archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > In de polder delen printen terug
De paradox van de emissiehandel Paul Bordewijk

1917BS Emissie
Er bestaat in Europa een systeem om de uitstoot van broeikasgassen en met name kooldioxide (CO2) drastisch te beperken, het European Union Emissions Trading System (EU ETS). Bedrijven die veel broeikasgassen uitstoten kregen verhandelbare uitstootrechten, waarvan het totaal jaarlijks afnam. In 2030 moet hun totale uitstoot ten opzichte van 2005 met 43% gedaald zijn. Daarmee staat voor het betreffende deel van de uitstoot de daling bij voorbaat vast.
Wat niet vaststaat is bij welke individuele bedrijven die reductie gerealiseerd zal worden. Er is bewust voor een marktsysteem gekozen, waarbij bedrijven die gemakkelijk hun uitstoot kunnen reduceren rechten kunnen verkopen aan bedrijven voor wie dat moeilijker is. Zo wordt de beoogde reductie tegen de laagste maatschappelijke kosten gerealiseerd. Er worden ook steeds meer rechten geveild in plaats van weggegeven, wat hetzelfde effect heeft: bedrijven die gemakkelijk hun uitstoot kunnen reduceren kopen geen rechten bij, bedrijven voor wie dat duur is wel. 
Naarmate er minder rechten beschikbaar zijn, stijgt uiteraard de prijs. In het begin ging het maar langzaam, omdat bedrijven toen veel goedkope opties hadden om hun uitstoot te beperken. Maar de laatste jaren ging het hard: de prijs staat nu in de buurt van € 80 per ton uitgestoten CO2. Dat had een paar jaar geleden niemand verwacht.
Daarmee gaat er van het systeem een krachtige prikkel uit om de uitstoot te beperken, en die prikkel zal nog veel sterker worden. Je zou dus zeggen: laat dat systeem rustig zijn gang gaan, dan kunnen we onze aandacht richten op vormen van energiegebruik die niet onder het systeem vallen.

Nederland in Europa

Dat blijkt in de praktijk echter lastig. Zo heeft de Hoge Raad met het Urgenda arrest een norm vastgesteld voor de uitstoot van broeikasgassen in Nederland, inclusief de sectoren die onder het ETS vallen. Voor zover dat leidt tot een vermindering van de broeikasgassen in die sectoren, komt er dus ruimte in andere landen vrij. De totale uitstoot wordt daarmee niet minder, want in andere landen wordt het daardoor net een beetje goedkoper om CO2 uit te stoten.
Dat noem ik de paradox van het ETS: een mooi systeem, maar het maakt wel dat reductiemaatregelen in individuele landen geen zin meer hebben. Politieke partijen en milieuorganisaties vinden dat niet leuk, want dan blijft er voor hen weinig te doen. De enige zinvolle maatregel is op Europees niveau het totaal van de uitstootrechten sneller af te bouwen.

Kernuitstap

Er zijn ook gevallen waarin er door overheidsbeleid meer CO2 wordt uitgestoten, en als verontschuldiging daarvoor wordt aangevoerd dat de totale uitstoot in Europa als gevolg van het ETS niet groter wordt. Dat geldt voor de kernuitstap door België en Duitsland, waarbij kernenergie wordt vervangen door fossiele brandstoffen. Voorstanders van kernenergie protesteren daartegen, maar de voorstanders van de kernuitstap zeggen dat dankzij het ETS het klimaat daarmee niet verslechtert.
Dit speelt ook bij de recente maatregelen om bij de opwekking van elektriciteit gas te vervangen door kolen, wat in verhouding tot de geproduceerde stroom tweemaal zoveel CO2 oplevert. Biomassa zou nog erger zijn, maar dat telt door een bureaucratische truc niet mee. Je leest weinig over de rol van het ETS bij de overgang op kolen, maar voorstanders hiervan voeren het wel aan.

Overgang op kolen

Zowel bij de kernuitstap als bij de overgang op kolen geldt dat de extra CO2 die bij de productie van elektriciteit vrijkomt, moet worden gecompenseerd door minder inzet van fossiele brandstoffen in andere sectoren en/of andere landen. Dat wordt afgedwongen door een hogere CO2 prijs. Dat betekent een economisch nadeel voor die landen en sectoren. 
Bij de opzet van het ETS is hiermee denk ik geen rekening gehouden. Er werd vanuit gegaan dat bedrijven uit zichzelf voor de goedkoopste weg zouden kiezen. Stopzetten van goed werkende kerncentrales om vage ideologische motieven is dat duidelijk niet. Als je dat toch doet moet je de lasten niet afwentelen op anderen, maar zelf maatregelen bekostigen om de extra CO2 op te slaan of te compenseren. De Europese Commissie zou daarop moeten aandringen.

Vervanging van gas door steenkool gebeurt niet omdat landen ineens quasi religieuze bezwaren tegen het stoken van gas hebben opgevat, maar omdat er door de oorlog in Oekraïne minder gas uit Rusland wordt geïmporteerd. Het is zo langzamerhand niet meer duidelijk wie wie boycot, maar het resultaat is hetzelfde: we moeten op korte of langere termijn gas vervangen door steenkool.
Dat is uiteraard slecht voor het klimaat, al lezen we in de zogenaamde kwaliteitskranten weinig over de rol van het ETS daarbij. Wanneer we niets aan het ETS veranderen zou de totale CO2-uitstoot niet toenemen, maar dat betekent dus wel dat de CO2 prijs gigantisch omhooggaat, om te zorgen dat de extra CO2 die door onze elektriciteitscentrales wordt uitgestoten wordt gecompenseerd door minder productie elders. 
Het betekent een veel hogere elektriciteitsprijs terwijl stroom toch al zo duur is, en een wegvallende productie, waardoor mensen hun baan kwijt zullen raken en daardoor die hogere elektriciteitsprijs nog moeilijker zullen kunnen opbrengen. Willen we dat vermijden, dan zal de Europese Commissie meer uitstootrechten moeten veilen, wetend dat dat de opwarming van de Aarde verder zal stimuleren.

Dilemma

Het is een lastig dilemma. Een nog hogere elektriciteitsprijs en wegvallende productie kan leiden tot maatschappelijke ontwrichting. Het alternatief is accepteren dat de opwarming van de Aarde ongehinderd doorgaat, wat overigens niet alleen een Nederlands of een Europees probleem is. 
Het probleem wordt nog gecompliceerd door het Urgenda arrest. Verwachten we dat de regering zich daaraan houdt wanneer daardoor de maatschappij instort? Zoals Joop den Uyl zei: aan het onmogelijke is niemand gehouden. Kennelijk begrijpt Marjan Minnesma dat ook, maar er zijn ook veel destructievere milieuactivisten. Die hebben al bereikt dat de woningbouw stilligt, en zullen graag voor de rechter bepleiten dat er ook niet meer gestookt wordt. Dat wordt een koude winter, maar een hete zomer.

----------

Het plaatje is van Katharina Kouwenhove.




© 2022 Paul Bordewijk meer Paul Bordewijk - meer "In de polder" -
Beschouwingen > In de polder
De paradox van de emissiehandel Paul Bordewijk
1917BS Emissie
Er bestaat in Europa een systeem om de uitstoot van broeikasgassen en met name kooldioxide (CO2) drastisch te beperken, het European Union Emissions Trading System (EU ETS). Bedrijven die veel broeikasgassen uitstoten kregen verhandelbare uitstootrechten, waarvan het totaal jaarlijks afnam. In 2030 moet hun totale uitstoot ten opzichte van 2005 met 43% gedaald zijn. Daarmee staat voor het betreffende deel van de uitstoot de daling bij voorbaat vast.
Wat niet vaststaat is bij welke individuele bedrijven die reductie gerealiseerd zal worden. Er is bewust voor een marktsysteem gekozen, waarbij bedrijven die gemakkelijk hun uitstoot kunnen reduceren rechten kunnen verkopen aan bedrijven voor wie dat moeilijker is. Zo wordt de beoogde reductie tegen de laagste maatschappelijke kosten gerealiseerd. Er worden ook steeds meer rechten geveild in plaats van weggegeven, wat hetzelfde effect heeft: bedrijven die gemakkelijk hun uitstoot kunnen reduceren kopen geen rechten bij, bedrijven voor wie dat duur is wel. 
Naarmate er minder rechten beschikbaar zijn, stijgt uiteraard de prijs. In het begin ging het maar langzaam, omdat bedrijven toen veel goedkope opties hadden om hun uitstoot te beperken. Maar de laatste jaren ging het hard: de prijs staat nu in de buurt van € 80 per ton uitgestoten CO2. Dat had een paar jaar geleden niemand verwacht.
Daarmee gaat er van het systeem een krachtige prikkel uit om de uitstoot te beperken, en die prikkel zal nog veel sterker worden. Je zou dus zeggen: laat dat systeem rustig zijn gang gaan, dan kunnen we onze aandacht richten op vormen van energiegebruik die niet onder het systeem vallen.

Nederland in Europa

Dat blijkt in de praktijk echter lastig. Zo heeft de Hoge Raad met het Urgenda arrest een norm vastgesteld voor de uitstoot van broeikasgassen in Nederland, inclusief de sectoren die onder het ETS vallen. Voor zover dat leidt tot een vermindering van de broeikasgassen in die sectoren, komt er dus ruimte in andere landen vrij. De totale uitstoot wordt daarmee niet minder, want in andere landen wordt het daardoor net een beetje goedkoper om CO2 uit te stoten.
Dat noem ik de paradox van het ETS: een mooi systeem, maar het maakt wel dat reductiemaatregelen in individuele landen geen zin meer hebben. Politieke partijen en milieuorganisaties vinden dat niet leuk, want dan blijft er voor hen weinig te doen. De enige zinvolle maatregel is op Europees niveau het totaal van de uitstootrechten sneller af te bouwen.

Kernuitstap

Er zijn ook gevallen waarin er door overheidsbeleid meer CO2 wordt uitgestoten, en als verontschuldiging daarvoor wordt aangevoerd dat de totale uitstoot in Europa als gevolg van het ETS niet groter wordt. Dat geldt voor de kernuitstap door België en Duitsland, waarbij kernenergie wordt vervangen door fossiele brandstoffen. Voorstanders van kernenergie protesteren daartegen, maar de voorstanders van de kernuitstap zeggen dat dankzij het ETS het klimaat daarmee niet verslechtert.
Dit speelt ook bij de recente maatregelen om bij de opwekking van elektriciteit gas te vervangen door kolen, wat in verhouding tot de geproduceerde stroom tweemaal zoveel CO2 oplevert. Biomassa zou nog erger zijn, maar dat telt door een bureaucratische truc niet mee. Je leest weinig over de rol van het ETS bij de overgang op kolen, maar voorstanders hiervan voeren het wel aan.

Overgang op kolen

Zowel bij de kernuitstap als bij de overgang op kolen geldt dat de extra CO2 die bij de productie van elektriciteit vrijkomt, moet worden gecompenseerd door minder inzet van fossiele brandstoffen in andere sectoren en/of andere landen. Dat wordt afgedwongen door een hogere CO2 prijs. Dat betekent een economisch nadeel voor die landen en sectoren. 
Bij de opzet van het ETS is hiermee denk ik geen rekening gehouden. Er werd vanuit gegaan dat bedrijven uit zichzelf voor de goedkoopste weg zouden kiezen. Stopzetten van goed werkende kerncentrales om vage ideologische motieven is dat duidelijk niet. Als je dat toch doet moet je de lasten niet afwentelen op anderen, maar zelf maatregelen bekostigen om de extra CO2 op te slaan of te compenseren. De Europese Commissie zou daarop moeten aandringen.

Vervanging van gas door steenkool gebeurt niet omdat landen ineens quasi religieuze bezwaren tegen het stoken van gas hebben opgevat, maar omdat er door de oorlog in Oekraïne minder gas uit Rusland wordt geïmporteerd. Het is zo langzamerhand niet meer duidelijk wie wie boycot, maar het resultaat is hetzelfde: we moeten op korte of langere termijn gas vervangen door steenkool.
Dat is uiteraard slecht voor het klimaat, al lezen we in de zogenaamde kwaliteitskranten weinig over de rol van het ETS daarbij. Wanneer we niets aan het ETS veranderen zou de totale CO2-uitstoot niet toenemen, maar dat betekent dus wel dat de CO2 prijs gigantisch omhooggaat, om te zorgen dat de extra CO2 die door onze elektriciteitscentrales wordt uitgestoten wordt gecompenseerd door minder productie elders. 
Het betekent een veel hogere elektriciteitsprijs terwijl stroom toch al zo duur is, en een wegvallende productie, waardoor mensen hun baan kwijt zullen raken en daardoor die hogere elektriciteitsprijs nog moeilijker zullen kunnen opbrengen. Willen we dat vermijden, dan zal de Europese Commissie meer uitstootrechten moeten veilen, wetend dat dat de opwarming van de Aarde verder zal stimuleren.

Dilemma

Het is een lastig dilemma. Een nog hogere elektriciteitsprijs en wegvallende productie kan leiden tot maatschappelijke ontwrichting. Het alternatief is accepteren dat de opwarming van de Aarde ongehinderd doorgaat, wat overigens niet alleen een Nederlands of een Europees probleem is. 
Het probleem wordt nog gecompliceerd door het Urgenda arrest. Verwachten we dat de regering zich daaraan houdt wanneer daardoor de maatschappij instort? Zoals Joop den Uyl zei: aan het onmogelijke is niemand gehouden. Kennelijk begrijpt Marjan Minnesma dat ook, maar er zijn ook veel destructievere milieuactivisten. Die hebben al bereikt dat de woningbouw stilligt, en zullen graag voor de rechter bepleiten dat er ook niet meer gestookt wordt. Dat wordt een koude winter, maar een hete zomer.

----------

Het plaatje is van Katharina Kouwenhove.


© 2022 Paul Bordewijk
powered by CJ2