In 2011 heb ik al verteld hoe de Biënnale, het grootste evenement op het gebied van de moderne kunst dat wij kennen, is opgebouwd: 38 landenpaviljoens in de Giardini, een thema- tentoonstelling in het Centrale Paviljoen van de Giardini en het begin van de Arsenale en landenpaviljoens en andere organisatoren verspreid door de hele stad. Opvallend deze keer was dat de Arsenale steeds verder worden opgeknapt en dat het gebied ten noorden ervan erbij wordt betrokken. Het zwaartepunt verschuift enigszins naar dat gebied.

Landenpaviljoens, Nederland, Angola en Paraguay

Het Nederlandse paviljoen, het prachtige gebouwtje van Rietveld, was gevuld met de intrigerende kunst van Mark Manders. Zijn installaties zijn soms mooi en nodigen altijd uit tot nadenken over de bedoeling. Ze pasten mooi in het gebouw dat gelukkig volledig in zijn eigen waarde zichtbaar was en heel geschikt bleek voor deze kunst.

Twee nieuwe deelnemers sprongen er voor mij uit, positief en negatief. Angola en Paraguay deden beide voor het eerst mee en hadden een ruimte in de Venetiaanse binnenstad gehuurd. Angola had ruimte gevonden in een zestiende-eeuws palazzo, een woonhuis voor de rijken, en de eerste verdieping helemaal in stand gelaten, alleen de ruimtes gevuld met stapels groot formaat affiches van kunst en kunstfoto’s die meegenomen mochten worden, zodat je met een goed gevulde map weg kon gaan. Op de tweede verdieping was een mooie tentoonstelling van schilderijen en beelden die duidelijk Afrikaanse moderne kunst waren. Deze bescheiden maar mooie opzet had de prijs voor het beste landenpaviljoen gekregen.

Paraguay was er ook voor het eerst en had een kerk afgehuurd waarvoor drie kunstenaars werk hadden gemaakt. De voornaamste bijdrage bestond uit 32 grote donkere tekeningen die geïnspireerd leken op vroeg-venetiaanse kunst. Leken, want ze waren niet duidelijk te zien omdat ze, verpakt in doorzichtig plastic, op twee tot vijf meter hoogte waren opgehangen. En het plastic weerspiegelde de sobere verlichting nogal. De videokunstenaar had zich laten inspireren door de oudste versies van computerspelletjes en je zag dus de eerste versie van Pac-man terug. De installatie van de laatste kunstenaar was zo geplaatst dat je niet kon raden wat de bedoeling was. Een mooi voorbeeld van hoe je zoiets niet moet aanpakken.

Het centrale thema: Het Encyclopedische Paleis

Massimiliano Goni had als curator van de centrale tentoonstelling dit thema gekozen om uit te drukken dat de behoefte om alles te weten en te zien kan leiden tot een kunstvorm waarin de grenzen tussen kunstenaars en buitenstaanders vervagen. Hij heeft dit duidelijk gemaakt door ruim baan te geven aan mensen met als missie: het opzetten van een museum dat ruimte moet bieden aan: alle kennis op aarde, het bouwen van een steeds mooiere en steeds hogere wolkenkrabber, het vastleggen van alle manieren van bouwen in het Alpenland, het verzamelen van alle schoolbordachtige tekeningen met uitleg van Rudolf Steiner. Het levert soms fascinerend kijkplezier op maar je vraagt je ook af wat het nog met Kunst te maken heeft. Maar ja, dat is natuurlijk toch voor veel mensen de grote vraag bij moderne kunst.

De Chinezen in Venetië

Waren het twee jaar geleden de Russen die rijk vertegenwoordigd waren in het bijprogramma, dit jaar had China uitgepakt, onder meer ter gelegenheid van zijn twintigste deelname aan de Biënnale. Naast het Chinese paviljoen aan het eind van de Arsenale, dat beter was dan ooit, waren er ten minste vijf speciale tentoonstellingen met overzichten van Chinese moderne kunst. Waarbij twee dingen mij opvielen: ten eerste de grote verscheidenheid en ongebreidelde fantasie waarmee op alle terreinen en met alle materialen wordt gewerkt en ten tweede de voorkeur voor hele grote formaten. Ik heb subtiel kleurwerk gezien, maar dan wel op een doek van twee meter hoog. Twee jaar geleden was de popart en poppetjeskunst nog overheersend, nu was het er bijna niet meer. Wel zag ik er voor het eerst kunst gemaakt met een 3D-printer. China heeft geweldige stappen gezet in de moderne kunst, overigens bleek dat ook al in de krant te staan: een schilderij van het laatste avondmaal was voor een recordbedrag verkocht.

Vajont

In 2013 was het vijftig jaar geleden dat de ramp bij Vajont, in de Italiaanse provincie Pordenone, plaatsvond. Daar was tussen 1956 en 1961 een stuwdam gebouwd, de op vier na hoogste ter wereld. In 1959 waren er aardverschuivingen geweest bij de aanleg van een weg langs de Monte Toc, die achter de dam lag. Waarschuwingen werden in de wind geslagen. Twee jaar na het gereedkomen van de stuwdam stortte de berg in het stuwmeer, waarna en vloedgolf over de dam sloeg en hele dorpen wegvaagde. Tweeduizend mensen kwamen om. In het gebouw waar ook Costa Rica zat was een tentoonstelling gewijd aan deze ramp en aan het feit dat er nooit recht gedaan is. Uit deze tentoonstelling kwam een van de schokkendste beelden van deze week: een installatie waarbij touwen met lussen aan het plafond hingen om te benadrukken dat de schuldigen nooit gestraft waren. Titel van de tentoonstelling: het wakker worden van het geweten.

Een Italiaanse bij Costa Rica

Costa Rica had een paviljoen in het gebouw van een kunstwerkplaats in de wijk Dorsoduro. Aan het landenpaviljoen van Costa Rica, dat natuurlijk met de Biennale-aankondigingspaal voor de deur mensen naar binnen trekt, waren meer tentoonstellingen gekoppeld. Nieuwsgierig als ik ben kwam ik op de tweede verdieping prachtig werk tegen van de Italiaanse Antonia Trevisan. Diep onder de indruk wilde ik mijn bewondering opschrijven in een gastenboek dat daar lag. Wie schetst mijn verbazing dat de vorige bijdrage van een plaatsgenoot uit Leeuwarden bleek te zijn, die was daar enige dagen eerder ook geweest.

 

******************************

De foto's zijn gemaakt door de schrijver