 |
|
|
|
|
 |
 |
archiefvorig nr.lopend nr. |
 |
|
 |
 |
|
 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
 |
|
 |
|||||||||||||||||||||||||||
| Beschouwingen > Brief uit ... | ||||
| ... het Noorden, over wit goud | Dik Kruithof | |||
 Aafke Steenhuis hield een lezing in het Fries Landbouwmuseum over de invoer van Chilisalpeter in de eerste helft van de vorige eeuw, via Delfzijl. Ik heb al eerder geschreven over haar boek Windjammers in Delfzijl en haar lezing ging vooral over het onderzoek naar dat onderwerp en het schrijven van het boek. Aafke Steenhuis studeerde Nederlands, met Spaans als tweede taal, in Groningen en werkte geruime tijd als verslaggever in Chili, meestal in het zuidelijke gedeelte. Na de staatsgreep waarbij Allende ten val werd gebracht, en vermoord, had ze veel contacten met Chileense vluchtelingen en ook met achterblijvers in Chili. Op bezoek bij haar vrienden in Chili zag ze een nieuwe soap over zout (met zout werd Chilisalpeter bedoeld) en wat de winning en verkoop ervan betekend heeft voor Chili. Een dag later was ze in het Historisch Museum in Santiago, waar zalen vol stonden met herinneringen aan die periode. Ze werd erdoor gegrepen, maar het betekende wel onderzoek in een ander deel van Chili, duizenden kilometers noordelijker: Chili is in totaal 4300 kilometer lang. In dat noordelijke gedeelte ligt tussen het randgebergte dat uit zee oprijst en de grote Andesketen een droge hoogvlakte, de Atacamawoestijn, waar op sommige plaatsen nog nooit regen gevallen is. Daardoor bleef de salpeter bewaard en omstreeks 1850 werd ontdekt hoe die voorraden gewonnen konden worden: door de bovenlaag tot ontploffing te brengen en dan de reststukken te sorteren en de salpeter eruit te spoelen. Zwaar en gevaarlijk werk natuurlijk en er is een heel stuk sociale geschiedenis aan verbonden, verhalen die soms in liedvorm bewaard zijn gebleven, over uitbuiting, opstand en onderdrukking. Bekend, berucht is het bloedbad van Iquique, waar in 1906 duizenden demonstrerende arbeiders werden doodgeschoten, een feit dat jarenlang ontkend en stilgehouden is tot het onder Allende eindelijk  aandacht kreeg en er ook een cantate over geschreven werd, door een Chileense componist.De gewonnen chilisalpeter werd door Duitse en Engelse ondernemers naar Europa gebracht, waar het onder meer in de ommelanden van Groningen voor grote welvaart zorgde. Het werd vervoerd met zeilschepen, omdat de tijdwinst die stoomschepen opleverden niet van belang was en je beter langzaam veel stikstof kon vervoeren dan snel reizen met minder vracht (omdat er steenkool mee moest). Aafke ontdekte dat één van de laatste grote zeilschepen die chilisalpeter vervoerden de Padua was. Die maakte zestien reizen met salpeter en is na die tijd de Kruzenshtern geworden, het opleidingsschip van de Russische marine, dat in Nederland vooral bekend is van Sail Amsterdam en andere Tall Ships optredens. De Padua haalde de salpeter op voor een groep kooplui uit Groningen, waar H.S. Kamminga deel van uitmaakte. Het Kamminga-fonds heeft de uitgave van het boek mede mogelijk gemaakt. De lezing, zonder beelden, gewoon verhalen op een onderhoudende manier verteld, werd afgesloten met de vertoning van delen van de documentaire Het Witte Goud van de Stichting Beeldlijn & Groninger Forum. Daarin gaan twee bekende Groningers op zoek naar de beelden die in Chili nog te vinden zijn van het witte goud, zoals de chilisalpeter in de vorige eeuw genoemd werd. Mooie beelden, waarin het enthousiasme van de Nederlandse gebruikers goed contrasteerde met de toch wat naargeestige beelden van die winning en vooral van wat er overgebleven is in Chili. Want in de droogte van dat gebied vergaat niets, niet van de plaatsen waar het gewonnen werd, niet van de productieplaatsen en ook niets van de grafvelden met de resten van de mensen die er gewerkt hebben. Aangrijpend. -------- De plaatjes zijn van de schrijver. Het tasje met Nitrato de Chile kwam Aafkes dochter tegen op de Canarische eilanden. |
||||
| © 2020 Dik Kruithof | ||||
|
|
|
||
|
powered by CJ2 | |||