archiefvorig nr.lopend nr.

Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept delen printen terug
De Weizsäckers Dik Kruithof

1905VG Weiszäckers
De Nederlandse ondertitel is ‘Een dynastie in de Duitse geschiedenis’; in Duitsland heet het ‘Eine Deutsche familie’ en dat doet meer recht aan hun positie. Bij een dynastie denken wij aan machthebbers maar echt voor het zeggen hadden ze het nooit. Maar wat ze zeiden was heel belangrijk. Het begon in 1906 toen Karl premier werd van Württenberg en in de adelstand werd verheven. Duitsland was in 1871 een bondsstaat geworden onder leiding van Pruisen maar de verschillende Duitse koninkrijkjes hadden nog wel eigen koningen en regeringen. Kaiser Wilhelm II, die de oude Bismarck in 1890 de laan uitstuurde, bepaalde voor een groot deel het beleid, dat uiteindelijk leidde tot de Eerste Wereldoorlog, waarna hij in Doorn zijn laatste jaren doorbracht.

Ernst von Weizsäcker

Dat waren de omstandigheden waarin de zoon van Karl, Ernst von Weizsäcker, opgroeide als een gezagsgetrouwe dienaar van het keizerrijk, eerst in de marine, die door de keizer was opgebouwd als symbool van de Duitse wereldmacht, en later als diplomaat. In die functie maakt hij de opkomst van de nazi’s mee op een zodanige wijze dat hij na de oorlog veroordeeld werd wegens het verlenen van actieve medewerking aan transporten van Franse joden naar Auschwitz in zijn functie van staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, onder de minister Von Ribbentrop. Hij was de vertegenwoordiger van de oude diplomatieke garde in de Hitler-regeringen maar liet zich wel lid maken van de NSDAP en een SS-onderscheiding opspelden om die positie te houden. Pas in 1943 nam hij afscheid door ambassadeur te worden in het Vaticaan. 

Carl von Weizsäcker

Twee zonen van Ernst, Carl en Richard, zijn grote namen geworden in het naoorlogse Duitsland. Carl, geboren in 1912, werd opgeleid als natuurkundige en was als jong onderzoeker in 1939 al betrokken bij de Duitse Uraniumvereniging, een groep onderzoekers die door het regime was samengesteld om een wapen te ontwikkelen dat liefst zo snel mogelijk inzetbaar zou zijn. De komende jaren is hij een van de ijverigste onderzoekers maar het lukt niet om de bij kernsplitsing vrijkomende krachten onder controle te krijgen. Hij wist waar hij mee bezig was, de nazi’s van een wapen voorzien, maar het is nooit echt duidelijk geworden of hij het bewust niet wilde vinden. Zo deponeerde hij wel een patent op de splitsing van plutonium. Er zijn boeken geschreven over het antwoord op de vraag of de Duitse Uraniumvereniging het niet kon vinden of niet wilde vinden. Dat laatste was in elk geval het argument van Carl na de oorlog. Hij ontwikkelde zich van onderzoeker tot filosoof en werd een van de grondleggers van de beweging tegen kernraketten, hoewel hij daar toen de discussie echt speelde anders over dacht.

Richard von Weizsäcker

Richard von Weizsäcker, geboren in 1920, maakte de oorlog mee in de Wehrmacht waar hij met het ijzeren kruis onderscheiden wordt en de positie van kapitein bereikt. Hij heeft contact gehad1905VG Weizs2 met het verzet tegen Hitler maar zijn naam wordt steeds net niet genoemd. Bij de uiteindelijke capitulatie had hij zich al zelf uit het leger teruggetrokken. Hij maakte eerst maatschappelijk carrière bij een machinefabriek, een bank en een chemisch bedrijf, maar kwam toen via het voorzitterschap van de Evangelische kerken in Duitsland uiteindelijk bij de Christendemocraten terecht op verzoek van de latere bondskanselier Helmuth Kohl. Als kerkleider werkte hij hard aan het op één lijn brengen van de West-Duitse en de Oost-Duitse kerken en in de politiek was hij bij uitstek de Christendemocraat die de nieuwe positie van Duitsland in Europa vormgaf. Het accepteren van de nieuwe grenzen met Polen was hiervan een belangrijk onderdeel. In zijn politieke loopbaan blonk hij uit in het verwerken van nederlagen tot overwinningen: hij verloor stemmingen voor belangrijke posities maar kwam via een zijweg op een andere belangrijke positie. Zo werd hij Burgemeester van Berlijn in 1981, op een moeilijk moment, maar hij deed dat zo goed dat hij de enige aanvaardbare CDU-kandidaat was om Bondspresident te worden in 1984. Een jaar later hield hij zijn belangrijkste toespraak toen het 40 jaar geleden was dat Duitsland de oorlog verloren had. 

“Centraal staat daarbij het besef dat de laatste dag van de nationaalsocialistische tyrannie een ‘dag van bevrijding is geweest”. Ook voor Duitsland dus en dat was op dat moment een belangrijke stap in een land dat nog altijd bestuurd werd door een generatie die de oorlog had verloren en te maken had met een nieuwe generatie. Richard von Weiszäcker was de President die de keuze maakt voor Berlijn als hoofdstad – hoe kon het anders als oud-burgemeester, maar ook de eerste president die naar Israël ging en bij zijn afscheid door de Israëlische president Chaim Herzog uitgeluid werd met de zin “Nu hebben we u in ons hart gesloten”. 
Het is een mooi boek, dat goed opbouwt naar het presidentschap van Richard.

In Nederland

Enkele weken na zijn toespraak in 1985 bracht hij, als tweede bondspresident na Heinemann, een staatsbezoek aan Nederland. In zijn tafelrede tijdens het galadiner bracht Von Weizsäcker de Februaristaking in herinnering:"Meer dan tolerantie en gastvrijheid werd vereist toen de Duitse bezetter met de systematische vervolging van de grote en belangrijke joodse gemeenschap in Amsterdam begon. De staking van de Amsterdamse arbeiders, ambtenaren en professoren van februari 1941 zal haar ereplaats in de geschiedenis van de gewetensvolle solidariteit behouden."
In 1990 werd Von Weizsäcker de Geuzenpenning toegekend en op 24 mei 2008 ontving hij in Middelburg de Four Freedoms medal.  Bij zijn begrafenis was Koningin Beatrix aanwezig.

Hans-Joachim Noack, De Weizsäckers, een dynastie in de Duitse geschiedenis, Uitgeverij Omniboek, 2021

----------
De plaatjes zijn geleverd door Dik Kruithof zelf.


© 2021 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "De wereldliteratuur roept" -
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
De Weizsäckers Dik Kruithof
1905VG Weiszäckers
De Nederlandse ondertitel is ‘Een dynastie in de Duitse geschiedenis’; in Duitsland heet het ‘Eine Deutsche familie’ en dat doet meer recht aan hun positie. Bij een dynastie denken wij aan machthebbers maar echt voor het zeggen hadden ze het nooit. Maar wat ze zeiden was heel belangrijk. Het begon in 1906 toen Karl premier werd van Württenberg en in de adelstand werd verheven. Duitsland was in 1871 een bondsstaat geworden onder leiding van Pruisen maar de verschillende Duitse koninkrijkjes hadden nog wel eigen koningen en regeringen. Kaiser Wilhelm II, die de oude Bismarck in 1890 de laan uitstuurde, bepaalde voor een groot deel het beleid, dat uiteindelijk leidde tot de Eerste Wereldoorlog, waarna hij in Doorn zijn laatste jaren doorbracht.

Ernst von Weizsäcker

Dat waren de omstandigheden waarin de zoon van Karl, Ernst von Weizsäcker, opgroeide als een gezagsgetrouwe dienaar van het keizerrijk, eerst in de marine, die door de keizer was opgebouwd als symbool van de Duitse wereldmacht, en later als diplomaat. In die functie maakt hij de opkomst van de nazi’s mee op een zodanige wijze dat hij na de oorlog veroordeeld werd wegens het verlenen van actieve medewerking aan transporten van Franse joden naar Auschwitz in zijn functie van staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, onder de minister Von Ribbentrop. Hij was de vertegenwoordiger van de oude diplomatieke garde in de Hitler-regeringen maar liet zich wel lid maken van de NSDAP en een SS-onderscheiding opspelden om die positie te houden. Pas in 1943 nam hij afscheid door ambassadeur te worden in het Vaticaan. 

Carl von Weizsäcker

Twee zonen van Ernst, Carl en Richard, zijn grote namen geworden in het naoorlogse Duitsland. Carl, geboren in 1912, werd opgeleid als natuurkundige en was als jong onderzoeker in 1939 al betrokken bij de Duitse Uraniumvereniging, een groep onderzoekers die door het regime was samengesteld om een wapen te ontwikkelen dat liefst zo snel mogelijk inzetbaar zou zijn. De komende jaren is hij een van de ijverigste onderzoekers maar het lukt niet om de bij kernsplitsing vrijkomende krachten onder controle te krijgen. Hij wist waar hij mee bezig was, de nazi’s van een wapen voorzien, maar het is nooit echt duidelijk geworden of hij het bewust niet wilde vinden. Zo deponeerde hij wel een patent op de splitsing van plutonium. Er zijn boeken geschreven over het antwoord op de vraag of de Duitse Uraniumvereniging het niet kon vinden of niet wilde vinden. Dat laatste was in elk geval het argument van Carl na de oorlog. Hij ontwikkelde zich van onderzoeker tot filosoof en werd een van de grondleggers van de beweging tegen kernraketten, hoewel hij daar toen de discussie echt speelde anders over dacht.

Richard von Weizsäcker

Richard von Weizsäcker, geboren in 1920, maakte de oorlog mee in de Wehrmacht waar hij met het ijzeren kruis onderscheiden wordt en de positie van kapitein bereikt. Hij heeft contact gehad1905VG Weizs2 met het verzet tegen Hitler maar zijn naam wordt steeds net niet genoemd. Bij de uiteindelijke capitulatie had hij zich al zelf uit het leger teruggetrokken. Hij maakte eerst maatschappelijk carrière bij een machinefabriek, een bank en een chemisch bedrijf, maar kwam toen via het voorzitterschap van de Evangelische kerken in Duitsland uiteindelijk bij de Christendemocraten terecht op verzoek van de latere bondskanselier Helmuth Kohl. Als kerkleider werkte hij hard aan het op één lijn brengen van de West-Duitse en de Oost-Duitse kerken en in de politiek was hij bij uitstek de Christendemocraat die de nieuwe positie van Duitsland in Europa vormgaf. Het accepteren van de nieuwe grenzen met Polen was hiervan een belangrijk onderdeel. In zijn politieke loopbaan blonk hij uit in het verwerken van nederlagen tot overwinningen: hij verloor stemmingen voor belangrijke posities maar kwam via een zijweg op een andere belangrijke positie. Zo werd hij Burgemeester van Berlijn in 1981, op een moeilijk moment, maar hij deed dat zo goed dat hij de enige aanvaardbare CDU-kandidaat was om Bondspresident te worden in 1984. Een jaar later hield hij zijn belangrijkste toespraak toen het 40 jaar geleden was dat Duitsland de oorlog verloren had. 

“Centraal staat daarbij het besef dat de laatste dag van de nationaalsocialistische tyrannie een ‘dag van bevrijding is geweest”. Ook voor Duitsland dus en dat was op dat moment een belangrijke stap in een land dat nog altijd bestuurd werd door een generatie die de oorlog had verloren en te maken had met een nieuwe generatie. Richard von Weiszäcker was de President die de keuze maakt voor Berlijn als hoofdstad – hoe kon het anders als oud-burgemeester, maar ook de eerste president die naar Israël ging en bij zijn afscheid door de Israëlische president Chaim Herzog uitgeluid werd met de zin “Nu hebben we u in ons hart gesloten”. 
Het is een mooi boek, dat goed opbouwt naar het presidentschap van Richard.

In Nederland

Enkele weken na zijn toespraak in 1985 bracht hij, als tweede bondspresident na Heinemann, een staatsbezoek aan Nederland. In zijn tafelrede tijdens het galadiner bracht Von Weizsäcker de Februaristaking in herinnering:"Meer dan tolerantie en gastvrijheid werd vereist toen de Duitse bezetter met de systematische vervolging van de grote en belangrijke joodse gemeenschap in Amsterdam begon. De staking van de Amsterdamse arbeiders, ambtenaren en professoren van februari 1941 zal haar ereplaats in de geschiedenis van de gewetensvolle solidariteit behouden."
In 1990 werd Von Weizsäcker de Geuzenpenning toegekend en op 24 mei 2008 ontving hij in Middelburg de Four Freedoms medal.  Bij zijn begrafenis was Koningin Beatrix aanwezig.

Hans-Joachim Noack, De Weizsäckers, een dynastie in de Duitse geschiedenis, Uitgeverij Omniboek, 2021

----------
De plaatjes zijn geleverd door Dik Kruithof zelf.
© 2021 Dik Kruithof
powered by CJ2