Ook u koopt wel eens een televisie of een nieuwe auto. Worden die keurig op tijd geleverd en functioneren ze naar behoren, dan is er niets aan de hand. Maar in het onverhoopte geval dat zich op enig moment een plezierbedervend mankement aandient en u op al dan niet hoge poten teruggaat naar de leverancier, komt u in aanraking met een juridisch fenomeen: algemene voorwaarden. Maak uw borst vast nat.

Algemene voorwaarden zijn schriftelijke afspraken die op alle overeenkomsten van de gebruiker van toepassing zijn. Ze hebben vooral betrekking op levertijden, transport, betaling, aansprakelijkheid, garantie, service en afwikkeling van geschillen. De prestatie zelf – bijvoorbeeld wat men (ver)koopt – wordt dus niet omschreven; daarvoor wordt per transactie een afzonderlijke overeenkomst opgesteld. De werking van Algemene voorwaarden wordt versterkt als ze zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel of bij de griffie van een gerecht. Veelal worden ze ook op internet geplaatst.

Het is niet verplicht om algemene voorwaarden te hanteren. Maar vrijwel alle bedrijven doen het, want het voorkomt dat er bij elke nieuwe overeenkomst over de bijkomende regelingen van een commerciële transactie onderhandeld moet worden. Bovendien maken algemene voorwaarden de juridische verhoudingen duidelijk en kunnen ze misverstanden voorkomen. Veel brancheorganisaties hebben algemene voorwaarden opgesteld die zijn toegespitst op wat binnen de branche gebruikelijk is. Maar een ondernemer kan ook zelf algemene voorwaarden opstellen. Voorbeelden zijn bij de Kamer van Koophandel verkrijgbaar op cd-rom. Het is aan te raden de tekst te laten controleren door een juridisch adviseur.

Bij het beoordelen van algemene voorwaarden gaat het om twee aspecten: de toepasselijkheid en de inhoud. Wat de toepasselijkheid betreft: een afnemer is gebonden aan de algemene voorwaarden van een gebruiker als die bekend heeft gemaakt dat hij zijn algemene voorwaarden toepasselijk acht en de afnemer daarmee uitdrukkelijk of stilzwijgend instemt of tenminste de indruk wekt ermee in te stemmen. Dat laatste kan op allerlei manieren. Wie een koopcontract of een orderbevestiging tekent waarin de toepasselijkheid van algemene voorwaarden is bedongen weet natuurlijk zeker dat hij aan die voorwaarden gebonden is. Maar een handtekening is zeker geen vereiste: ook niet-reageren is in veel gevallen voldoende als teken dat men met de algemene voorwaarden akkoord gaat.

Er zijn twee gronden waarop de rechter de werking van algemene voorwaarden kan vernietigen: de leverancier heeft de afnemer niet voldoende op de hoogte gesteld van de inhoud van zijn algemene voorwaarden of de voorwaarden zijn voor de afnemer ‘onredelijk bezwarend’. De gebruiker van algemene voorwaarden kan zich alleen beroepen op de inhoud van deze bedingen als de wederpartij deze voorwaarden heeft aanvaard vóór of tijdens het sluiten van de overeenkomst. In beginsel aanvaardt de wederpartij de voorwaarden als hij bij het sluiten van de overeenkomst wéét dat er algemene voorwaarden zijn. Voor de aanvaarding is het niet van belang dat hij ook de inhoud kent.

De gebruiker moet de wederpartij echter wel de gelegenheid geven om kennis te nemen van de inhoud en heeft daarom een informatieplicht tegenover consumenten en kleinere bedrijven. Die plicht betekent dat de leverancier de wederpartij een exemplaar van de voorwaarden ter hand moet stellen. En als dat niet kan moet hij de voorwaarden (gratis) toesturen of wijzen op het depot bij de Kamer van Koophandel dan wel de website op internet waar de voorwaarden te raadplegen zijn. De informatieplicht geldt niet als de wederpartij een groot bedrijf is dat een jaarrekening moet publiceren of meer dan vijftig werknemers heeft. Alle andere contractspartijen zijn niet gebonden aan bepalingen waarvan zij de inhoud niet kennen en het bestaan niet eens vermoeden.

Om zich met succes te kunnen beroepen op algemene voorwaarden is het dus niet voldoende om er met kleine lettertjes op de factuur naar te verwijzen. Een factuur wordt immers pas na het sluiten van de overeenkomst verstuurd. Bovendien is een verwijzing meestal niet genoeg om de voorwaarden onderdeel te maken van de overeenkomst. Om als gebruiker te voorkomen dat de wederpartij zegt: ‘Ik wist van niks’, is het verstandig hem de algemene voorwaarden vooraf te overhandigen, toe te faxen of te mailen. Als de wederpartij niets laat horen mag de gebruiker ervan uitgaan dat deze de voorwaarden aanvaardt en dat bovendien voldaan is aan de informatieplicht. Daarvan mag de gebruiker ook uitgaan als hij regelmatig zakendoet met dezelfde wederpartij onder dezelfde voorwaarden.

Wil de wederpartij de toegezonden algemene voorwaarden niet aanvaarden dan moet hij dit uitdrukkelijk laten weten. Er moet dan wellicht worden onderhandeld. Gezien de kosten heeft onderhandelen meer zin naarmate de kans op betere voorwaarden groter is. Ondernemers in bijvoorbeeld de detailhandel en horeca hebben te maken met veel klanten, met wie vaak contant wordt afgerekend. Wie toch algemene voorwaarden wil gebruiken kan een goed zichtbaar bord plaatsen, liefst bij de ingang of de kassa. Hierop staat vermeld dat algemene voorwaarden worden gehanteerd en waar ze gelezen of opgevraagd kunnen worden.

Het komt in de praktijk vaak voor dat de ene partij inkoopvoorwaarden hanteert en de andere partij verkoopvoorwaarden. Het is duidelijk dat deze voorwaarden al gauw met elkaar in aanvaring komen: de inkoopvoorwaarden zijn in het voordeel van de inkoper en de verkoopvoorwaarden in dat van de verkoper. Wat te doen? Als vuistregel geldt dat degene die als eerste zijn algemene voorwaarden inbrengt op de toepasbaarheid daarvan mag vertrouwen. Als de verkoper een aanbod doet met verwijzing naar zijn verkoopvoorwaarden en de koper dit aanbod aanvaardt onder verwijzing naar zijn inkoopvoorwaarden, gelden de verkoopvoorwaarden. Wil de koper dit voorkomen dan moet hij de toepasselijkheid van de verkoopvoorwaarden uitdrukkelijk van de hand wijzen.

Bedingen in een overeenkomst met consumenten moeten ‘duidelijk’ en ‘begrijpelijk’ zijn. Wanneer de voorwaarden vaag zijn en niet te begrijpen, geldt de uitleg die voor de consument het meest gunstig is. Sommige voorwaarden zijn zo in het nadeel van de wederpartij dat de rechter deze ‘onredelijk bezwarende bedingen’ ongeldig verklaart. Hoe zwakker de wederpartij, hoe groter het risico dat de gebruiker er geen beroep op kan doen. Consumenten worden het best beschermd. Voor hen bevat het Burgerlijk Wetboek een ‘zwarte lijst’ en een ‘grijze lijst’ van onredelijke bedingen. De voorwaarden op de zwarte lijst moet de rechter altijd vernietigen, ongeacht de omstandigheden waaronder ze worden gebruikt. Van voorwaarden op de grijze lijst wordt vermoed dat zij onredelijk bezwarend zijn, totdat de gebruiker bewijst dat dit niet zo is. De lijsten werken alleen tegenover consumenten en tegenover stichtingen (bijvoorbeeld scholen), die gelijk zijn te stellen met personen. Toch kunnen ook kleine ondernemers soms aannemelijk maken dat bepaalde voorwaarden onredelijk bezwarend zijn door bij de rechter een beroep te doen op de lijsten.

Grotere bedrijven worden niet beschermd tegen onredelijke voorwaarden. De wet gaat ervan uit dat zij hun eigen boontjes wel kunnen doppen.

 

*******************************************************

Drs. Theo IJzermans geeft begeleiding bij persoonlijke en professionele

ontwikkeling op het werk. Ga voor informatie naar www.ijzermans.com .