een kleine zelfstandige in Amsterdam-Zuid, Zuivelhuis Kors, kwam vooral naar voren hoe ongelooflijk hard werken het was voor deze familie. De klanten varieerden van oude dametjes tot de scholieren van het Fons Vitae Lyceum om de hoek, tot yuppen en BN-ers. Maar ook deze winkel is niet meer. Overigens was de sigarenman, waar mijn klasgenootjes en ik in de jaren ’80 onze snoepjes en voetbalplaatjes kochten, verderop, al veel eerder gesneuveld.

Waar het winkelen op deze manier meer standaard en onpersoonlijker wordt, is er de onvermijdelijke tegenbeweging. In Bos en Lommer is het toonbeeld daarvan De Nieuwe Boekhandel. Een grootmacht als Selexyz gaat op drukke punten middenin de stad failliet, maar een zelfstandige in een wijk waar de vraag naar boeken lager is, slaagt. Dat komt doordat de eigenaresse er enorm veel aandacht schenkt aan klantenbinding en ‘andere manieren’ om klanten te werven. Zo is het aantal evenementen niet te tellen, zet zij zich in voor de buurt en kan iedere klant op persoonlijke aandacht rekenen. Zo kan het dus ook!

 

****************************