Ziegelei Lage is een vroegere baksteenfabriek in Lage en is nu het officiële baksteenmuseum van het Landschaftsverband Westfalen-Lippe. Het Landschafstverband is een officieel orgaan van de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen dat onder meer verantwoordelijk is voor de musea. Het baksteenmuseum maakt deel uit van het Westfälische Industriemuseum waartoe ook steenkoolmijnen, staal-, textiel- en glasfabrieken behoren. Deze musea zijn vooral in het Ruhrgebied gevestigd, maar ook in de Kreis Lippe. Deze Kreis is een overblijfsel van het vroegere Land Lippe, dat tussen 1123 en 1918 een apart vorstendom was met als hoofdstad Detmold.

De baksteenfabriek van Lage werd in 1909 opgericht als een bedrijf van handwerkers. Paarden werden gebruikt voor de eerste eenvoudige machines om de leem, die ter plaatse werd gewonnen met water te mengen en te roeren. Het vormgeven van de stenen gebeurde met de hand, het bakken in een ‘Feldbrandofen’ die van uur tot uur bewaakt moest worden en soms tot zes weken aan één stuk moest branden. De stenen uit het binnenste van de oven waren dan van goede kwaliteit, naar buiten toe werd het vaak minder.

In 1922 werd de stap gemaakt van handarbeid naar de machinale verwerking van leem. Er staat een Ringofen, een Duitse uitvinding met een patent uit 1858, waarbij de stenen in de ovens geschoven worden die in een ring liggen en van boven af – vanaf het Ofendeck – op verschillende temperaturen brandende worden gehouden. De invloed van het vuur op de stenen is veel beter te controleren waardoor meer stenen van dezelfde kwaliteit kunnen worden geleverd. In de museumfabriek is alles van dichtbij goed te zien en het is een aparte gewaarwording in de grote half-ovale tunnels te lopen waarin de lorries met stenen geplaatst worden of staan te drogen – de ovens werkten natuurlijk niet toen ik er was maar het hele proces van mengen naar vormen en bakken was op de voet te volgen.Wel zijn er speciale weekenden dat de ovens weer aan worden gestoken.

Lippe heeft met zijn bewoners een grote geschiedenis in de baksteenindustrie. Ruim de helft van de prachtige museumgids is gewijd aan de mensen die in de steenfabrieken werkten en hun vakbekwaamheid uitdroegen in een groot gebied om Lippe heen: Van 1600 tot 1800 vooral naar het Noord-Westen, tot aan Nederland toe, in de negentiende eeuw tot aan Sleeswijk-Holstein en het koninkrijk Saksen en vanaf 1900 vooral naar Westfalen en Rijnland. Ze werkten dus over het hele gebied dat nu Duitsland heet. Zo staat in het tijdschrift van de Historische vereniging Winsum-Obergum jaargang 2023 nr 3 een mooi artikel over ‘De Lipper dominantie in de steenbakkerij’ waarin de inbreng van ‘Lippische Ziegler’ in de Groningse baksteenfabricage wordt vastgelegd.

Behalve een baksteenmuseum is de Ziegelei ook een museum voor de bewoners van Lippe die als seizoenarbeiders door heel Duitsland trokken.

-----------

De foto's zijn van de schrijver