archiefvorig nr.lopend nr.

Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept delen printen terug
Jonathan Lethem en Tourette's syndroom Frits Hoorweg

0302 VG Literatuur Lethem
Laatst schreef ik over een gehandicapte speurder annex verteller (in nr. 2/20) en nu heb ik er weer een: Lionel Essrog. Hij is de creatie van Jonathan Lethem in Motherless Brooklyn. Lionel Essrog lijdt aan Tourette’s syndroom. Zijn lichaam overvalt hem (en zijn omgeving) regelmatig met allerlei tics. Hij schokschoudert, trekt gekke bekken en maakt rare bewegingen met armen en benen. Daarnaast stoot hij merkwaardige geluiden uit, gromt en gooit er teksten uit die, voorzover ze te begrijpen zijn, vaak schunnig of beledigend zijn.

De schrijver heeft blijkbaar veel plezier in het construeren van deze vocale uitbarstingen. Ziehier hoe zijn kennismaking verloopt met de politieman die de moord op zijn baas Frank Minna onderzoekt.
‘What’s your full name, Lionel?’
‘Lullaby Gueststar-’
‘Come again?’
‘Alibyebye Essmob-’
De politieman noemt hem vervolgens Alibi en neemt hem nauwelijks serieus. Geen ongewone reactie. Lionel’s handicap komt hem daardoor in zekere zin wel goed van pas. Vooral als hij besluit om zelf de moord op Frank Minna te gaan onderzoeken.

Als kind is Lionel, met een paar lotgenoten, door Frank Minna uit het weeshuis van Brooklyn geplukt. De jongens worden door Frank gebruikt om eigenaardige klusjes uit te voeren als het leeghalen van een huis en het overladen van een vrachtauto. Voor de lezer is het alras duidelijk dat Minna een (waarschijnlijk kleine) crimineel is die zich verzekerd heeft van goedkope (en onnozele) hulpjes. De Nederlandse vertaling van het boek heet daarom Minna’s Mannen (bij De Slegte voor €3.99). De jongens adoreren Minna en weten met zichzelf geen raad als hij ineens van de aardbodem verdwenen is. Zijn afwezigheid duurt twee jaar. Wat er met hem gebeurd is in die tijd wordt pas aan het eind van het boek duidelijk. Na zijn terugkeer richt hij een taxibedrijf annex detectivebureau op waar Lionel en zijn maten, inmiddels volwassen geworden, bij in dienst komen.

Nog steeds hebben ze geen idee wat ze eigenlijk aan het doen zijn. Ze krijgen af en toe een opdracht en voeren die uit, maar worden verder compleet in het duister gehouden. En dan wordt Frank Minna dus vermoord en besluit Lionel zelf op onderzoek uit te gaan. Op het eerste gezicht is dit een absurd gegeven, maar bij nader inzien valt het mee. Aan zijn verstand mankeert namelijk niks. Hij heeft een goed geheugen en combineert en deduceert naar hartelust. Aanvankelijk is hij wat timide, maar allengs leert hij zijn omgeving met fris wantrouwen te bekijken. Mede door zijn handicap veroorzaakt hij tijdens zijn speurtocht de merkwaardigste incidenten, maar men voelt zich niet snel door hem bedreigd. In navolging van Frank Minna zelf noemen ze hem Freak-show.

Is hij ook geloofwaardig als leider aan Tourette’s syndroom? Volgens de kenners wel. Op Internet vond ik een interview met ene Christian Hempel, die zelf lijdt aan Tourette’s syndroom. Het is op 16-02-’02 in de Frankfurter Rundschau afgedrukt en te vinden op www.tourette.de . Christian is zo ingenomen met het boek, en dus neem ik aan met de beschrijving van Tourette’s syndroom, dat hij er een lezing over heeft gehouden in de bibliotheek van Lüneburg. Lezing met Tics, heeft hij op de posters laten zetten.

Zelfspot is onweerstaanbaar, maar ondertussen is het natuurlijk geen pretje. Behalve de tics en de vocale emissies zijn er ook de dwangmatige handelingen. Lionel móet af en toe mensen aanraken en ze zelfs bekloppen. Als hij iemand moet schaduwen en onderweg honger krijgt kan hij niet volstaan met het kopen van één hamburger, maar het moeten er dan perse drie zijn; om te voldoen aan een of andere duistere wet. Meestal kan de lezer er hartelijk om lachen, maar een enkele keer wordt de treurigheid ervan hem ingepeperd. In zijn kamer, boven het kantoortje van Minna en zijn mannen, is Lionel steeds bezig met het ordenen van dingen. De kat die hij in huis neemt om de eenzame uren beter door te kunnen komen, wordt er gek van en moet daarom het huis uit.

Kenners van Brooklyn roemen de beschrijvingen van dit gedeelte van New York. Er zijn zelfs mensen gesignaleerd die met het boek in de hand op zoek zijn naar het kantoor van Frank Minna en zijn mannen. Jonathan Lethem woont zelf in Brooklyn, in een wijkje dat Boerum Hill heet; daar is hij ook opgegroeid. Een andere attractie van het boek zijn de verwijzingen naar de klassieke private-eye boeken. Lionel wordt neergezet als een verwoed lezer en hij strooit met citaten. Volgens één criticus doet zijn eruditie afbreuk aan zijn geloofwaardigheid. Ik begrijp dat bezwaar wel, maar ja ze levert wel leuke teksten op.
 
****************************************************************
Voor Engelstalige boeken kunt u goed terecht bij The American Bookcentre. Ga voor
nadere informatie naar www.abc.nl .
 


© 2005 Frits Hoorweg meer Frits Hoorweg - meer "De wereldliteratuur roept" -
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
Jonathan Lethem en Tourette's syndroom Frits Hoorweg
0302 VG Literatuur Lethem
Laatst schreef ik over een gehandicapte speurder annex verteller (in nr. 2/20) en nu heb ik er weer een: Lionel Essrog. Hij is de creatie van Jonathan Lethem in Motherless Brooklyn. Lionel Essrog lijdt aan Tourette’s syndroom. Zijn lichaam overvalt hem (en zijn omgeving) regelmatig met allerlei tics. Hij schokschoudert, trekt gekke bekken en maakt rare bewegingen met armen en benen. Daarnaast stoot hij merkwaardige geluiden uit, gromt en gooit er teksten uit die, voorzover ze te begrijpen zijn, vaak schunnig of beledigend zijn.

De schrijver heeft blijkbaar veel plezier in het construeren van deze vocale uitbarstingen. Ziehier hoe zijn kennismaking verloopt met de politieman die de moord op zijn baas Frank Minna onderzoekt.
‘What’s your full name, Lionel?’
‘Lullaby Gueststar-’
‘Come again?’
‘Alibyebye Essmob-’
De politieman noemt hem vervolgens Alibi en neemt hem nauwelijks serieus. Geen ongewone reactie. Lionel’s handicap komt hem daardoor in zekere zin wel goed van pas. Vooral als hij besluit om zelf de moord op Frank Minna te gaan onderzoeken.

Als kind is Lionel, met een paar lotgenoten, door Frank Minna uit het weeshuis van Brooklyn geplukt. De jongens worden door Frank gebruikt om eigenaardige klusjes uit te voeren als het leeghalen van een huis en het overladen van een vrachtauto. Voor de lezer is het alras duidelijk dat Minna een (waarschijnlijk kleine) crimineel is die zich verzekerd heeft van goedkope (en onnozele) hulpjes. De Nederlandse vertaling van het boek heet daarom Minna’s Mannen (bij De Slegte voor €3.99). De jongens adoreren Minna en weten met zichzelf geen raad als hij ineens van de aardbodem verdwenen is. Zijn afwezigheid duurt twee jaar. Wat er met hem gebeurd is in die tijd wordt pas aan het eind van het boek duidelijk. Na zijn terugkeer richt hij een taxibedrijf annex detectivebureau op waar Lionel en zijn maten, inmiddels volwassen geworden, bij in dienst komen.

Nog steeds hebben ze geen idee wat ze eigenlijk aan het doen zijn. Ze krijgen af en toe een opdracht en voeren die uit, maar worden verder compleet in het duister gehouden. En dan wordt Frank Minna dus vermoord en besluit Lionel zelf op onderzoek uit te gaan. Op het eerste gezicht is dit een absurd gegeven, maar bij nader inzien valt het mee. Aan zijn verstand mankeert namelijk niks. Hij heeft een goed geheugen en combineert en deduceert naar hartelust. Aanvankelijk is hij wat timide, maar allengs leert hij zijn omgeving met fris wantrouwen te bekijken. Mede door zijn handicap veroorzaakt hij tijdens zijn speurtocht de merkwaardigste incidenten, maar men voelt zich niet snel door hem bedreigd. In navolging van Frank Minna zelf noemen ze hem Freak-show.

Is hij ook geloofwaardig als leider aan Tourette’s syndroom? Volgens de kenners wel. Op Internet vond ik een interview met ene Christian Hempel, die zelf lijdt aan Tourette’s syndroom. Het is op 16-02-’02 in de Frankfurter Rundschau afgedrukt en te vinden op www.tourette.de . Christian is zo ingenomen met het boek, en dus neem ik aan met de beschrijving van Tourette’s syndroom, dat hij er een lezing over heeft gehouden in de bibliotheek van Lüneburg. Lezing met Tics, heeft hij op de posters laten zetten.

Zelfspot is onweerstaanbaar, maar ondertussen is het natuurlijk geen pretje. Behalve de tics en de vocale emissies zijn er ook de dwangmatige handelingen. Lionel móet af en toe mensen aanraken en ze zelfs bekloppen. Als hij iemand moet schaduwen en onderweg honger krijgt kan hij niet volstaan met het kopen van één hamburger, maar het moeten er dan perse drie zijn; om te voldoen aan een of andere duistere wet. Meestal kan de lezer er hartelijk om lachen, maar een enkele keer wordt de treurigheid ervan hem ingepeperd. In zijn kamer, boven het kantoortje van Minna en zijn mannen, is Lionel steeds bezig met het ordenen van dingen. De kat die hij in huis neemt om de eenzame uren beter door te kunnen komen, wordt er gek van en moet daarom het huis uit.

Kenners van Brooklyn roemen de beschrijvingen van dit gedeelte van New York. Er zijn zelfs mensen gesignaleerd die met het boek in de hand op zoek zijn naar het kantoor van Frank Minna en zijn mannen. Jonathan Lethem woont zelf in Brooklyn, in een wijkje dat Boerum Hill heet; daar is hij ook opgegroeid. Een andere attractie van het boek zijn de verwijzingen naar de klassieke private-eye boeken. Lionel wordt neergezet als een verwoed lezer en hij strooit met citaten. Volgens één criticus doet zijn eruditie afbreuk aan zijn geloofwaardigheid. Ik begrijp dat bezwaar wel, maar ja ze levert wel leuke teksten op.
 
****************************************************************
Voor Engelstalige boeken kunt u goed terecht bij The American Bookcentre. Ga voor
nadere informatie naar www.abc.nl .
 
© 2005 Frits Hoorweg
powered by CJ2