Zet de t.v. aan en kijk in de spiegel: de spiegel van de natie dan wel te verstaan!

Gezien het belang van de kijkcijfers, mag je veronderstellen dat de uitzendingen met wetenschappelijke precisie op de smaak van de bevolking zijn afgestemd. U hebt een enorme keuze: tien commerciële en drie niet-commerciële zenders plus het buitenlandse aanbod. Dat betekent per avond dozijnen quizzen, soaps, voetbalwedstrijden, wauwelprogramma’s met bekende Nederlanders en bloeddorstige B-films (eufemistisch ‘actiefilms’ genaamd). De natuurzenders, met hun voorkeur voor tanden en klauwen, zijn al even gewelddadig. Wat een keuze in de keuzemaatschappij! Wat een weelde! En wat een lonkende toekomst! Er komen nog meer commerciële zenders met nog meer quizzen en soaps, jawel, soms helemaal uit Amerika waar ze op dat gebied verder zijn dan hier.

Dan zijn er de drie publieke zenders die ons een kwaliteitsaanbod, met heuse informatie over de wereld, en zelfs met kunst en cultuur, moeten leveren. Zij moeten zorgen voor ‘een pluriform en hoogstaand aanbod van programma’s op het gebied van informatie, cultuur, educatie en verstrooiing’ (Mediawet, artikel 13c). Deze drie zijn dus, met subsidie en al, noodlijdend. Zij wringen zich op last van de Staatssecretaris, maar ook uit eigen beweging, in bochten om de aandacht van het publiek, de jongeren en de allochtonen in het bijzonder, gevangen te houden. Zij weren zich kranig. Nederland 2 komt al aardig bij het niveau van de commerciëlen, maar bij ontstentenis van programma-doorsnijdende reclame, en nu ook van eredivisievoetbal, blijft het natuurlijk strompelen.

De zoveelste klagende, arrogante tv-recensent, denkt u misschien. Wat een minachting voor de kijker! Weet je wat, man, als het je niet bevalt, zet je de tv toch gewoon uit. Dan ga je maar een goed boek lezen. Jawel, totdat ook boekhandel en bibliotheek besluiten alleen nog maar pulp te verstrekken, omdat literatuur niet wordt verkocht en alleen maar ruimte kost. ‘Weet u’, zegt de bibliothecaris, ‘de mensen lezen niet meer; de ouderen nog een beetje, maar de jongeren bijna niks, om van de allochtonen maar niet te spreken. Weet u, wij werken met publieke middelen; het gaat dus niet aan om geld uit te geven aan artikelen die niet lopen’.

Ik etaleer mijzelf, onvrijwillig, als een supergymnasiast en cultuurfreak. Weet dan, dat ik nooit het gymnasium heb bezocht, menige balletvoorstelling oversla en überhaupt de laatste twee jaar geen voet heb gezet in een theater, niet zijnde bioscoop. Wat mij hindert aan de tv is niet zozeer een te geringe aandacht voor kunst en cultuur of andere hoogstaande onderwerpen, als wel een gebrek aan niveau over de hele linie, of het nu informatie, cultuur, educatie of verstrooiing betreft.Vooral de versmelting van informatie en verstrooiing tot zogenaamde ‘infotainment’ is ontmoedigend. En deze kritiek geldt ook voor Nederland 1, Nederland 3 en zelfs het Belgische Canvas dat vergelijkenderwijs een goede beurt maakt. Informatie daalt met de dag in status. In droge vorm schijnt het onverteerbaar te zijn. De sla wordt dus aangemaakt met, beter nog verdronken in, een flinke sloot mayonaise. Een programma over de geschiedenis van Engeland, verzorgd door de relatief serieuze BBC2, wordt gepresenteerd door een pias die zich al naar de gelegenheid in een maliënkolder dan wel met een bepoederde pruik uitdost en van de enige koddige situatie in de andere belandt. Een instructie in het werken met gipsplaat mag niet langer duren dan het goed hoorbare disconummer op de achtergrond; de kookrubriek geeft meer aandacht aan de conversatie van de disgenoten (bekende Nederlanders als het kan) dan aan de bereiding van het voedsel. Het culturele hoogstandje dat ons door de meest culturele onzer omroepen onder de naam ‘Zomergasten’ wordt voorgeschoteld, reikt niet hoger dan beschaafde conversatie. Informatie? Alleen als het niet anders kan en dan zo verontschuldigend en leutig mogelijk! Zelfs voetbal is niet veilig voor de infotainment industrie getuige het treurige lot van Studio Sport.

En dat terwijl televisie bij uitstek het medium is om informatie over te dragen. Ik weet dat omdat er heel af en toe een goed programma is waarvan je waarachtig iets kunt opsteken. Je zou een complete middelbare school opleiding kunnen volgen met behulp van het beeldscherm; de explicatie en de visualisatie zouden het niveau van de leraar met zijn schoolbord gemakkelijk ontstijgen (als de presentatie tenminste in handen werd gegeven van vaklui en niet van potsenmakers). Herhaling van de stof: zo vaak als je wilt. Maar de scholen schijnen druk bezig te zijn de gunst van de leerlingen te verwerven en dat streven verdraagt zich slecht met kennisoverdracht. De leerlingen worden wel naar het beeldscherm gebracht, maar dan met de minimale opdracht om naar hartelust te grabbelen. Er komt altijd wel wat uit de ton omhoog!

Mijn grootste vrees is niet dat het zo voortgaat, maar dat het nog erger wordt;

dat wij bij voorbeeld om commerciële, of misschien zelfs om beleidsideologische, redenen beroofd worden van de verhoudingsgewijs goede zenders en dan nog slechts pulp in veelvoud krijgen opgedist. De voorgenomen afschaffing van de NPS past in een dergelijke ontwikkeling.

Er zijn evenwel lichtpunten. Zo komt het wel voor dat het publiek minder stompzinnig blijkt dan de televisiemakers denken. Er schijnen nogal wat kijkers te zijn die de voorkeur geven aan het eigenlijke voetbal (dat op een veld plaatsvindt) boven Talpiaans studiogezwatel. De NPS blijkt ineens nogal wat fans te hebben. En misschien heeft de digitalisering van de televisie, die tot dusver de consument geen enkel voordeel biedt (zelfs de kwaliteit van het beeld is niet beter), ook gunstige gevolgen: er is plaats voor meer kanalen en mogelijkerwijze kun je, als je maar extra betaalt, nog wat redelijke zenders in het pakket krijgen. Ik zou er trouwens best wat voor over hebben. Een goede zender zonder reclame met veel saai nieuws, zonder snel in elkaar geflanste actualiteitenrubriek, zonder interviews met toevallige omstanders en met degelijke documentaires. Een zender kortom die het niveau van een goede krant benadert. En met twee keer in de week een behoorlijke, voor mijn part zwaar gedateerde, film. Zonder reclameblokken, dan wel te verstaan! Eigenlijk betaal ik daar al voor; maar kennelijk niet genoeg!

 

****************************************************************

Voor Engelstalige boeken kunt u goed terecht bij The American Bookcentre. Ga voor

nadere informatie naar www.abc.nl .