archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > In de polder delen printen terug
Referendumwetten: politiek onvermogen Willem Minderhout

1113BS ReferendaBeter dan GroenLinks parlementariër Linda Voortman het zei bij Buitenhof kan ik het niet verwoorden: ‘Mensen hebben het idee dat ze te weinig grip hebben wat er politiek gebeurt. (…) De strafbaarstelling van illegaliteit zou een mooi onderwerp zijn om daar een referendum over aan te vragen want daar was veel onvrede over.’ Vervolgens noemt ze ook het wetsvoorstel voor de Wet Maatschappelijke Ondersteuning een goed voorbeeld van een referendabel onderwerp. Beide voorbeelden maakten van mij bijna een voorstander van referenda, want als het parlement door dit soort onnozele ganzen wordt bevolkt, is direct ingrijpen van ‘het volk’ wellicht het mindere kwaad. 1)

Linda Voortman leeft misschien in de illusie dat als men goed nadenkt iedereen het GroenLinks-programma zal onderschrijven, ondanks het bedroevende resultaat van deze partij bij de verkiezingen. De werkelijkheid zou wel eens anders kunnen uitpakken. Haar twee voorbeelden geven daar een prachtige illustratie van.

De strafbaarstelling van illegaliteit zou, als het aan een plebisciet zou worden onderworpen, wel eens massaal gesteund kunnen worden in het huidige politieke klimaat. Het is echter vooral de vraag of dit vraagstuk gepolitiseerd moet worden, omdat het hier mijns inziens vooral het karakter van de rechtsstaat en de grondrechten betreft. Fareed Zakaria zet dat in De toekomst van de vrijheid duidelijk uiteen: de rechtsstaat is een veel grotere garantie voor de vrijheid dan de democratie. Als je langs direct democratische weg de rechtsstaat kunt uithollen doemt er een ‘terreur van de meerderheid’ op. 2)

Het tweede voorbeeld, de WMO, is van een ander kaliber. Hoewel ik persoonlijk allerminst gecharmeerd ben van wat er dreigt uit te komen lijkt het mij nog erger als dit soort wetgeving per referendum kan worden afgeschoten. De decentralisering van de AWBZ naar de WMO is een goed voorbeeld van een wet die Aukje van Roessel in navolging van Piet Hein Donner ‘web-akkoorden’ noemt: ‘Als je als regeringspartij niet alleen met je coalitiepartner moet onderhandelen, maar ook met allerlei organisaties in de zorg die onderling niet dezelfde belangen hebben en dan ook nog eens met oppositiepartijen met verschillende wensen, dan kun je maar beter niet open zijn. Dat beperkt je onderhandelingsruimte.’

Die ‘web-akkoorden’ dragen het gevaar in zich ‘dat je als burger niet meer weet waar je moet aankloppen voor verantwoording en controle.’ Moet je ‘de burger’ dan maar de macht geven om dit soort web-akkoorden per referendum weg te poetsen? De Nederlandse samenleving zou dan al snel het door Zakaria geschetste schrikbeeld van het door referenda totaal verlamde Californië gaan vertonen. Piet Hein Donner bepleit iets anders: ‘Die web-akkoorden nopen er, zo vindt hij (Donner, WM), dan wel toe dat politici niet langer pas achteraf verantwoording afleggen over de uitkomst, maar voortaan vooraf open en eerlijk in een publiek debat vertellen welke richting ze uit willen, welke prioriteiten ze hebben en welke randvoorwaarden ze stellen aan de uitkomst.’ 3)

Dat betekent dus dat politieke partijen hun ideologisch blazoen flink op moeten poetsen, zoals iemand als wijlen Bart Tromp jarenlang bepleitte. ‘Een revitalisering van de politieke democratie vereist juist een versterking van de rol van politieke partijen als dragers van concurrerende politieke ideologieën en behartigers van – deels door henzelf gedefinieerde – collectieve belangen en identiteiten. Dat is geen onmogelijke onderneming.’ 4)

Ook Paul Kalma, tot mijn verbijstering als Kamerlid een van de drijvende krachten achter de referendumvoorstellen, zegt dit met zoveel woorden in de onlangs verschenen bundel van de Raad voor het Openbaar Bestuur ‘Politieke partijen: overbodig of nodig?’: ‘De grote vraag waarvoor we in democratieën als de onze staan is hoe politieke partijen weer de dragers kunnen worden van zo’n hartstochtelijke maar respectvolle belangen- en beginselstrijd.’ 5)

Kalma beëindigt zijn artikel met de verzuchting dat ‘de gevestigde politiek niet uit zichzelf gaat veranderen.’ Of er een paardenmiddel als een referendumwet (zelfs twee!) voor nodig is betwijfel ik ten zeerste. Eerder lijkt hier op te gaan wat Bart Tromp vreesde: dat oplossingen in deze plebiscitaire richting niet alleen averechts werken, maar de crisis van de democratie verhevigen.

1) Armen Hakhverdian, ‘Terugkijken: Buitenhof over directe democratie en de kloof tussen burger en politiek', Stuk Rood Vlees
2) Fareed Zakaria, De toekomst van de vrijheid. De paradoxen en schaduwzijden van democratie, Amsterdam/Antwerpen: Contact 2004
3) Aukje van Roessel, ‘Biechtstoel’, De Groene Amsterdammer, 9 april 2014
4) Bart Tromp, De crisis der partijen en enkele voorstellen deze te overwinnen
5) Paul Kalma, ‘Uit de greep van het bestuur: politiek als bezielde strijd om het algemeen belang’, in: Sarah L. de Lange, Monique Leyenaar & Pieter de Jong, Politieke partijen: overbodig of nodig?, ROB, april 2014.

--------------------------------------------
De tekening is van Annemiek Meijer
--------------------------------------------------
Wie zijn bestellingen via deze link:
(www.bol.com) doet, steunt De Leunstoel!

© 2014 Willem Minderhout meer Willem Minderhout - meer "In de polder" -
Beschouwingen > In de polder
Referendumwetten: politiek onvermogen Willem Minderhout
1113BS ReferendaBeter dan GroenLinks parlementariër Linda Voortman het zei bij Buitenhof kan ik het niet verwoorden: ‘Mensen hebben het idee dat ze te weinig grip hebben wat er politiek gebeurt. (…) De strafbaarstelling van illegaliteit zou een mooi onderwerp zijn om daar een referendum over aan te vragen want daar was veel onvrede over.’ Vervolgens noemt ze ook het wetsvoorstel voor de Wet Maatschappelijke Ondersteuning een goed voorbeeld van een referendabel onderwerp. Beide voorbeelden maakten van mij bijna een voorstander van referenda, want als het parlement door dit soort onnozele ganzen wordt bevolkt, is direct ingrijpen van ‘het volk’ wellicht het mindere kwaad. 1)

Linda Voortman leeft misschien in de illusie dat als men goed nadenkt iedereen het GroenLinks-programma zal onderschrijven, ondanks het bedroevende resultaat van deze partij bij de verkiezingen. De werkelijkheid zou wel eens anders kunnen uitpakken. Haar twee voorbeelden geven daar een prachtige illustratie van.

De strafbaarstelling van illegaliteit zou, als het aan een plebisciet zou worden onderworpen, wel eens massaal gesteund kunnen worden in het huidige politieke klimaat. Het is echter vooral de vraag of dit vraagstuk gepolitiseerd moet worden, omdat het hier mijns inziens vooral het karakter van de rechtsstaat en de grondrechten betreft. Fareed Zakaria zet dat in De toekomst van de vrijheid duidelijk uiteen: de rechtsstaat is een veel grotere garantie voor de vrijheid dan de democratie. Als je langs direct democratische weg de rechtsstaat kunt uithollen doemt er een ‘terreur van de meerderheid’ op. 2)

Het tweede voorbeeld, de WMO, is van een ander kaliber. Hoewel ik persoonlijk allerminst gecharmeerd ben van wat er dreigt uit te komen lijkt het mij nog erger als dit soort wetgeving per referendum kan worden afgeschoten. De decentralisering van de AWBZ naar de WMO is een goed voorbeeld van een wet die Aukje van Roessel in navolging van Piet Hein Donner ‘web-akkoorden’ noemt: ‘Als je als regeringspartij niet alleen met je coalitiepartner moet onderhandelen, maar ook met allerlei organisaties in de zorg die onderling niet dezelfde belangen hebben en dan ook nog eens met oppositiepartijen met verschillende wensen, dan kun je maar beter niet open zijn. Dat beperkt je onderhandelingsruimte.’

Die ‘web-akkoorden’ dragen het gevaar in zich ‘dat je als burger niet meer weet waar je moet aankloppen voor verantwoording en controle.’ Moet je ‘de burger’ dan maar de macht geven om dit soort web-akkoorden per referendum weg te poetsen? De Nederlandse samenleving zou dan al snel het door Zakaria geschetste schrikbeeld van het door referenda totaal verlamde Californië gaan vertonen. Piet Hein Donner bepleit iets anders: ‘Die web-akkoorden nopen er, zo vindt hij (Donner, WM), dan wel toe dat politici niet langer pas achteraf verantwoording afleggen over de uitkomst, maar voortaan vooraf open en eerlijk in een publiek debat vertellen welke richting ze uit willen, welke prioriteiten ze hebben en welke randvoorwaarden ze stellen aan de uitkomst.’ 3)

Dat betekent dus dat politieke partijen hun ideologisch blazoen flink op moeten poetsen, zoals iemand als wijlen Bart Tromp jarenlang bepleitte. ‘Een revitalisering van de politieke democratie vereist juist een versterking van de rol van politieke partijen als dragers van concurrerende politieke ideologieën en behartigers van – deels door henzelf gedefinieerde – collectieve belangen en identiteiten. Dat is geen onmogelijke onderneming.’ 4)

Ook Paul Kalma, tot mijn verbijstering als Kamerlid een van de drijvende krachten achter de referendumvoorstellen, zegt dit met zoveel woorden in de onlangs verschenen bundel van de Raad voor het Openbaar Bestuur ‘Politieke partijen: overbodig of nodig?’: ‘De grote vraag waarvoor we in democratieën als de onze staan is hoe politieke partijen weer de dragers kunnen worden van zo’n hartstochtelijke maar respectvolle belangen- en beginselstrijd.’ 5)

Kalma beëindigt zijn artikel met de verzuchting dat ‘de gevestigde politiek niet uit zichzelf gaat veranderen.’ Of er een paardenmiddel als een referendumwet (zelfs twee!) voor nodig is betwijfel ik ten zeerste. Eerder lijkt hier op te gaan wat Bart Tromp vreesde: dat oplossingen in deze plebiscitaire richting niet alleen averechts werken, maar de crisis van de democratie verhevigen.

1) Armen Hakhverdian, ‘Terugkijken: Buitenhof over directe democratie en de kloof tussen burger en politiek', Stuk Rood Vlees
2) Fareed Zakaria, De toekomst van de vrijheid. De paradoxen en schaduwzijden van democratie, Amsterdam/Antwerpen: Contact 2004
3) Aukje van Roessel, ‘Biechtstoel’, De Groene Amsterdammer, 9 april 2014
4) Bart Tromp, De crisis der partijen en enkele voorstellen deze te overwinnen
5) Paul Kalma, ‘Uit de greep van het bestuur: politiek als bezielde strijd om het algemeen belang’, in: Sarah L. de Lange, Monique Leyenaar & Pieter de Jong, Politieke partijen: overbodig of nodig?, ROB, april 2014.

--------------------------------------------
De tekening is van Annemiek Meijer
--------------------------------------------------
Wie zijn bestellingen via deze link:
(www.bol.com) doet, steunt De Leunstoel!
© 2014 Willem Minderhout
powered by CJ2