Het gebeurt in een relatie zelden dat beide liefdespartners gelijktijdig besluiten dat het nu maar eens afgelopen moet zijn. Natuurlijk, de aanleiding tot de breuk kan voor beiden hetzelfde zijn. Ontdekking van overspel, de bekentenis van een verliefdheid, excessief lichamelijk geweld, een belediging die alle perken te buiten gaat. Maar zelfs in die rampscenario’s trekt een van de twee als eerste de ultieme conclusie dat hij er een punt achter zet. Niet morgen, maar per onmiddellijk. De ander heeft hooguit inspraak in het moment waarop hij zijn voordeursleutel moet inleveren.

In Blue Valentine is het de kijker meteen glashelder dat Cindy geen toekomst meer ziet in haar huwelijk, terwijl Dean de hoop nog niet heeft opgegeven. Wanneer hun vijfjarige dochtertje Frankie enthousiast het echtelijk bed bespringt, staat Dean meteen op om met haar de hond te zoeken die kwijt is. Iedereen ziet dat we hier met een rasvader van doen hebben, die over een oneindig repertoire beschikt om het leven van zijn dochtertje leuk en spannend te maken.

Als ook Cindy is opgestaan, verdwijnt de spontane gezelligheid als bij toverslag. Zij is not amused wanneer vader en dochter letterlijk van tafel de krenten uit de pap eten, zonder lepel. Genoeg nu met die flauwekul: opschieten, aankleden, Frankie naar school en Cindy naar haar overvolle baan als doktersassistente. (Ze heeft medicijnen gestudeerd, begrijpen we later, maar haar studie niet voltooid.) Dean heeft als huisschilder een veel rustiger dagritme en voelt zich daar prima bij.

Regisseur Derek Cianfrance wisselt het ontluisterende heden af met de periode dat de twee elkaar net leerden kennen. Je kunt je niet voorstellen dat dit nog maar zes jaar geleden is. De acteurs – Ryan Gosling en Michelle Williams – ogen niet zes maar minstens tien jaar jonger dan in de eerste beelden. Dat is niet alleen een kwestie van make-up. Zo filmde Cianfrance de flashbacks met een warme 35mm camera, en het grauwe heden met een digitale videocamera. Ook de kleding en de lichaamstaal van de jonge Dean en Cindy accentueren hun jeugdige onbevangenheid.

Niet dat de start van hun relatie vanaf de eerste dag een doorslaand succes was. Zo gaat dat niet in liefdesfilms. Eerst moeten heel wat barrières geslecht worden. Deans opleiding mag geen naam hebben, en de twee leren elkaar bij toeval kennen tijdens zijn eerste werkdag als verhuizer. Cindy’s toenmalige vriendje is een all-American botterik uit de betere kringen en daarenboven kampioen worstelen. Die kijkt niet werkeloos toe hoe zijn vriendin haar interesse in hem verliest. En dan houd ik de meest dramatische ontwikkelingen nog voor me. Maar wanneer alle obstakels zijn opgeruimd, kan het sprookje echt beginnen.

Terug naar het heden. Dean is niet achterlijk en ziet ook wel dat van hun prille geluk weinig over is. Hij denkt echter in zijn onschuld – ook al weer zo’n treurig kenmerk van ontsporende relaties – dat ‘een dagje ertussenuit’ een nieuwe bloeiperiode van hun huwelijk kan inluiden. Seks, in alle rust bijpraten, dansen op muziek van hun favoriete liedje van weleer (You and Me, van Penny & The Quarters), een mens moet wel van steen zijn om daar de romantiek niet van in te zien. Frankie wordt gestald bij opa en oma, en het echtpaar neemt voor één avond en nacht zijn intrek in een wanstaltige, quasi-futuristische hotelkamer. Daar gaat het pas goed mis.

Regisseur de Cianfrance houdt de eerste vijf huwelijksjaren geheel buiten beeld en de kijker moet zich maar proberen voor te stellen wanneer en hoe hun liefde de eerste barsten begon te vertonen. Het enige tipje van de sluier dat hij oplicht is het moment dat tijdens de rampzalige hotelnacht Cindy haar man verwijt dat hij ‘te weinig heeft gemaakt van zijn leven’. Op de zeldzame momenten dat Dean echt de pest in krijgt, beschikt hij over een messcherpe discussietechniek waarmee hij het onaangename gespreksonderwerp van tafel veegt en al doende zijn vrouw een schuldcomplex aanpraat, omdat ze hem zo tactloos bejegent. Zo ook nu. Relatietherapeuten hebben de handen vol aan dit soort aardige mensen die bloedlink worden als hun partner een van hun zwakheden blootlegt.

Blue Valentine is een regelrechte aanslag op de emoties van de kijker. De aanloopperiode naar het huwelijk is zo natuurlijk en romantisch – en dat bedoel ik niet in de kleffe zin des woords – dat de kijker die de afloop niet kent, zou zweren dat die twee voor elkaar gemaakt zijn. Voor altijd en eeuwig.

Dat is des te wonderlijker als je bedenkt dat de acteurs soms de vrije hand kregen om het scenario naar eigen inzicht in te vullen. Zo hadden Gosling en Williams allebei de regisseurs vraag beantwoord wat hun ‘verborgen gaven’ waren, maar wisten niet wat hun tegenspeler had geantwoord. Op een tevoren afgesproken plek (precies voor een bruidsboetiek) moesten ze elkaar daarnaar vragen. Het resultaat: Gosling zingt een overdreven jankerig You Always Hurt the Ones You Love (een stokoude hit van The Mills Brothers), waarbij hij zichzelf verdienstelijk begeleidt op de ukelele. Williams demonstreert haar geheime gave door een tapdansje uit te voeren. Improvisatie van de bovenste plank.

Voor de opnamen van hun huwelijksnadagen woonden de acteurs een maand lang samen – soms zonder, soms met hun onechte dochter. Op gezag van Cianfrance verrichtten ze de gebruikelijke echtelijke handelingen zoals samen boodschappen doen. Maar ook ruzie maken, uren achter elkaar.

Achteraf is onmogelijk te zeggen wat precies geleid heeft tot het perfecte samenspel van de personages. Voor het publiek is dat ook minder interessant. Wat de bioscoopbezoeker ziet, is vergelijkbaar met de situatie dat hij er ongevraagd getuige van is dat de vrouw van zijn beste vriend het uitmaakt. Bijna net zo erg als wanneer het je zelf zou overkomen. Wat een film!