archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > Beelden uit soberder tijden delen printen terug
Kindermeel (2) Peter Schröder

0919BS 110.1
Garnalen, garnalen!
Garnalen, garnalen! Klinkt het uit de kinderzitjes op de achterbank van de auto, uit de kelen van Ion en Feetje. Er wordt gestoeid, met wisselende overwinningen. Wat heeft dat met garnalen te maken? De afwisselend onderliggende partij blijkt de tijdelijke winnaar op een weinig onderworpen manier ‘Genade, genade!’ toe te roepen. Juist, er wordt strijd geleverd! Dat begint al op jeugdige leeftijd: Ridders, Romeinen, Piraten, in Playmobil en met echte eigen zwaarden, speren en pistolen. In de naoorlogse jaren waren er nog weldenkende ouders die hun kinderen geen oorlogsspeelgoed gaven, maar dat voorschrift heeft de tand des tijds niet doorstaan. Juist nu er in Nederland al zo lang geen oorlog gevoerd is door volwassenen, zorgen de zeer jonge medeburgers voor het in stand houden van een eeuwenoude traditie van geweld. Gesproken kan worden van de infantilisering van een bepaald soort strijd, laten we zeggen het eerlijke handwerk van mannen tegen mannen, en soms ook vrouwen. Geen laffe raketten, straaljagers en drones bij de kinderkruistochtjes, maar het eerlijke handwerk.

Strijd in het fin du siècle
Ook in de tekeningen Les Jeux d’Enfants van de Franse schilder Timoléon Marie Lobrichon, 1831-1914) voor het kindermeel van La Phosphatine Falières (zie vorige aflevering, Leunstoel jaargang 9 no. 18) wordt de strijd niet vergeten, getuige de afleveringen La Guère en Les Brigands. De plaatjes werden oorspronkelijk niet uitgegeven als postkaarten, maar als Chromo’s - kent u die benaming nog? Chromo’s waren de reclamekleurenplaatjes (landen en volken, sporten, vreemde dieren, auto’s & vliegtuigen) die in Frankrijk en België kado werden gedaan bij allerlei producten, vooral bij voedsel en lekkernijen (Nestlé, OXO, Liebig, Van Houten Chromo’s) en die meestal in een verzamelalbum konden worden geplakt. Oorspronkelijk werden Lobrichon’s kinderspelen als tweemaal zo grote kleurenprenten uitgegeven met achterop een bijpassend versje.

Durven jullie wel!
Op plaatje 1.a. ziet u Les Brigands in kleur, plaatje 2.a. laat het versje op de achterkant zien. Drie gehelmde jongens gewapend met zwaarden en een pistool hebben op een bospad 2 meisjes overvallen, een meisje probeert te vluchten, het andere is op haar knieën gezonken en bidt om genade. Jongens, jongens durven jullie wel? Met z’n drieën tegen twee ongewapende meisjes? Het versje op de achterkant getuigt ook niet van ridderlijke eer, eerder van ordinair gewin. Het zijn geen heren, geen ridders, maar smerige rovers! Jongens: ‘Op je knieën jullie, jullie laatste uur is geslagen!’ Meisjes: ‘Genade, laat ons leven! Onze beurzen zijn gevuld, we kunnen losgeld betalen!’ Jongens: ‘Hm, maak je zakken maar leeg, een zakmes, een pen, daarmee zijn we er nog niet! Schrijf jullie familie maar een brief en vraag om een losgeld van 20 knikkers!’. De tekst is minder overtuigend0919BS 110.2 dan het prentje. Het vers is wel omlijst met een idyllisch plaatje waarop jongens en meisjes in de peuterleeftijd samen harmonisch genieten van rijstepap uit een vat van Phosphatine Falières.

Vierkleurensteendruk
Chromo is een afkorting van chromolithographie; (vier)kleurensteendruk. De opmars van chromo’s in het fin du siècle werd mogelijk toen de techniek het drukken van mooie, goedkope kleurenplaatjes mogelijk maakte. Rond 1796 was de Beiers/Tsjechische toneelspeler/graficus en schrijver Alois Senefelder op zoek naar een goedkoop alternatief voor typografie; (boek)druk met (letter)zetsel. Hij kwam tot een chemisch procedé waarmee vlakdruk met stenen platen mogelijk werd. Omstreeks 1830 ontwikkelde de Franse drukker Godefroy Engelmann de steendruk verder met kleurendruk, waarin gebruik werd gemaakt van 4 aparte stenen platen voor de kleuren cyaan, geel en magenta en zwart. Vier verschillende kleuren, meestal gerasterd, konden gezamenlijk voor een mooi genuanceerd en evenwichtig kleurenpalet zorgen. Heel goed voor mooie plaatjes bij allerlei artikelen en mooi om te verzamelen door de jeugd.

Anarchie
Als zo’n nieuwe toepassing (gratis reclameplaatjes) van een nieuwe techniek nog maar net op gang is zijn er nog geen ervaringsregels voor succesformules, voor laten we zeggen, de bestanddelen van communicatieve doelmatigheid en marktpenetratie. Op het gebied van vorm en inhoud kan makkelijk een soort rommeligheid en anarchie heersen die pas verdwijnt met de grootste gemene deler van latere, routineuzer fasen. Bij de eerste chromo’s zijn dan de nodige bizarre voorstellingen en andere ongerijmdheden te vinden waarvan het vaak moeilijk is doel en zin te ontdekken. Neem plaatje 2.a.: we zien drie bont verklede kinderen in wilde bewegingen uit een zak, een beurs en een portemonnee tevoorschijn komen. Wat stelt dit voor? In het onderschrift staat te lezen dat ‘Misbruik van tabak kan leiden tot gekte’. Kijk aan, een heel wat fantasierijker waarschuwing dan ‘Roken is dodelijk’. Zou de boodschap in de kinderwereld zijn overgekomen?

Wie helpt?
Tot slot met plaatje 2.b. de chromo op een reclamepostkaart van restaurant De Rivierkreeft, specialist in zeebanket te Parijs. Een rustiek ogend gebouwtje met een rivierkreeft op het uithangbord. Twee kinderen kijken uit de vensters van het huis. Op de muur de tekst ‘Verboden te urineren’. OK, maar wat doen die vijf uitgelaten dansende blote kindertjes daar voor het restaurant? Met hun grote-mensen-hoeden en hun paraplu’s? En die ene die onder dat opschrift staat te pissen? Raadselachtig. Het is vast humoristisch!? Een inside grap? Wie het weet mag het zeggen, maar de kans dat iemand in de 21e eeuw deze boodschap uit ongeveer 1900 nog kan ontcijferen lijkt niet groot.

****************
Nieuw Beter Beeld
De plaatjes uit deze rubriek zijn veel gedetailleerder te bekijken (http://www.peterschroderatb.nl/)! Voortaan zichtbaar door te klikken naar de hyperlinks in de tekst (en dóór en verder te klikken).


© 2012 Peter Schröder meer Peter Schröder - meer "Beelden uit soberder tijden" -
Beschouwingen > Beelden uit soberder tijden
Kindermeel (2) Peter Schröder
0919BS 110.1
Garnalen, garnalen!
Garnalen, garnalen! Klinkt het uit de kinderzitjes op de achterbank van de auto, uit de kelen van Ion en Feetje. Er wordt gestoeid, met wisselende overwinningen. Wat heeft dat met garnalen te maken? De afwisselend onderliggende partij blijkt de tijdelijke winnaar op een weinig onderworpen manier ‘Genade, genade!’ toe te roepen. Juist, er wordt strijd geleverd! Dat begint al op jeugdige leeftijd: Ridders, Romeinen, Piraten, in Playmobil en met echte eigen zwaarden, speren en pistolen. In de naoorlogse jaren waren er nog weldenkende ouders die hun kinderen geen oorlogsspeelgoed gaven, maar dat voorschrift heeft de tand des tijds niet doorstaan. Juist nu er in Nederland al zo lang geen oorlog gevoerd is door volwassenen, zorgen de zeer jonge medeburgers voor het in stand houden van een eeuwenoude traditie van geweld. Gesproken kan worden van de infantilisering van een bepaald soort strijd, laten we zeggen het eerlijke handwerk van mannen tegen mannen, en soms ook vrouwen. Geen laffe raketten, straaljagers en drones bij de kinderkruistochtjes, maar het eerlijke handwerk.

Strijd in het fin du siècle
Ook in de tekeningen Les Jeux d’Enfants van de Franse schilder Timoléon Marie Lobrichon, 1831-1914) voor het kindermeel van La Phosphatine Falières (zie vorige aflevering, Leunstoel jaargang 9 no. 18) wordt de strijd niet vergeten, getuige de afleveringen La Guère en Les Brigands. De plaatjes werden oorspronkelijk niet uitgegeven als postkaarten, maar als Chromo’s - kent u die benaming nog? Chromo’s waren de reclamekleurenplaatjes (landen en volken, sporten, vreemde dieren, auto’s & vliegtuigen) die in Frankrijk en België kado werden gedaan bij allerlei producten, vooral bij voedsel en lekkernijen (Nestlé, OXO, Liebig, Van Houten Chromo’s) en die meestal in een verzamelalbum konden worden geplakt. Oorspronkelijk werden Lobrichon’s kinderspelen als tweemaal zo grote kleurenprenten uitgegeven met achterop een bijpassend versje.

Durven jullie wel!
Op plaatje 1.a. ziet u Les Brigands in kleur, plaatje 2.a. laat het versje op de achterkant zien. Drie gehelmde jongens gewapend met zwaarden en een pistool hebben op een bospad 2 meisjes overvallen, een meisje probeert te vluchten, het andere is op haar knieën gezonken en bidt om genade. Jongens, jongens durven jullie wel? Met z’n drieën tegen twee ongewapende meisjes? Het versje op de achterkant getuigt ook niet van ridderlijke eer, eerder van ordinair gewin. Het zijn geen heren, geen ridders, maar smerige rovers! Jongens: ‘Op je knieën jullie, jullie laatste uur is geslagen!’ Meisjes: ‘Genade, laat ons leven! Onze beurzen zijn gevuld, we kunnen losgeld betalen!’ Jongens: ‘Hm, maak je zakken maar leeg, een zakmes, een pen, daarmee zijn we er nog niet! Schrijf jullie familie maar een brief en vraag om een losgeld van 20 knikkers!’. De tekst is minder overtuigend0919BS 110.2 dan het prentje. Het vers is wel omlijst met een idyllisch plaatje waarop jongens en meisjes in de peuterleeftijd samen harmonisch genieten van rijstepap uit een vat van Phosphatine Falières.

Vierkleurensteendruk
Chromo is een afkorting van chromolithographie; (vier)kleurensteendruk. De opmars van chromo’s in het fin du siècle werd mogelijk toen de techniek het drukken van mooie, goedkope kleurenplaatjes mogelijk maakte. Rond 1796 was de Beiers/Tsjechische toneelspeler/graficus en schrijver Alois Senefelder op zoek naar een goedkoop alternatief voor typografie; (boek)druk met (letter)zetsel. Hij kwam tot een chemisch procedé waarmee vlakdruk met stenen platen mogelijk werd. Omstreeks 1830 ontwikkelde de Franse drukker Godefroy Engelmann de steendruk verder met kleurendruk, waarin gebruik werd gemaakt van 4 aparte stenen platen voor de kleuren cyaan, geel en magenta en zwart. Vier verschillende kleuren, meestal gerasterd, konden gezamenlijk voor een mooi genuanceerd en evenwichtig kleurenpalet zorgen. Heel goed voor mooie plaatjes bij allerlei artikelen en mooi om te verzamelen door de jeugd.

Anarchie
Als zo’n nieuwe toepassing (gratis reclameplaatjes) van een nieuwe techniek nog maar net op gang is zijn er nog geen ervaringsregels voor succesformules, voor laten we zeggen, de bestanddelen van communicatieve doelmatigheid en marktpenetratie. Op het gebied van vorm en inhoud kan makkelijk een soort rommeligheid en anarchie heersen die pas verdwijnt met de grootste gemene deler van latere, routineuzer fasen. Bij de eerste chromo’s zijn dan de nodige bizarre voorstellingen en andere ongerijmdheden te vinden waarvan het vaak moeilijk is doel en zin te ontdekken. Neem plaatje 2.a.: we zien drie bont verklede kinderen in wilde bewegingen uit een zak, een beurs en een portemonnee tevoorschijn komen. Wat stelt dit voor? In het onderschrift staat te lezen dat ‘Misbruik van tabak kan leiden tot gekte’. Kijk aan, een heel wat fantasierijker waarschuwing dan ‘Roken is dodelijk’. Zou de boodschap in de kinderwereld zijn overgekomen?

Wie helpt?
Tot slot met plaatje 2.b. de chromo op een reclamepostkaart van restaurant De Rivierkreeft, specialist in zeebanket te Parijs. Een rustiek ogend gebouwtje met een rivierkreeft op het uithangbord. Twee kinderen kijken uit de vensters van het huis. Op de muur de tekst ‘Verboden te urineren’. OK, maar wat doen die vijf uitgelaten dansende blote kindertjes daar voor het restaurant? Met hun grote-mensen-hoeden en hun paraplu’s? En die ene die onder dat opschrift staat te pissen? Raadselachtig. Het is vast humoristisch!? Een inside grap? Wie het weet mag het zeggen, maar de kans dat iemand in de 21e eeuw deze boodschap uit ongeveer 1900 nog kan ontcijferen lijkt niet groot.

****************
Nieuw Beter Beeld
De plaatjes uit deze rubriek zijn veel gedetailleerder te bekijken (http://www.peterschroderatb.nl/)! Voortaan zichtbaar door te klikken naar de hyperlinks in de tekst (en dóór en verder te klikken).
© 2012 Peter Schröder
powered by CJ2