archiefvorig nr.lopend nr.

Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept delen printen terug
Origineel, maar toch geslaagd Frits Hoorweg

1213VG OrigineelRomans die aangeprezen worden vanwege hun originele opzet laat ik meestal links liggen. Energie die besteed wordt aan de vorm kan beter gewijd worden aan de inhoud, dat is mijn credo en blijft het ook.

Toch wil ik het nu even hebben over een uitzondering op die regel. Erik Harteveld schreef een roman die is opgebouwd uit chronologisch geordende brieven en gespreksverslagen. Het verhaal, dat de lezer dus min of meer zelf mag construeren uit de minimale informatie die verschaft wordt, speelt tijdens de Koude Oorlog. Om de eventuele opmars van het Rode Leger te kunnen vertragen werd, in het grootste geheim, de IJssellinie aangelegd. Naar analogie van de Hollandse Waterlinie(s) ontstond daardoor de mogelijkheid grote stukken land gecontroleerd onder water te zetten. De roman is, samen met de associaties die het begrip ‘IJssellinie’ opriep bij A.L. Snijders, uitgegeven als een boek met de titel: ‘Koude oorlog aan de IJssel’ *.

De correspondentie is die tussen een Nederlandse ingenieur, werkzaam bij de aanleg van de linie, en een ver familielid uit Sint Petersburg, dat contact met hem heeft gezocht om meer over haar familie te weten te komen. Zogenaamd, want de affaire wordt gemonitord (en werd misschien ook wel geïnitieerd) door een of andere tak van de geheime dienst. Vandaar dat de briefwisseling af en toe wordt onderbroken door verslagen van gesprekken tussen kolonel Chomenko en majoor Parchomov. De vormgever heeft, om de fantasie van de lezer op gang te brengen, twee prachtige pasfoto’s opgeduikeld die deze heren moeten verbeelden.

Over de plot ga ik U niet meer vertellen. De ervaren romanlezer kan die in belangrijke mate zelf verzinnen, hoewel er toch nog wel een paar verrassende wendingen zijn. De brieven raken gaandeweg vervuld van een schuchter soort sensualiteit, wat in die gesprekken tussen de kolonel en de majoor tot voor de hand liggende grofheden leidt. Het levert een komisch aandoend stijlcontrast op, waardoor zowel het larmoyante als het platvloerse verteerbaar wordt.

De opzet van het boek leidt er toe dat de fantasie van de lezer op een prettige manier geprikkeld wordt. Het goede voorbeeld wordt wat dat betreft gegeven door A.L. Snijders, die het boek afsluit met een serie gedachten (zkv’s) over aan de orde gestelde onderwerpen, of over dingen die daar slechts in de verte mee te maken hebben. Vandaar dat ik de vrijheid neem dat ook te doen.

De roman gaat ervan uit dat het bestaan van die IJssellinie een groot geheim was (zelfs tot 1990!). Het zal vast de bedoeling zijn geweest, maar was dat werkelijk zo? Er moeten toch heel wat boeren, vissers en wandelaars zijn geweest die zich hebben afgevraagd waar al die bunkers en inlaatwerken toch voor waren. Bijgevolg zullen spionnen weinig moeite hebben gehad dit defensiegeheimpje te kraken. De vraag is hoe erg dat in geval van nood zou zijn geweest. Toen de Duitsers ons land in 1940 binnenvielen wisten ze precies hoe de Nieuwe Hollandse Waterlinie in elkaar stak, maar toch liepen ze erop vast (en waren ze gedwongen de linie op het sterkste punt, de Grebbeberg, te nemen). Zo’n waterlinie stelt namelijk zelfs de verdediger regelmatig voor verrassingen, en die kan juist de aanvaller missen als kiespijn.

Op de website van de uitgever, AFdH, staat een vrolijk verslag van de boekpresentatie in Olst, eind 2013. Voor die gelegenheid had Erik Harteveld zich in een Russisch uniform gestoken dat met medailles behangen was: hij was majoor (in ruste) Parchomov geworden. Het eerste exemplaar van het boek werd door Tommy Wieringa aan hem overhandigd. In zijn dankwoord wond hij zich op over de leiders die de Sovjet-Unie naar de bliksem hebben geholpen. Het is daar ongetwijfeld een vrolijke bedoening geweest. Ook de ‘aftiteling’ aan het eind van het boek lijkt er vooral op gericht aan te tonen dat de schrijvers niet zomaar gewone letterknechten zijn. Wat mij betreft een gevalletje van overdaad die schaadt.

Dit boek was vast niet in ons bezit geraakt als we het niet hadden zien liggen in ‘Boek-en-Buro’ in Doesburg; wat een geweldige boekwinkel! Dus: ga daar vooral heen om dit boek aan te schaffen. Maar als dat te ver om is: doe het dan bij BolCom en ga daar heen via de banner rechts (dan steunt U De Leunstoel).

*Koude oorlog aan de IJssel, A.L. Snijders en Erik Harteveld, AFdH-Uitgevers 2013


© 2015 Frits Hoorweg meer Frits Hoorweg - meer "De wereldliteratuur roept" -
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
Origineel, maar toch geslaagd Frits Hoorweg
1213VG OrigineelRomans die aangeprezen worden vanwege hun originele opzet laat ik meestal links liggen. Energie die besteed wordt aan de vorm kan beter gewijd worden aan de inhoud, dat is mijn credo en blijft het ook.

Toch wil ik het nu even hebben over een uitzondering op die regel. Erik Harteveld schreef een roman die is opgebouwd uit chronologisch geordende brieven en gespreksverslagen. Het verhaal, dat de lezer dus min of meer zelf mag construeren uit de minimale informatie die verschaft wordt, speelt tijdens de Koude Oorlog. Om de eventuele opmars van het Rode Leger te kunnen vertragen werd, in het grootste geheim, de IJssellinie aangelegd. Naar analogie van de Hollandse Waterlinie(s) ontstond daardoor de mogelijkheid grote stukken land gecontroleerd onder water te zetten. De roman is, samen met de associaties die het begrip ‘IJssellinie’ opriep bij A.L. Snijders, uitgegeven als een boek met de titel: ‘Koude oorlog aan de IJssel’ *.

De correspondentie is die tussen een Nederlandse ingenieur, werkzaam bij de aanleg van de linie, en een ver familielid uit Sint Petersburg, dat contact met hem heeft gezocht om meer over haar familie te weten te komen. Zogenaamd, want de affaire wordt gemonitord (en werd misschien ook wel geïnitieerd) door een of andere tak van de geheime dienst. Vandaar dat de briefwisseling af en toe wordt onderbroken door verslagen van gesprekken tussen kolonel Chomenko en majoor Parchomov. De vormgever heeft, om de fantasie van de lezer op gang te brengen, twee prachtige pasfoto’s opgeduikeld die deze heren moeten verbeelden.

Over de plot ga ik U niet meer vertellen. De ervaren romanlezer kan die in belangrijke mate zelf verzinnen, hoewel er toch nog wel een paar verrassende wendingen zijn. De brieven raken gaandeweg vervuld van een schuchter soort sensualiteit, wat in die gesprekken tussen de kolonel en de majoor tot voor de hand liggende grofheden leidt. Het levert een komisch aandoend stijlcontrast op, waardoor zowel het larmoyante als het platvloerse verteerbaar wordt.

De opzet van het boek leidt er toe dat de fantasie van de lezer op een prettige manier geprikkeld wordt. Het goede voorbeeld wordt wat dat betreft gegeven door A.L. Snijders, die het boek afsluit met een serie gedachten (zkv’s) over aan de orde gestelde onderwerpen, of over dingen die daar slechts in de verte mee te maken hebben. Vandaar dat ik de vrijheid neem dat ook te doen.

De roman gaat ervan uit dat het bestaan van die IJssellinie een groot geheim was (zelfs tot 1990!). Het zal vast de bedoeling zijn geweest, maar was dat werkelijk zo? Er moeten toch heel wat boeren, vissers en wandelaars zijn geweest die zich hebben afgevraagd waar al die bunkers en inlaatwerken toch voor waren. Bijgevolg zullen spionnen weinig moeite hebben gehad dit defensiegeheimpje te kraken. De vraag is hoe erg dat in geval van nood zou zijn geweest. Toen de Duitsers ons land in 1940 binnenvielen wisten ze precies hoe de Nieuwe Hollandse Waterlinie in elkaar stak, maar toch liepen ze erop vast (en waren ze gedwongen de linie op het sterkste punt, de Grebbeberg, te nemen). Zo’n waterlinie stelt namelijk zelfs de verdediger regelmatig voor verrassingen, en die kan juist de aanvaller missen als kiespijn.

Op de website van de uitgever, AFdH, staat een vrolijk verslag van de boekpresentatie in Olst, eind 2013. Voor die gelegenheid had Erik Harteveld zich in een Russisch uniform gestoken dat met medailles behangen was: hij was majoor (in ruste) Parchomov geworden. Het eerste exemplaar van het boek werd door Tommy Wieringa aan hem overhandigd. In zijn dankwoord wond hij zich op over de leiders die de Sovjet-Unie naar de bliksem hebben geholpen. Het is daar ongetwijfeld een vrolijke bedoening geweest. Ook de ‘aftiteling’ aan het eind van het boek lijkt er vooral op gericht aan te tonen dat de schrijvers niet zomaar gewone letterknechten zijn. Wat mij betreft een gevalletje van overdaad die schaadt.

Dit boek was vast niet in ons bezit geraakt als we het niet hadden zien liggen in ‘Boek-en-Buro’ in Doesburg; wat een geweldige boekwinkel! Dus: ga daar vooral heen om dit boek aan te schaffen. Maar als dat te ver om is: doe het dan bij BolCom en ga daar heen via de banner rechts (dan steunt U De Leunstoel).

*Koude oorlog aan de IJssel, A.L. Snijders en Erik Harteveld, AFdH-Uitgevers 2013
© 2015 Frits Hoorweg
powered by CJ2