Hartje Brussel

Met de trein naar Brussel, uitstappen in Brussel Centraal, noorderuitgang, (Europakruispunt/ Carrefour de l’Europe), via de Rue de l’infante/ Isabella straat naar beneden en vóór de Grasmarkt/ Rue du Marché aux Herbes (Spanjeplein/ Place d’Espagne) scherp linksaf de Spoormakerstraat/Rue des Éperonniers in, doorlopen tot nr. 50, Bestemming Bereikt: PLAIZIER UITGEVER- EDITEUR- PUBLISHER.

Uitgeverij Plaizier, maar hier geen kantoor, hier zit de winkel van het Plaizierbedrijf: een winkel in postkaarten, kalenders, affiches en ander kunstig drukwerk, gedreven door Mieke Plaizier en haar dochter Klaartje. Denk vooral aan een mooi en zeer gevarieerd aanbod van postkaarten, drukwerk van de eigen uitgeverij en drukwerk uit andere creatieve bronnen. Het is hier al eerder gezegd: postkaarten waren ooit (tot het einde van de jaren 60) een belangrijk medium voor de verspreiding van een breed en levendig aanbod aan nieuwswaardige en kunstzinnige plaatjes. Vandaag is het aanbod in de winkels sterk gekrompen en vooral verschraald - tot zielloos Grootste Gemene Deler Werk (vreselijke poesjes, strikjes,beertjes, klokjes, bloemetjes, meisjes). Gelukkig zijn er nog een paar onafhankelijker opererende kaartenuitgevers, die met succes een eigenzinnige collectie aan de man weten te brengen. Zo zorgt Plaizier vanuit Brussel voor een steeds weer verrassend aanbod (foto)grafische vondsten, vanuit een levendig straatje middenin Brussel, waar de verloedering gekeerd wordt door creatieve kleinschalige ondernemers.

Van kaartjes naar postkaarten

Het begon ooit met vader Plaizier die in 1950 begon met het cartografische persagentschap Carpress dat voor het onderwijs landkaarten maakte maar vooral ook cartografische informatie leverde: kaartjes van actuele gebeurtenissen op het wereldtoneel (gewapende conflicten, politiek, economie) aan kranten en tijdschriften (in Nederland bijv. het Algemeen Handelsblad). (Carpress was gevestigd aan de Pagodelaan in Laken, met uitzicht op de Japanse Toren, de Brusselse pagode die door Leopold II van de Wereldtentoonstelling van Parijs in 1900 naar de tuinen van Laken is gehaald. Een miniatuur afbeelding van de pagode was op die kaartjes te vinden als het logo van Carpress.) In de jaren 90, met de opkomst van de digitale geografische informatiesystemen ging het met de kaartjes minder goed en gingen de zonen Plaizier ook andere zaken uitgeven. Zoon Wijnand begon in Carpress een eigen drukkerij die voor de culturele sector werkte (theater, exposities maar ook mode) en vanaf ongeveer 1980 verzorgde hij met zijn vrouw Mieke kunstzinnige producties, grote prenten (zoals affiches van Ever Meulen en Joost Swarte) en daarna postkaarten voor Plaizier. Mieke kwam van de middelbare school en Wijnand had een grafische opleiding aan het Higro in Gent gevolgd, (dochter Klaartje zou later het licentiaat etnische kunstgeschiedenis halen). Al daarvoor, in 1977 waren Wijnand en Mieke in Brussel een kunstwinkel begonnen in hun huis in de Hoedenmakerstraat/ Rue des Chapeliers, om de hoek bij de Spoormakerstraat. Dat was eigenlijk een galerie waarin werk was te zien van pas afgestudeerde jonge Belgische kunstenaars.

Compacte grafiek

Bezoekers van de galerie waren er genoeg, maar verkocht werd er van de tentoongestelde kunstwerken niet genoeg. Wel bleek dat de meeste bezoekers graag met ‘iets kleiners’ naar huis gingen: ze kochten graag een betaalbare prent en vooral postkaarten met tekeningen en foto’s die je nergens anders zag. Mieke en Wijnand varen daarbij op het eigen kompas: ze geven uit wat ze leuk vinden tussen de plaatjes die ze ergens tegenkomen en die ze van vrienden en bekenden krijgen aangeboden. Gaandeweg ontwikkelden ze een heel persoonlijke collectie kaarten, momenteel zo’n 400 stuks, die bij de liefhebbers in Brussel en daarbuiten steeds populairder waren. Daarop nieuwe tekeningen van Ever Meulen, Joost Swarte, Benoit van Innis, Tom Schamp en Jan Goossens, maar steeds meer plaatjes en tekeningen van ‘vroeger’. Op verzamelbeurzen van oude spullen is er steeds een categorie Paperassen/ Vieux Papiers: ouderwets drukwerk, reclamefolders, verpakkingsmateriaal, catalogi, handleidingen, tijdschriftadvertenties, losse tekeningen, foto’s, gebruiksaanwijzingen en meer van dat moois. De achteloze plaatjes roepen een verdwenen wereld op die op slag heel dierbaar kan worden. Uit de collecties van Mieke en vooral Wijnand, maar ook die van vrienden en kennissen is bij Plaizier flink wat op postkaarten gezet, veel lief en leed uit 50er jaren - die vaak nog verder weg lijken dan oudere tijden. In deze categorie een ereplaats voor de Brusselse Wereldtentoonstelling met een hoofdrol voor het Atomium en verdwenen auto’s uit die tijd: van de dwerg Messerschmidt, via de Citroën DS naar de Buick.

Brusselse architectuur

Het Brusselse karakter van Plaizier is weerspiegeld in de postkaartencollectie. Brussel is, anders dan Amsterdam of Antwerpen, een echte grote stad, maar er is door projectontwikkelaars nogal huisgehouden (zie Leunstoel Nummer 11, jaargang 6, 26 maart 2009) zodat het niet zo makkelijk is de mooie monumentale plekken (gebouwen, wijken, die prachtige Jugendstil woonhuizen, parken en pleinen die er nog over zijn) te vinden, maar zo zit Brussel wel vol onverwachte verrassingen. Ook wordt er de laatste decennia weer stevig opgeknapt en lijkt het proces van verloedering en sloop enigszins tot staan gebracht. Bij het opsporen van het Brusselse stadsschoon is uitgeverij Plaizier behulpzaam met postkaarten van bijvoorbeeld het Palais Stoclet (het indrukwekkende Gesamtkunstwerk van Josef Hoffman en zijn Weense tijdgenoten als Gustav Klimt, het laatste serieuze westerse paleis ooit gebouwd, ook het sluitstuk van de Jugendstil) en schitterende her en der door Brussel verspreide huizen van Victor Horta.

Brusselse architectuur, maar ook sfeervolle stadsbeelden van het vroegere Brussel in zwart/wit foto’s. De Plaiziers hebben daartoe het Archief van de Stad Brussel aangeboord (een serie postkaarten met ‘toen en nu’ foto’s van stadsgezichten), maar ook het Spaarnestad-archief en het archief van de Nederlandse fotograaf Cas Oorthuys.

Tati en Nieuwjaar

Een van de recente projecten van Plaizier was een serie kaarten met plaatjes uit de films van Jacques Tati (Les Vacances de Monsieur Hulot, Mon Oncle) en reclamedrukwerk van die films. Die plaatjes zijn gemaakt door David Merveille.

Kunnen Mieke en Wijnand met uitgeven en de winkel het hoofd boven water houden? De Plaiziers zijn goede vrienden van Jos Smit van het Nederlandse postkaartenbedrijf Art Unlimited (de eerste Art Unlimited kaarten werden bij Plaizier gedrukt). Vergeleken met de uitgeverij van Smit is die van de Plaiziers een stuk kleinschaliger. De distributie naar bijvoorbeeld strip- en boekwinkels, musea en andere verkoopkanalen is nog geen toonbeeld van een businessmodel waar de banken bij in de handen wrijven. Maar Mieke is tevreden met de winkel die ze met Klaartje drijft (‘We zijn een klein familiebedrijf’) en waarin ze via gesprekken met de klanten in het echt kan horen hoe er over haar kaarten wordt gedacht en wat er verder leeft in de prentenwereld.

Binnenkort verschijnen weer de traditionele eigen Kerst- en Nieuwjaarskaarten van Plaizier, daarmee kunt u de vrienden en kennissen in de komende donkere dagen eens goed verrassen. Ga in Brussel langs bij:

 

Of kijk op: www.plaizier.be