archiefvorig nr.lopend nr.

Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept delen printen terug
Stoere mannen in de cockpit? Frits Hoorweg

1209VG PilootEen themanummer over vrouwenberoepen, mooie aanleiding om het eens over een typisch mannenberoep te hebben: piloot. Want de geschiedenis kent weliswaar enkele fameuze pilotes (zoals Amelia Earhart en Beryl Markham) maar van navolging op grote schaal is geen sprake geweest.
Volgens een recent onderzoek van CNN is niet meer dan 5% van de gezagvoerders vrouw. Nu lijkt mij dat het resultaat van nattevingerwerk, maar ik neem aan dat het niet al te ver van de waarheid af ligt.

Mogen we concluderen dat piloot een beroep voor mannetjesputters is? Nou, misschien is dat ooit wel zo geweest, maar nu al lang niet meer. Dat werd op indringende manier duidelijk gemaakt door een artikel van William Langewiesche in het laatste oktobernummer van Vanity Fair*. Onderwerp: het verongelukken van Air France Flight 447 in 2009. Ook zo’n geval van een vliegtuig (type Airbus A 330) dat ineens verdwenen leek; pas jaren later werden de resten gevonden en kon gereconstrueerd worden wat er was gebeurd.

Langewiesche (1955) is een auteur die, zeker op dit gebied, volstrekt serieus moet worden genomen. Hij is zelf piloot geweest en volgt de ontwikkelingen op dat vakgebied nauwlettend. In het genoemde artikel geeft hij eerst een betrekkelijk droge opsomming van de gebeurtenissen (zoals af te leiden uit in de zwarte doos opgeslagen gegevens) en vervolgens zet hij die in het perspectief van de veranderingen die in de uitoefening van het vak van piloot zijn opgetreden, in de laatste 40 á 50 jaar. Die veranderingen zijn vooral ingegeven geweest door de wens om het vliegen veiliger te maken, wat trouwens ook gelukt is. Je mag zelfs zeggen: spectaculair!

Aan het eind van de jaren ’70  begon een researchunit van de NASA systematisch studie te maken van het functioneren van bemanningen. Al snel ging de aandacht in het bijzonder uit naar de ‘omgangsvormen’ in de cockpit. Men ontdekte dat die in veel gevallen werden gedomineerd door reactionaire, oudere gezagvoerders die geen tegenspraak duldden. Met als mogelijk gevolg dat een simpele misinterpretatie niet gecorrigeerd werd en een dramatisch gevolg had. Cockpit (later Crew) Resource Management (C.R.M.), een set van procedures en de bijbehorende trainingen, deed zijn intrede en rond 1990 was dat wereldwijd de standaard geworden.

Op het eerste gezicht is daarmee het domein van de mannetjesputters onder de piloten behoorlijk ingeperkt, maar er blijven natuurlijk culturele verschillen. Langewiesche meent dat de omgangsvormen in een Franse cockpit weliswaar losser zijn geworden, maar niet noodzakelijkerwijs effectiever. Zo blijkt in het geval van AF 447 dat er onuitgesproken meningsverschillen waren, over de ernst van een weerfront, die wellicht mede debet waren aan het fatale resultaat. Wat hij trouwens ook wist te achterhalen (niet uit de zwarte doos natuurlijk) is dat de gezagvoerder de avond voor de vlucht met een vriendin aan de rol was geweest en maar één uur geslapen had.

Maar Langewiesche richt zijn pijlen vooral op de desastreuze invloed die de geautomatiseerde vlucht-ondersteunende systemen hebben gehad op de vaardigheden van de piloten. Een minimale storing leidde tot een verkeerde reflex, waardoor de neus van het toestel te ver omhoog werd getrokken. De gevolgen daar weer van (snel hoogteverlies) werden verkeerd ingeschat door de twee co-piloten, hun rolverdeling was trouwens ook niet geheel helder, nog een kleine slordigheid in de omgangsvormen. De gezagvoerder had wellicht nog zegenrijk kunnen ingrijpen als hij eerder gewekt was en minder vermoeid. Een klassieke piloot, uit de goeie ouwe tijd, had naar buiten gekeken in plaats van op de controlepanelen en meteen geweten wat hij had moeten doen.

Als je de cijfers over ongevallen in ogenschouw neemt dan heeft automatisering zegenrijk werk gedaan: er wordt veel meer gevlogen en er gebeuren minder ongelukken. Toch is er wel een prijs voor betaald. Piloten doen te weinig ervaring op met bepaalde crisissituaties om er nog adequaat op te kunnen reageren. Het zijn bepaald geen mannetjesputters meer.

Ik kan niet nalaten te wijzen op een verhaal dat ik in 1991** schreef. Daaruit licht ik de volgende passage: ‘Navigatiesystemen hebben veel taken van de gezagvoerder overgenomen, maar hem (nog?) niet geheel overbodig gemaakt. Eigenlijk kijkt hij over de schouder van het systeem mee of het geen gekke dingen doet. De mens is daarmee in een rol terecht gekomen waarvoor hij volkomen ongeschikt is.’
Alleen de metafoor die ik toen voor die rol gebruikte: ‘De keeper van Ajax’, doet gedateerd aan.

*William Langewiesche, ‘The human factor’ in: Vanity Fair, October 2014
**In: F.P.A. Hoorweg en J.G.H.Quint, Onder de oppervlakte, Opstellen over organisaties

---------------------------------------
De tekening is van Elène Klaren
--------------------------------------------------
Bestel uw boeken, CD's en nog veel meer
bij bolcom, via de banner rechts.
Dan steunt u De Leunstoel!
--------------------------------------
Abonneert u op de Nieuwsbrief.
Ga naar: www.deleunstoel.nl/nieuwsbrief.php


© 2015 Frits Hoorweg meer Frits Hoorweg - meer "De wereldliteratuur roept" -
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
Stoere mannen in de cockpit? Frits Hoorweg
1209VG PilootEen themanummer over vrouwenberoepen, mooie aanleiding om het eens over een typisch mannenberoep te hebben: piloot. Want de geschiedenis kent weliswaar enkele fameuze pilotes (zoals Amelia Earhart en Beryl Markham) maar van navolging op grote schaal is geen sprake geweest.
Volgens een recent onderzoek van CNN is niet meer dan 5% van de gezagvoerders vrouw. Nu lijkt mij dat het resultaat van nattevingerwerk, maar ik neem aan dat het niet al te ver van de waarheid af ligt.

Mogen we concluderen dat piloot een beroep voor mannetjesputters is? Nou, misschien is dat ooit wel zo geweest, maar nu al lang niet meer. Dat werd op indringende manier duidelijk gemaakt door een artikel van William Langewiesche in het laatste oktobernummer van Vanity Fair*. Onderwerp: het verongelukken van Air France Flight 447 in 2009. Ook zo’n geval van een vliegtuig (type Airbus A 330) dat ineens verdwenen leek; pas jaren later werden de resten gevonden en kon gereconstrueerd worden wat er was gebeurd.

Langewiesche (1955) is een auteur die, zeker op dit gebied, volstrekt serieus moet worden genomen. Hij is zelf piloot geweest en volgt de ontwikkelingen op dat vakgebied nauwlettend. In het genoemde artikel geeft hij eerst een betrekkelijk droge opsomming van de gebeurtenissen (zoals af te leiden uit in de zwarte doos opgeslagen gegevens) en vervolgens zet hij die in het perspectief van de veranderingen die in de uitoefening van het vak van piloot zijn opgetreden, in de laatste 40 á 50 jaar. Die veranderingen zijn vooral ingegeven geweest door de wens om het vliegen veiliger te maken, wat trouwens ook gelukt is. Je mag zelfs zeggen: spectaculair!

Aan het eind van de jaren ’70  begon een researchunit van de NASA systematisch studie te maken van het functioneren van bemanningen. Al snel ging de aandacht in het bijzonder uit naar de ‘omgangsvormen’ in de cockpit. Men ontdekte dat die in veel gevallen werden gedomineerd door reactionaire, oudere gezagvoerders die geen tegenspraak duldden. Met als mogelijk gevolg dat een simpele misinterpretatie niet gecorrigeerd werd en een dramatisch gevolg had. Cockpit (later Crew) Resource Management (C.R.M.), een set van procedures en de bijbehorende trainingen, deed zijn intrede en rond 1990 was dat wereldwijd de standaard geworden.

Op het eerste gezicht is daarmee het domein van de mannetjesputters onder de piloten behoorlijk ingeperkt, maar er blijven natuurlijk culturele verschillen. Langewiesche meent dat de omgangsvormen in een Franse cockpit weliswaar losser zijn geworden, maar niet noodzakelijkerwijs effectiever. Zo blijkt in het geval van AF 447 dat er onuitgesproken meningsverschillen waren, over de ernst van een weerfront, die wellicht mede debet waren aan het fatale resultaat. Wat hij trouwens ook wist te achterhalen (niet uit de zwarte doos natuurlijk) is dat de gezagvoerder de avond voor de vlucht met een vriendin aan de rol was geweest en maar één uur geslapen had.

Maar Langewiesche richt zijn pijlen vooral op de desastreuze invloed die de geautomatiseerde vlucht-ondersteunende systemen hebben gehad op de vaardigheden van de piloten. Een minimale storing leidde tot een verkeerde reflex, waardoor de neus van het toestel te ver omhoog werd getrokken. De gevolgen daar weer van (snel hoogteverlies) werden verkeerd ingeschat door de twee co-piloten, hun rolverdeling was trouwens ook niet geheel helder, nog een kleine slordigheid in de omgangsvormen. De gezagvoerder had wellicht nog zegenrijk kunnen ingrijpen als hij eerder gewekt was en minder vermoeid. Een klassieke piloot, uit de goeie ouwe tijd, had naar buiten gekeken in plaats van op de controlepanelen en meteen geweten wat hij had moeten doen.

Als je de cijfers over ongevallen in ogenschouw neemt dan heeft automatisering zegenrijk werk gedaan: er wordt veel meer gevlogen en er gebeuren minder ongelukken. Toch is er wel een prijs voor betaald. Piloten doen te weinig ervaring op met bepaalde crisissituaties om er nog adequaat op te kunnen reageren. Het zijn bepaald geen mannetjesputters meer.

Ik kan niet nalaten te wijzen op een verhaal dat ik in 1991** schreef. Daaruit licht ik de volgende passage: ‘Navigatiesystemen hebben veel taken van de gezagvoerder overgenomen, maar hem (nog?) niet geheel overbodig gemaakt. Eigenlijk kijkt hij over de schouder van het systeem mee of het geen gekke dingen doet. De mens is daarmee in een rol terecht gekomen waarvoor hij volkomen ongeschikt is.’
Alleen de metafoor die ik toen voor die rol gebruikte: ‘De keeper van Ajax’, doet gedateerd aan.

*William Langewiesche, ‘The human factor’ in: Vanity Fair, October 2014
**In: F.P.A. Hoorweg en J.G.H.Quint, Onder de oppervlakte, Opstellen over organisaties

---------------------------------------
De tekening is van Elène Klaren
--------------------------------------------------
Bestel uw boeken, CD's en nog veel meer
bij bolcom, via de banner rechts.
Dan steunt u De Leunstoel!
--------------------------------------
Abonneert u op de Nieuwsbrief.
Ga naar: www.deleunstoel.nl/nieuwsbrief.php
© 2015 Frits Hoorweg
powered by CJ2