archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > In de polder delen printen terug
Het torentje: waarom kabinetten vallen Ronald van der Spiegel

1208BS TorentjeSinds 1982 is ‘Het Torentje’ de werkplek van de minister-president van Nederland. Ruud Lubbers koos er toen voor om daar zijn kantoor in te richten. Tweeëndertig jaar, tien kabinetten en drie premiers later is dat nog steeds zo. Van die elf kabinetten hebben er zeven de rit niet uitgezeten, waaronder de voorlaatste zes. Daarvoor is een goede historische en bouwkundige verklaring, die hier zal worden gegeven.

De toren van Filips de Goede
Filips de Goede was hertog van Bourgondië en daarnaast heerser over onder andere Holland. Hij organiseerde in 1456 een bijeenkomst van de Orde van het Gulden Vlies in Den Haag. De wapenborden van de deelnemers werden in de Grote of Sint Jacobskerk opgehangen. Bij een brand in 1539 gingen die verloren. Er werden snel replica’s gemaakt die in november 2014 na hun restauratie werden gepresenteerd. Filips had in 1455 of 1456 opdracht gegeven een grote achtkantige toren te doen bouwen bij het Binnenhof. Waarom weet ik niet, al zal het iets met de vergadering van het Gulden Vlies te maken hebben gehad. Een statussymbool? Ik weet ook niet waarom veel mannen (vaak politici) graag hoge gebouwen willen bouwen.
Er ging wat mis. Al tijdens de bouw verzakte de toren en ging hij scheef hangen. Blijkbaar was hij niet goed gefundeerd. Er werden twee wentelstenen (trappenhuizen) er naast gebouwd om de boel op zijn plaats te houden. Tevergeefs. De toren viel om en de wrakstukken kwamen in de Hofvijver en de gracht terecht. Er werd geen poging meer ondernomen om de toren opnieuw op te bouwen.
En ik denk: hoogmoed komt voor de val.

Zoek het zelf uit
Twee werklui die in de toren aan het werk waren, overleefden wonder boven wonder het ongeval. Ik vond geen uitgaven voor hun medische verzorging. In de 14e eeuw betaalde een eerdere graaf van Holland, Albrecht van Beieren, wel de medische zorg van zijn personeel als iemand verwond raakte bij de uitoefening van zijn werk. Zijn kleinzoon Filips de Goede liet de twee werklui aan hun lot over, waarbij het de vraag is of zij die zorg konden betalen. In de Middeleeuwen was goede medische zorg alleen voor de rijken weggelegd.
En ik denk: iedereen verdient goede medische zorg.

Het beleg van het Binnenhof
Terwijl de stenen van de gevallen toren in het water lagen, raakte in de jaren ’70 van de 15e eeuw de toenmalige bestuurder van Holland, stadhouder Wolfert van Borselen, in de problemen. Hij verstrikte zich in partijpolitieke conflicten en moest het veld ruimen. Dat ging niet zachtzinnig. Wolfert had zich verbonden aan de partij van de Hoeken; oppositiepartij de Kabeljauwen had onder meer als leider Jan van Egmond. De volgelingen van Wolfert, Jan en andere hoge edelen ontmoetten elkaar in de nog steeds gebruikelijke plek voor politieke discussies, de Haagse kroegen. Dat liep uit de hand. Er volgde nog eerst een gezamenlijk uitje, mogelijk om de ruzie bij te leggen. Er werd een jachtpartij in de duinen bij Den Haag georganiseerd. Dit jagen kan heel goed hebben plaatsgevonden in de buurt van de boerderij die nu vele eeuwen, en nog meer verbouwingen, later het Catshuis is geworden. De deelnemers aan de jachtpartij kozen er voor om op elkaar in plaats van op het wild te jagen. Men raakte in gevecht. De dienaren van Wolfert, hij was zelf niet in Den Haag, zochten hun toevlucht op het Binnenhof. De aanvallers verschansten zich in de nabij gelegen huizen en beschoten het Binnenhof. Na elkaar een paar dagen te hebben bestookt, gaven de dienaren van Wolfert van Borselen de strijd op. Zij kregen vrije aftocht. Je zou verwachten dat er toen veel ruiten zijn gesneuveld op het Binnenhof. Dat vond ik echter in mijn boekhoudkundige bronnen niet terug. De bron voor de vechtpartij is een kroniek.
En ik denk: overdreef de verslaggever van dienst niet een beetje?

Het nut van een bolwerk
Na enige tijd keerde Wolfert van Borselen terug naar Den Haag. Zijn tegenstanders hadden toen al lang de benen genomen. Ergens tijdens deze verwikkelingen (het is dan 1479) werd het Binnenhof in staat van verdediging gebracht. Er werd een bolwerk op de fundamenten van de achtkantige toren gebouwd. Een busmeester liet zogenaamde bussen, een soort kanonnen, plaatsen op platforms achter de muren en er werden schietgaten in de muren gehakt. In totaal waren de metselaar en zijn knechten 15 dagen aan het werk om dit bolwerk te bouwen.
Uiteindelijk kwam aan alle verwikkelingen een einde toen Maximiliaan van Oostenrijk met een militair gevolg naar Den Haag kwam om orde op zaken te stellen. Maximiliaan was getrouwd met Maria van Bourgondië, kleindochter van Filips de Goede en erfgename van onder andere Holland. Maximiliaan benoemde een nieuwe stadhouder, Joos van Lalaing, en de rust keerde terug op het Binnenhof.
Ondertussen lagen de stenen van de omgevallen toren nog steeds in het water van de Hofvijver en de gracht. Maar niet lang meer. In de laatste twee decennia van de 15e eeuw werden zij met een zekere regelmaat opgevist en opnieuw gebruikt. Recycling op zijn Middeleeuws. Het puin van de omgevallen toren werd bijvoorbeeld gebruikt voor het fundament van de toren van het Sint Elizabethklooster. Dat klooster stond in Den Haag op de plaats van de huidige Grote Markt.
En ik denk: het Binnenhof is niet berekend op zware aanvallen van anders denkende politici.

De bouw van het Torentje
In 1547 trad er weer een nieuwe stadhouder aan, Maximiliaan van Bourgondië. Hij was een bastaardafstammeling van Filips de Goede. Ik weet niet of dit laatste stukje informatie van belang was voor Maximiliaan toen hij opdracht gaf een nieuwe toren te bouwen bij het Binnenhof. Dat was op de plaats van het voormalige bolwerk en de omgevallen toren. Ik geef hier een bescheiden greep uit de uitgaven. Uit Antwerpen kwamen 250 witte en blauwe vloertegels. De vensters en kozijnen werden groen geschilderd. Denkend aan de Haagse kleuren zocht ik naar vermeldingen van geel geverfde zaken maar vond die niet. Claes de schilder stoffeerde en schilderde een vaantje dat boven op de nieuwe toren werd geplaatst. Met welke kleur(en) staat niet in mijn bron. Bah! Er werd lang aan de nieuwe toren gewerkt (1547-1549) maar het werd nu geen hoge toren, zoals wij nog steeds kunnen zien. Zelf kon Maximiliaan niet met geld omgaan. Bij zijn overlijden liet hij een failliete boedel achter.
En ik denk: bescheiden zijn, is verstandig.

Slotwoord
Het huidige Torentje is gebouwd op de plaats van een slecht gefundeerde omgevallen toren. Het bolwerk dat erna kwam was niet aanvalsbestendig. De bouwheer van het Torentje ging failliet. Met zo’n voorgeschiedenis hoef je geen helderziende te zijn om te kunnen voorspellen dat het Torentje geen goede plaats is voor leiders van bestendige regeringsploegen.
En ik denk: hoeveel kabinetten zullen er nog vallen zolang de premier in het Torentje zetelt?

-----------------------------------
Het plaatje is gemaakt door Henk Klaren
---------------------------------------
Bestel uw boeken, CD's en nog veel meer
bij bolcom, via de banner rechts.
Dan steunt u De Leunstoel!
------------------------------------------
De Leunstoel wordt uitgegeven door:
Het Genootschap De Leunstoel.
Word lid! Ga naar: www.deleunstoel.nl/colofon.php


© 2015 Ronald van der Spiegel meer Ronald van der Spiegel - meer "In de polder"
Beschouwingen > In de polder
Het torentje: waarom kabinetten vallen Ronald van der Spiegel
1208BS TorentjeSinds 1982 is ‘Het Torentje’ de werkplek van de minister-president van Nederland. Ruud Lubbers koos er toen voor om daar zijn kantoor in te richten. Tweeëndertig jaar, tien kabinetten en drie premiers later is dat nog steeds zo. Van die elf kabinetten hebben er zeven de rit niet uitgezeten, waaronder de voorlaatste zes. Daarvoor is een goede historische en bouwkundige verklaring, die hier zal worden gegeven.

De toren van Filips de Goede
Filips de Goede was hertog van Bourgondië en daarnaast heerser over onder andere Holland. Hij organiseerde in 1456 een bijeenkomst van de Orde van het Gulden Vlies in Den Haag. De wapenborden van de deelnemers werden in de Grote of Sint Jacobskerk opgehangen. Bij een brand in 1539 gingen die verloren. Er werden snel replica’s gemaakt die in november 2014 na hun restauratie werden gepresenteerd. Filips had in 1455 of 1456 opdracht gegeven een grote achtkantige toren te doen bouwen bij het Binnenhof. Waarom weet ik niet, al zal het iets met de vergadering van het Gulden Vlies te maken hebben gehad. Een statussymbool? Ik weet ook niet waarom veel mannen (vaak politici) graag hoge gebouwen willen bouwen.
Er ging wat mis. Al tijdens de bouw verzakte de toren en ging hij scheef hangen. Blijkbaar was hij niet goed gefundeerd. Er werden twee wentelstenen (trappenhuizen) er naast gebouwd om de boel op zijn plaats te houden. Tevergeefs. De toren viel om en de wrakstukken kwamen in de Hofvijver en de gracht terecht. Er werd geen poging meer ondernomen om de toren opnieuw op te bouwen.
En ik denk: hoogmoed komt voor de val.

Zoek het zelf uit
Twee werklui die in de toren aan het werk waren, overleefden wonder boven wonder het ongeval. Ik vond geen uitgaven voor hun medische verzorging. In de 14e eeuw betaalde een eerdere graaf van Holland, Albrecht van Beieren, wel de medische zorg van zijn personeel als iemand verwond raakte bij de uitoefening van zijn werk. Zijn kleinzoon Filips de Goede liet de twee werklui aan hun lot over, waarbij het de vraag is of zij die zorg konden betalen. In de Middeleeuwen was goede medische zorg alleen voor de rijken weggelegd.
En ik denk: iedereen verdient goede medische zorg.

Het beleg van het Binnenhof
Terwijl de stenen van de gevallen toren in het water lagen, raakte in de jaren ’70 van de 15e eeuw de toenmalige bestuurder van Holland, stadhouder Wolfert van Borselen, in de problemen. Hij verstrikte zich in partijpolitieke conflicten en moest het veld ruimen. Dat ging niet zachtzinnig. Wolfert had zich verbonden aan de partij van de Hoeken; oppositiepartij de Kabeljauwen had onder meer als leider Jan van Egmond. De volgelingen van Wolfert, Jan en andere hoge edelen ontmoetten elkaar in de nog steeds gebruikelijke plek voor politieke discussies, de Haagse kroegen. Dat liep uit de hand. Er volgde nog eerst een gezamenlijk uitje, mogelijk om de ruzie bij te leggen. Er werd een jachtpartij in de duinen bij Den Haag georganiseerd. Dit jagen kan heel goed hebben plaatsgevonden in de buurt van de boerderij die nu vele eeuwen, en nog meer verbouwingen, later het Catshuis is geworden. De deelnemers aan de jachtpartij kozen er voor om op elkaar in plaats van op het wild te jagen. Men raakte in gevecht. De dienaren van Wolfert, hij was zelf niet in Den Haag, zochten hun toevlucht op het Binnenhof. De aanvallers verschansten zich in de nabij gelegen huizen en beschoten het Binnenhof. Na elkaar een paar dagen te hebben bestookt, gaven de dienaren van Wolfert van Borselen de strijd op. Zij kregen vrije aftocht. Je zou verwachten dat er toen veel ruiten zijn gesneuveld op het Binnenhof. Dat vond ik echter in mijn boekhoudkundige bronnen niet terug. De bron voor de vechtpartij is een kroniek.
En ik denk: overdreef de verslaggever van dienst niet een beetje?

Het nut van een bolwerk
Na enige tijd keerde Wolfert van Borselen terug naar Den Haag. Zijn tegenstanders hadden toen al lang de benen genomen. Ergens tijdens deze verwikkelingen (het is dan 1479) werd het Binnenhof in staat van verdediging gebracht. Er werd een bolwerk op de fundamenten van de achtkantige toren gebouwd. Een busmeester liet zogenaamde bussen, een soort kanonnen, plaatsen op platforms achter de muren en er werden schietgaten in de muren gehakt. In totaal waren de metselaar en zijn knechten 15 dagen aan het werk om dit bolwerk te bouwen.
Uiteindelijk kwam aan alle verwikkelingen een einde toen Maximiliaan van Oostenrijk met een militair gevolg naar Den Haag kwam om orde op zaken te stellen. Maximiliaan was getrouwd met Maria van Bourgondië, kleindochter van Filips de Goede en erfgename van onder andere Holland. Maximiliaan benoemde een nieuwe stadhouder, Joos van Lalaing, en de rust keerde terug op het Binnenhof.
Ondertussen lagen de stenen van de omgevallen toren nog steeds in het water van de Hofvijver en de gracht. Maar niet lang meer. In de laatste twee decennia van de 15e eeuw werden zij met een zekere regelmaat opgevist en opnieuw gebruikt. Recycling op zijn Middeleeuws. Het puin van de omgevallen toren werd bijvoorbeeld gebruikt voor het fundament van de toren van het Sint Elizabethklooster. Dat klooster stond in Den Haag op de plaats van de huidige Grote Markt.
En ik denk: het Binnenhof is niet berekend op zware aanvallen van anders denkende politici.

De bouw van het Torentje
In 1547 trad er weer een nieuwe stadhouder aan, Maximiliaan van Bourgondië. Hij was een bastaardafstammeling van Filips de Goede. Ik weet niet of dit laatste stukje informatie van belang was voor Maximiliaan toen hij opdracht gaf een nieuwe toren te bouwen bij het Binnenhof. Dat was op de plaats van het voormalige bolwerk en de omgevallen toren. Ik geef hier een bescheiden greep uit de uitgaven. Uit Antwerpen kwamen 250 witte en blauwe vloertegels. De vensters en kozijnen werden groen geschilderd. Denkend aan de Haagse kleuren zocht ik naar vermeldingen van geel geverfde zaken maar vond die niet. Claes de schilder stoffeerde en schilderde een vaantje dat boven op de nieuwe toren werd geplaatst. Met welke kleur(en) staat niet in mijn bron. Bah! Er werd lang aan de nieuwe toren gewerkt (1547-1549) maar het werd nu geen hoge toren, zoals wij nog steeds kunnen zien. Zelf kon Maximiliaan niet met geld omgaan. Bij zijn overlijden liet hij een failliete boedel achter.
En ik denk: bescheiden zijn, is verstandig.

Slotwoord
Het huidige Torentje is gebouwd op de plaats van een slecht gefundeerde omgevallen toren. Het bolwerk dat erna kwam was niet aanvalsbestendig. De bouwheer van het Torentje ging failliet. Met zo’n voorgeschiedenis hoef je geen helderziende te zijn om te kunnen voorspellen dat het Torentje geen goede plaats is voor leiders van bestendige regeringsploegen.
En ik denk: hoeveel kabinetten zullen er nog vallen zolang de premier in het Torentje zetelt?

-----------------------------------
Het plaatje is gemaakt door Henk Klaren
---------------------------------------
Bestel uw boeken, CD's en nog veel meer
bij bolcom, via de banner rechts.
Dan steunt u De Leunstoel!
------------------------------------------
De Leunstoel wordt uitgegeven door:
Het Genootschap De Leunstoel.
Word lid! Ga naar: www.deleunstoel.nl/colofon.php
© 2015 Ronald van der Spiegel
powered by CJ2