archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > In de polder delen printen terug
Aftreden of optreden Paul Bordewijk

2110BS AftredenEr is een opvallende gelijkenis tussen het toeslagenschandaal en het grensoverschrijdend gedrag in de mediawereld. Het zijn allebei fenomenen die slechts langzaam in de publiciteit kwamen. Ze bleven lang toegedekt en kwamen slechts incidenteel in het nieuws. Maar op een gegeven moment gebeurt dat net iets te vaak, en zwelt de roep aan om een commissie die alles onderzoekt. En dan blijkt dat er op grote schaal ontvangers van toelagen tot exorbitante terugbetalingen zijn gedwongen waardoor ze volledig kapot gemaakt werden, en dat in de mediawereld op grote schaal medewerkers door hun bazen onheus bejegend worden of erger. In beide gevallen staat in het uitgebrachte rapport het werkwoord ‘horen’ centraal: De commissie Van Dam noemde de toeslagenaffaire ‘ongehoord onrecht’, de commissie Van Rijn beschreef de cultuur in de mediawereld met ‘niets gezien niets gehoord niets gedaan’. Ongehoord of niet gehoord dus.
De gelijkenis bestaat er dus uit dat in beide gevallen aanzienlijke aantallen slachtoffers gemaakt werden, maar dat de verantwoordelijke bestuurders – in het ene geval ministers, in het tweede omroepbestuurders - niet of veel te laat ingrepen. En de vraag is natuurlijk: hoe kwam dat? En daar zijn drie antwoorden op mogelijk: ze wisten het niet, ze wilden het niet weten, of ze wilden niets doen. Het is denk ik alle drie waar, en dat loopt ook door elkaar.

Niet weten en niet willen weten

Bij de toeslagenaffaire is het aannemelijk dat de verantwoordelijke politici niet wisten wat er gaande was. Sociale afstanden zijn heel groot in Nederland, en informatie sijpelt dus ook maar langzaam van de ene groep naar de andere, zeker wanneer er een groot verschil in status is en de slachtoffers ook nog merendeels gekleurd zijn. De slachtoffers leven domweg in een andere wereld. Maar wanneer al eens een politicus informeel wordt aangesproken op de ellende die onder zijn verantwoordelijkheid wordt aangericht zal hij geneigd zijn het niet te geloven. Zoiets bestaat toch niet in rechtsstaat Nederland? We hebben toch een goed systeem van rechtsbescherming? Waar blijf je als je de Afdeling Rechtspraak van de Raad van State niet kunt vertrouwen? En zo loopt niet weten en niet willen weten door elkaar.

Niets doen

Maar stel dat je als politicus toch ervan overtuigd wordt dat het foute boel is. Dan is het nog niet zo gemakkelijk om het roer om te gooien. Dan moet je een ambtelijk apparaat in beweging krijgen om iets te doen wat ingaat tegen de eigen overtuiging. Misschien lopen ze wel naar de krant om te klagen over de goedgelovigheid van de eigen minister. ‘Ambtenaren verwijten minister naïviteit’. En let wel: je bent politiek verantwoordelijk voor het gevoerde beleid. Moet de minister niet zijn verantwoordelijkheid nemen en aftreden in plaats van zich te verschuilen achter zijn ambtenaren? Ik heb dat zelf als wethouder ook meegemaakt in gevallen waar ik met misstappen van ambtenaren werd geconfronteerd. De gangbare opvatting over politieke verantwoordelijkheid gaat zo ver dat wanneer de bode vergif in de koffie van de burgemeester gooit, de burgemeester verantwoordelijk is.

Gedrag

Bij het grensoverschrijdend gedrag in de media wereld ligt het iets anders. Daar wordt veel geroddeld over personen, en moet veel ook bij leidinggevenden bekend zijn geweest, althans vermoed. Maar daar is de barrière om in te grijpen nog veel hoger. Dan jaag je prominente medewerkers weg. Ook daar kan dat terugslaan op degene die optreedt en bestuurders daarom terughoudend maken.
Het is ook niet altijd duidelijk wat grensoverschrijdend gedrag is, want dan moet je het eens zijn waar de grens ligt. De term roept ook onbedoeld associaties op met het TV programma ‘Gort over de grens’, waarin wijnboer Ilja Gort ons vorig jaar meenam naar wijnstreken in Frankrijk en Spanje. Het is ook niet uitgesloten dat toekomstige generaties even verbaasd zullen kijken naar een programma waarin het drinken van wijn wordt aangemoedigd als wij kijken naar oude programma’s uit die korte periode waarin seks met kinderen als onschuldig werd voorgesteld.
Veel aanbevelingen tot verbetering zijn nogal algemeen. Geen grensoverschrijdend gedrag plegen. Alert zijn. Maar het aspect dat voor een effectief beleid tegen grensoverschrijdend gedrag nodig is dat wie ingrijpt morele steun krijgt in de publieke opinie in plaats van zelf de zwarte piet toegespeeld te krijgen, hoor ik te weinig.

----------

De illustratie is van Coc van Duijn.
Meer informatie: http://cocvanduijn.nl/



© 2024 Paul Bordewijk meer Paul Bordewijk - meer "In de polder" -
Beschouwingen > In de polder
Aftreden of optreden Paul Bordewijk
2110BS AftredenEr is een opvallende gelijkenis tussen het toeslagenschandaal en het grensoverschrijdend gedrag in de mediawereld. Het zijn allebei fenomenen die slechts langzaam in de publiciteit kwamen. Ze bleven lang toegedekt en kwamen slechts incidenteel in het nieuws. Maar op een gegeven moment gebeurt dat net iets te vaak, en zwelt de roep aan om een commissie die alles onderzoekt. En dan blijkt dat er op grote schaal ontvangers van toelagen tot exorbitante terugbetalingen zijn gedwongen waardoor ze volledig kapot gemaakt werden, en dat in de mediawereld op grote schaal medewerkers door hun bazen onheus bejegend worden of erger. In beide gevallen staat in het uitgebrachte rapport het werkwoord ‘horen’ centraal: De commissie Van Dam noemde de toeslagenaffaire ‘ongehoord onrecht’, de commissie Van Rijn beschreef de cultuur in de mediawereld met ‘niets gezien niets gehoord niets gedaan’. Ongehoord of niet gehoord dus.
De gelijkenis bestaat er dus uit dat in beide gevallen aanzienlijke aantallen slachtoffers gemaakt werden, maar dat de verantwoordelijke bestuurders – in het ene geval ministers, in het tweede omroepbestuurders - niet of veel te laat ingrepen. En de vraag is natuurlijk: hoe kwam dat? En daar zijn drie antwoorden op mogelijk: ze wisten het niet, ze wilden het niet weten, of ze wilden niets doen. Het is denk ik alle drie waar, en dat loopt ook door elkaar.

Niet weten en niet willen weten

Bij de toeslagenaffaire is het aannemelijk dat de verantwoordelijke politici niet wisten wat er gaande was. Sociale afstanden zijn heel groot in Nederland, en informatie sijpelt dus ook maar langzaam van de ene groep naar de andere, zeker wanneer er een groot verschil in status is en de slachtoffers ook nog merendeels gekleurd zijn. De slachtoffers leven domweg in een andere wereld. Maar wanneer al eens een politicus informeel wordt aangesproken op de ellende die onder zijn verantwoordelijkheid wordt aangericht zal hij geneigd zijn het niet te geloven. Zoiets bestaat toch niet in rechtsstaat Nederland? We hebben toch een goed systeem van rechtsbescherming? Waar blijf je als je de Afdeling Rechtspraak van de Raad van State niet kunt vertrouwen? En zo loopt niet weten en niet willen weten door elkaar.

Niets doen

Maar stel dat je als politicus toch ervan overtuigd wordt dat het foute boel is. Dan is het nog niet zo gemakkelijk om het roer om te gooien. Dan moet je een ambtelijk apparaat in beweging krijgen om iets te doen wat ingaat tegen de eigen overtuiging. Misschien lopen ze wel naar de krant om te klagen over de goedgelovigheid van de eigen minister. ‘Ambtenaren verwijten minister naïviteit’. En let wel: je bent politiek verantwoordelijk voor het gevoerde beleid. Moet de minister niet zijn verantwoordelijkheid nemen en aftreden in plaats van zich te verschuilen achter zijn ambtenaren? Ik heb dat zelf als wethouder ook meegemaakt in gevallen waar ik met misstappen van ambtenaren werd geconfronteerd. De gangbare opvatting over politieke verantwoordelijkheid gaat zo ver dat wanneer de bode vergif in de koffie van de burgemeester gooit, de burgemeester verantwoordelijk is.

Gedrag

Bij het grensoverschrijdend gedrag in de media wereld ligt het iets anders. Daar wordt veel geroddeld over personen, en moet veel ook bij leidinggevenden bekend zijn geweest, althans vermoed. Maar daar is de barrière om in te grijpen nog veel hoger. Dan jaag je prominente medewerkers weg. Ook daar kan dat terugslaan op degene die optreedt en bestuurders daarom terughoudend maken.
Het is ook niet altijd duidelijk wat grensoverschrijdend gedrag is, want dan moet je het eens zijn waar de grens ligt. De term roept ook onbedoeld associaties op met het TV programma ‘Gort over de grens’, waarin wijnboer Ilja Gort ons vorig jaar meenam naar wijnstreken in Frankrijk en Spanje. Het is ook niet uitgesloten dat toekomstige generaties even verbaasd zullen kijken naar een programma waarin het drinken van wijn wordt aangemoedigd als wij kijken naar oude programma’s uit die korte periode waarin seks met kinderen als onschuldig werd voorgesteld.
Veel aanbevelingen tot verbetering zijn nogal algemeen. Geen grensoverschrijdend gedrag plegen. Alert zijn. Maar het aspect dat voor een effectief beleid tegen grensoverschrijdend gedrag nodig is dat wie ingrijpt morele steun krijgt in de publieke opinie in plaats van zelf de zwarte piet toegespeeld te krijgen, hoor ik te weinig.

----------

De illustratie is van Coc van Duijn.
Meer informatie: http://cocvanduijn.nl/

© 2024 Paul Bordewijk
powered by CJ2