Alles onwel aan boord

Wat hebben we hier nou weer?! Is dit een getekend beeldverhaal? Ja en nee, het gaat om 4 verschillende taferelen uit één episode van de reis van passagiers en enige bemanningsleden op een passagiersschip uit het stoomtijdperk; het thema is Zeeziekte. De titel van (de episode uit) het beeldverhaal van de zeereis luidt: ‘Les plaisirs du voyages en mer’ (De geneugten van de zeereizen). De tekeningen brengen hoofdzakelijk het genoegen van de zeeziekte in beeld.

Is het een beeldverhaal gebracht op postkaarten? De beelden spreken duidelijke taal: de personages geven op overduidelijke wijze hun gemoedstoestand en ook wel hun gezondheidstoestand gestalte. Het verhaal lijkt verder weg: zeker, er is duidelijk sprake van eenheid van Tijd, Plaats en Handeling, maar de afzonderlijke karakters van de personages komen minder goed uit de verf en van een ontwikkeling in die handeling lijkt minder sprake. Misschien een modern stuk theater? Alles geconcentreerd op die ene beslissende fase in de handeling – moet dat genoeg zijn? Impliciete intermenselijke explosies? Een treffend contrast, een toch statisch gebeuren te midden van die vreselijk kolkende zee? En ook: al die existentiële wanhoop van de passagiers (landrotten!) tegenover de geruststellende zeebenen van de roerganger en de kapitein? Worden we steeds benieuwder naar de volgende fase van het verhaal?

Zwakzinnig tekstwerk

Rudy Kousbroek heeft over de echte spotprent (cartoon, karikatuur) gezegd dat de tekening zijn verhaal moet kunnen vertellen zonder onderschrift. Onduidelijke of voor verschillende uitleg vatbare plaatjes die met een onderschrift moeten worden verklaard zijn slecht. Voor een beeldverhaal geldt dat natuurlijk niet, maar overbodige uitleg in tekstballons of onderschriften verzwakt al gauw het geheel. De boodschap van de plaatjes op deze postkaarten lijkt moeilijk mis te verstaan, toch staan er misplaatste oubollige tekstregels onder de plaatjes. We zullen de plaatjes verklaren en de bijbehorende teksten vertalen. Dubbele uitleg waar minimale uitleg genoeg moet zijn.

Op postkaart 1.a. (hyperklikkerdeklik) ligt een passagier uitgevloerd en uitgekotst op zijn rug naar de hemel te staren voor de voeten van de kapitein op het dek van het schip dat danst op de woeste zee. De goedgehumeurde kapitein vraagt guitig ‘Wat doet u daar?’ waarop de passagier snedig antwoordt: ‘Ik probeer het sterrenbeeld van de Grote Beer te vinden’. Die zit!

Bedankt voor uw begrip

Over naar kaart 1.b. (doorklikken) waarop een vrouwelijke passagier op haar knieën zit te kotsen, belangstellend gadegeslagen door de scheepspoes, het scheepskonijn en de roerganger. Die laatste staat aan zijn roer een beetje te lachen en zegt: ‘Niet nodig het dek te spoelen mevrouw, het corvee is al gedaan’ (Even denken: hij doet grappig of de kots van mevrouw een schoonmaakmiddel is!).

Kaart 2.a. brengt twee kotsende passagiers in beeld aan dek, in de open lucht, en twee andere zeezieken achter patrijspoorten. Hier wordt een van de zeezieken de tekst in de mond gelegd: ‘Je kunt beter reizen per luchtballon dan gedwongen te worden de vissen te voeren’ (met kots).

Tot slot kaart 2.b. Gezeten twee verstrengelde echtparen met alleen groene gezichten, aan de reling twee heren druk aan het kotsen. Een gezeten mannelijke echtgenoot merkt over een danig kotsende heer voorzien van keurige pet en een mini-bulldog op: ‘Dat is vast een kampioen in het ….. hikken!’ Goed gezien!

Mooi bizar is niet lelijk

Goed. De onderschriften zijn verschrikkelijk. De plaatjes zijn enigszins eigenaardig, de kunstenaar heeft vooral moeite het kotsen van de zeezieken, toch een van de hoofdactiviteiten, overtuigend in beeld te brengen. Maar hij heeft wel een eigen wat krukkige tekenstijl die de episode iets surrealistisch geeft. Beetje charmant. Het werk is waarschijnlijk een schnabbel van de Franse schilder Charles Melikoff. Een kleinzoon van de Russische graaf Loris Melikoff, minister van binnenlandse zaken van tsaar Nicolaas II? Toch goed dat er in deze tijd van auto- en luchtvervoer (en wagen- en luchtziekten) nog eens aandacht wordt gevraagd voor interessante aspecten van de passagiersvaart.

De uitgever en zijn tekenaar hebben het overigens niet bij deze vier kaarten gelaten, de serie omvat nog minstens zeven andere afleveringen. Met, nu eens aan dek, dan weer in de hut, steeds weer andere kotsende passagiers. Is het hier nu wel genoeg?