archiefvorig nr.lopend nr.

Vermaak en Genot > Een omweg waard delen printen terug
Gulden Halsband Dik Kruithof

1903VG Halsband1
Na een prachtige week vakantie in het Oldambt vroeg ik mij af wat nu eigenlijk het verschil was met het Friese platteland. Om dat ook weer eens te ondergaan reden we op de laatste zonnige dag van deze zomer langs binnenwegen naar de kop van de Afsluitdijk omdat ik daar al een poos de Pingjumer Gulden Halsband met eigen ogen wou zien en er zo mogelijk foto’s van maken. Uiteraard is het niet iets nieuws, het ligt er al zo’n 1000 jaar, maar ik heb er pas de afgelopen jaren zo nu en dan iets over gelezen en was nieuwsgierig geworden.

Op een informatiebord in Pingjum staat het hele verhaal: "De Pingjumer Gulden Halsband is een bijzonder dijkenstelsel. Deze meer dan 100 jaar oude ringdijk om Pingjum is vermoedelijk een van de oudste dijken van Nederland en een icoon voor de gemeente Súdwest-Fryslân. De eerste bewoning op de hogere kwelders en opgeslibde kleiplaten begon hier zo rond de zesde eeuw voor onze jaartelling. Door terpen of woonheuvels op te werpen hield men ook bij stormvloed droge voeten. De eerste dijken van enige omvang werden rond 1000 aangelegd omdat de invloed van de getijdengeul de Marneslenk toenam en gevaarlijk werd voor de bewoners. Door het verbinden van verschillende dijken ontstond zo in de twaalfde eeuw de Pingjumer Gulden Halsband zoals die nu bekend is. De dijk was 13,5 kilometer lang en bood bescherming aan een aantal terpen, waaronder die van het dorp Pingjum. In 1825 keerde de dijk het water voor de laatste keer, toen een groot deel van Friesland overstroomde. Daarna werden de zeedijken verbeterd. De PGH verloor eind 19e eeuw definitief zijn functie. De dijk werd niet meer onderhouden en raakte in verval, maar is voor een groot deel nog aanwezig in het landschap of herkenbaar door de inrichting van het landschap. De dijk is inmiddels wettelijk beschermd."

Die wettelijke bescherming is vastgelegd in de status van gemeentelijk monument die de Halsband in 2020 heeft gekregen. Het is waarschijnlijk de oudste dijk van Nederland die nooit doorgebroken is en werd toen ook een belangrijk waterstaatkundig monument genoemd.  Pingjum is overigens een prachtig klein Fries dorp, dat landelijke bekendheid kreeg door zijn pizzeria, waarover Joël Broeckaert in 2016 al lovend schreef in de NRC: “Alles is perfect1903VG Halsband2 dun”. In Friesland is het bekend als kunstenaarsdorp: er wonen er zoveel dat er deze zomer een wandelroute werd uitgezet waarover de Leeuwarder Courant kopte: “Betoverende kuier rond kunstenaarsdorp”. 

Naast de kunstkuier is er ook een wandeling uitgezet over de Pingjumer Halsband waarvoor je het beste kunt beginnen in Witmarsum, dat aan de dijk ligt, want die loopt natuurlijk om Pingjum heen. Aan de kant van Arum en Kimswerd is de dijk het hoogst, daar was het langer een zeewerende dijk tegen de Marne, aan de zuidkant loopt hij ook herkenbaar door het landschap, maar het blijft wel een groene dijk door groene weilanden. Wie niet wil wandelen kan prima eerst naar Pingjum rijden waar je dan getroffen wordt door de Groene Boot op het voetbalveld, een kunstwerk van M. Dil. Vlakbij de boot staat het informatiebord waarop ook te zien is dat de weg naar het zuiden de halsband kruist op een plek met extra parkeerplaatsen en nog een informatiebord. Ook hier een mooi verhaal: “Tussen deze plek en de A7 ligt een weiland dat de mensen hier vroeger Okke Hel noemden. Volgens overlevering was Okke Hel een woeste heidense zeevaarder die hier met zijn schip vloekend ten onder ging in de zee. De mast van het schip bleef staan en koeien gebruikten deze als wrijfpaal. Vroeger had dit stuk land de vorm van een bijl. Er is ook een verhaal dat Okke Hel vocht met deze bijl. ‘Hel’ betekende vroeger ook laagte. Op hoogtekaarten is te zien dat het een laaggelegen gebied is.“

Okke Hel was later de naam van een Friese punkrock band waarin Pieter Wilkens speelde, de zanger die in Friesland wereldberoemd werd met zestien knoopjes en vooral met het Friese dijkschaap dat op de dijken rechtop kan lopen omdat zijn pootjes aan de ene kant wat korter zijn. Pieter Wilkens was ook bewonderaar van Cornelis Trooswijk, en die heeft een standbeeld bij de haven van IImuiden, las ik een dezer dagen. En wij reden na Pingjum door Zurich naar de Stiennen Man die ook uitkijkt over zee. Maar daarover later. Het Friese wijde landschap is vriendelijker omdat de kavels kleiner zijn en alles groen is. Zomers zal het Oldambt ook wel kleuriger zijn maar toen wij er waren was er veel land geploegd.

------
De plaatjes zijn van de schrijver zelf.


© 2021 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "Een omweg waard" -
Vermaak en Genot > Een omweg waard
Gulden Halsband Dik Kruithof
1903VG Halsband1
Na een prachtige week vakantie in het Oldambt vroeg ik mij af wat nu eigenlijk het verschil was met het Friese platteland. Om dat ook weer eens te ondergaan reden we op de laatste zonnige dag van deze zomer langs binnenwegen naar de kop van de Afsluitdijk omdat ik daar al een poos de Pingjumer Gulden Halsband met eigen ogen wou zien en er zo mogelijk foto’s van maken. Uiteraard is het niet iets nieuws, het ligt er al zo’n 1000 jaar, maar ik heb er pas de afgelopen jaren zo nu en dan iets over gelezen en was nieuwsgierig geworden.

Op een informatiebord in Pingjum staat het hele verhaal: "De Pingjumer Gulden Halsband is een bijzonder dijkenstelsel. Deze meer dan 100 jaar oude ringdijk om Pingjum is vermoedelijk een van de oudste dijken van Nederland en een icoon voor de gemeente Súdwest-Fryslân. De eerste bewoning op de hogere kwelders en opgeslibde kleiplaten begon hier zo rond de zesde eeuw voor onze jaartelling. Door terpen of woonheuvels op te werpen hield men ook bij stormvloed droge voeten. De eerste dijken van enige omvang werden rond 1000 aangelegd omdat de invloed van de getijdengeul de Marneslenk toenam en gevaarlijk werd voor de bewoners. Door het verbinden van verschillende dijken ontstond zo in de twaalfde eeuw de Pingjumer Gulden Halsband zoals die nu bekend is. De dijk was 13,5 kilometer lang en bood bescherming aan een aantal terpen, waaronder die van het dorp Pingjum. In 1825 keerde de dijk het water voor de laatste keer, toen een groot deel van Friesland overstroomde. Daarna werden de zeedijken verbeterd. De PGH verloor eind 19e eeuw definitief zijn functie. De dijk werd niet meer onderhouden en raakte in verval, maar is voor een groot deel nog aanwezig in het landschap of herkenbaar door de inrichting van het landschap. De dijk is inmiddels wettelijk beschermd."

Die wettelijke bescherming is vastgelegd in de status van gemeentelijk monument die de Halsband in 2020 heeft gekregen. Het is waarschijnlijk de oudste dijk van Nederland die nooit doorgebroken is en werd toen ook een belangrijk waterstaatkundig monument genoemd.  Pingjum is overigens een prachtig klein Fries dorp, dat landelijke bekendheid kreeg door zijn pizzeria, waarover Joël Broeckaert in 2016 al lovend schreef in de NRC: “Alles is perfect1903VG Halsband2 dun”. In Friesland is het bekend als kunstenaarsdorp: er wonen er zoveel dat er deze zomer een wandelroute werd uitgezet waarover de Leeuwarder Courant kopte: “Betoverende kuier rond kunstenaarsdorp”. 

Naast de kunstkuier is er ook een wandeling uitgezet over de Pingjumer Halsband waarvoor je het beste kunt beginnen in Witmarsum, dat aan de dijk ligt, want die loopt natuurlijk om Pingjum heen. Aan de kant van Arum en Kimswerd is de dijk het hoogst, daar was het langer een zeewerende dijk tegen de Marne, aan de zuidkant loopt hij ook herkenbaar door het landschap, maar het blijft wel een groene dijk door groene weilanden. Wie niet wil wandelen kan prima eerst naar Pingjum rijden waar je dan getroffen wordt door de Groene Boot op het voetbalveld, een kunstwerk van M. Dil. Vlakbij de boot staat het informatiebord waarop ook te zien is dat de weg naar het zuiden de halsband kruist op een plek met extra parkeerplaatsen en nog een informatiebord. Ook hier een mooi verhaal: “Tussen deze plek en de A7 ligt een weiland dat de mensen hier vroeger Okke Hel noemden. Volgens overlevering was Okke Hel een woeste heidense zeevaarder die hier met zijn schip vloekend ten onder ging in de zee. De mast van het schip bleef staan en koeien gebruikten deze als wrijfpaal. Vroeger had dit stuk land de vorm van een bijl. Er is ook een verhaal dat Okke Hel vocht met deze bijl. ‘Hel’ betekende vroeger ook laagte. Op hoogtekaarten is te zien dat het een laaggelegen gebied is.“

Okke Hel was later de naam van een Friese punkrock band waarin Pieter Wilkens speelde, de zanger die in Friesland wereldberoemd werd met zestien knoopjes en vooral met het Friese dijkschaap dat op de dijken rechtop kan lopen omdat zijn pootjes aan de ene kant wat korter zijn. Pieter Wilkens was ook bewonderaar van Cornelis Trooswijk, en die heeft een standbeeld bij de haven van IImuiden, las ik een dezer dagen. En wij reden na Pingjum door Zurich naar de Stiennen Man die ook uitkijkt over zee. Maar daarover later. Het Friese wijde landschap is vriendelijker omdat de kavels kleiner zijn en alles groen is. Zomers zal het Oldambt ook wel kleuriger zijn maar toen wij er waren was er veel land geploegd.

------
De plaatjes zijn van de schrijver zelf.
© 2021 Dik Kruithof
powered by CJ2