archiefvorig nr.lopend nr.

	Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept delen printen terug Bijeen onder de Upstalboom Dik Kruithof Lothar Englert schreef een historische roman over de periode 1345-1390 in Oost Friesland. Een van de eerste hoofdstukken speelt zich af bij de Upstalsboom in Aurich, waar de laatste echte jaarlijks vergadering van de Vrije Friesen plaatsvindt. Rond de Upstalsboom verzamelden zich de door hun dorpsgenoten benoemde ‘redjeven’ uit West Friesland (nu onze provincie Friesland), uit de Ommelanden (nu onze provincie Groningen) en uit Oost Friesland. De redjeven traden op als rechters en bestuurders en rond de Upstalsboom werden gezamenlijke problemen besproken en werd recht gesproken in grensoverschrijdende zaken door onpartijdige rechters. Tot ongeveer die tijd waren de drie Frieslanden een zelfbesturend gebied binnen het keizerrijk van Karel de Grote en zijn opvolgers. Zelfbesturend omdat er geen hertogen, graven of bisschoppen als landsheer tussen de Keizer en de Friezen stonden. Horigheid kende men niet in deze gebieden, de inwoners waren ‘vrije’ boeren die zelf en gezamenlijk de zeeverdediging organiseerden, onder het mottto ‘De nich wil dieken mut wiken’. Overigens was de organisatie van de afwatering ook een probleem dat veel samenwerking vereiste. Englert schets in zijn boek hoe de principes van de Friese vrijheid, vertegenwoordigd door de romanfiguren met de familienaam ‘tom Diek’ het afleggen tegen de machtshonger van de historische familie ‘tom Brok’. Uiteindelijk geeft die de met pijn en moeite verworven bezittingen aan de hertog van Beijeren, tevens graaf van Holland, door hem als leenheer te aanvaarden. De strijd tegen de concurrende familie Abdena is anders niet vol te houden. Op die manier kwamen de hertogen als machthebbers Friesland binnen. Hij  gaf zijn boek dan ook als ondertitel mee: Die gefährlichsten Feinde der Friesen sind die Friesen selbst.   Hoe de Friese Vrijheid precies werkte is niet erg duidelijk. In het hele gebied van Zuiderzee tot Wezer ontwikkelden zich ‘landsgemeenten’, die soms nog terug te vinden zijn in de hedendaagse gemeenten of bestuurseenheden. Ze hadden ‘een zwakke vorm van gezag’ en in de dertiende eeuw is er een federatie geweest van vrije landsgemeenten (‘de zeven vrije landen aan zee’). Die hield een jaarlijkse bijeenkomst van gekozen of aangewezen afgevaardigden onder de Upstalboom, voor overleg en afstemming. Verder gold de afspraak om zich tegen vijanden gezamenlijk te verdedigen. Het is opmerkelijk dat het zo lang zo gewerkt heeft, temeer als je bedenkt dat het een welvarend gebied was met overzeese handel en beroemde producten: Karel de Grote gebruikte een mantel van Fries laken als geschenk voor Haroen-al-Rasjid, de kalief van Bagdad. Belangrijk onderdeel van de Friesische Freiheit was het eigen recht, waarvan de rechtsregels mondeling waren overgeleverd en die later zijn vastgelegd in het Lex Frisonum. De Upstalsboom heeft bekendheid gekregen als symbool van de Friesische Freiheit en in de negentiende eeuw is er op de oorspronkelijke plek vlak bij de Oostfriese hoofdstad Aurich een monument verrezen waar zelfs nu nog een jaarlijkse bijeenkomst wordt gehouden om de onderlinge banden te bewaren. Opmerkelijk hierbij is dat het idee van zelfbesturende Vrije Friezen vooral in Duitsland een symbolische waarde van Vrijheid en Zelfstandigheid heeft behouden, terwijl het in Nederland bijna geheel verloren is gegaan. Op de snelweg voor Emden is door Ostfriesische Landschaft zelfs een roodbruin bord geplaatst, zoals dat verder vrijwel uitsluitend wordt gebruikt voor landschapskenmerken of historische gebouwen. Het idee van Vrijheid is in Friesland veel meer verbonden met de strijd tegen de Hollanders zoals de overwinning in de slag bij Warns, terwijl Groningen zich helemaal heeft losgemaakt van zijn Friese verleden. Opmerkelijk daarbij is wel dat Appingedam zijn stadrechten heeft gekregen na een besluit onder de Upstalsboom. Lothar Englert, Friesische Freiheit, Uitg Leda 2010 Hv Lengen (red), Die Friesische Freiheit des Mittelalters, Aurich 2003 Die ‘freien Friesen’, 7 historiker Treffen des Nordfriisk Instituut, Bredstedt 2013 De kanon fan de skiednis fan Fryslan, Afuk ----------- De plaatjes zijn van Dik Kruithof -------------- Bestel uw boeken en wat al niet bij bolcom, via de banner rechts. Dan steunt u De Leunstoel! © 2016 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "De wereldliteratuur roept" -

Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
Bijeen onder de Upstalboom	Dik Kruithof
Lothar Englert schreef een historische roman over de periode 1345-1390 in Oost Friesland. Een van de eerste hoofdstukken speelt zich af bij de Upstalsboom in Aurich, waar de laatste echte jaarlijks vergadering van de Vrije Friesen plaatsvindt. Rond de Upstalsboom verzamelden zich de door hun dorpsgenoten benoemde ‘redjeven’ uit West Friesland (nu onze provincie Friesland), uit de Ommelanden (nu onze provincie Groningen) en uit Oost Friesland. De redjeven traden op als rechters en bestuurders en rond de Upstalsboom werden gezamenlijke problemen besproken en werd recht gesproken in grensoverschrijdende zaken door onpartijdige rechters. Tot ongeveer die tijd waren de drie Frieslanden een zelfbesturend gebied binnen het keizerrijk van Karel de Grote en zijn opvolgers. Zelfbesturend omdat er geen hertogen, graven of bisschoppen als landsheer tussen de Keizer en de Friezen stonden. Horigheid kende men niet in deze gebieden, de inwoners waren ‘vrije’ boeren die zelf en gezamenlijk de zeeverdediging organiseerden, onder het mottto ‘De nich wil dieken mut wiken’. Overigens was de organisatie van de afwatering ook een probleem dat veel samenwerking vereiste. Englert schets in zijn boek hoe de principes van de Friese vrijheid, vertegenwoordigd door de romanfiguren met de familienaam ‘tom Diek’ het afleggen tegen de machtshonger van de historische familie ‘tom Brok’. Uiteindelijk geeft die de met pijn en moeite verworven bezittingen aan de hertog van Beijeren, tevens graaf van Holland, door hem als leenheer te aanvaarden. De strijd tegen de concurrende familie Abdena is anders niet vol te houden. Op die manier kwamen de hertogen als machthebbers Friesland binnen. Hij  gaf zijn boek dan ook als ondertitel mee: Die gefährlichsten Feinde der Friesen sind die Friesen selbst.   Hoe de Friese Vrijheid precies werkte is niet erg duidelijk. In het hele gebied van Zuiderzee tot Wezer ontwikkelden zich ‘landsgemeenten’, die soms nog terug te vinden zijn in de hedendaagse gemeenten of bestuurseenheden. Ze hadden ‘een zwakke vorm van gezag’ en in de dertiende eeuw is er een federatie geweest van vrije landsgemeenten (‘de zeven vrije landen aan zee’). Die hield een jaarlijkse bijeenkomst van gekozen of aangewezen afgevaardigden onder de Upstalboom, voor overleg en afstemming. Verder gold de afspraak om zich tegen vijanden gezamenlijk te verdedigen. Het is opmerkelijk dat het zo lang zo gewerkt heeft, temeer als je bedenkt dat het een welvarend gebied was met overzeese handel en beroemde producten: Karel de Grote gebruikte een mantel van Fries laken als geschenk voor Haroen-al-Rasjid, de kalief van Bagdad. Belangrijk onderdeel van de Friesische Freiheit was het eigen recht, waarvan de rechtsregels mondeling waren overgeleverd en die later zijn vastgelegd in het Lex Frisonum. De Upstalsboom heeft bekendheid gekregen als symbool van de Friesische Freiheit en in de negentiende eeuw is er op de oorspronkelijke plek vlak bij de Oostfriese hoofdstad Aurich een monument verrezen waar zelfs nu nog een jaarlijkse bijeenkomst wordt gehouden om de onderlinge banden te bewaren. Opmerkelijk hierbij is dat het idee van zelfbesturende Vrije Friezen vooral in Duitsland een symbolische waarde van Vrijheid en Zelfstandigheid heeft behouden, terwijl het in Nederland bijna geheel verloren is gegaan. Op de snelweg voor Emden is door Ostfriesische Landschaft zelfs een roodbruin bord geplaatst, zoals dat verder vrijwel uitsluitend wordt gebruikt voor landschapskenmerken of historische gebouwen. Het idee van Vrijheid is in Friesland veel meer verbonden met de strijd tegen de Hollanders zoals de overwinning in de slag bij Warns, terwijl Groningen zich helemaal heeft losgemaakt van zijn Friese verleden. Opmerkelijk daarbij is wel dat Appingedam zijn stadrechten heeft gekregen na een besluit onder de Upstalsboom. Lothar Englert, Friesische Freiheit, Uitg Leda 2010 Hv Lengen (red), Die Friesische Freiheit des Mittelalters, Aurich 2003 Die ‘freien Friesen’, 7 historiker Treffen des Nordfriisk Instituut, Bredstedt 2013 De kanon fan de skiednis fan Fryslan, Afuk ----------- De plaatjes zijn van Dik Kruithof -------------- Bestel uw boeken en wat al niet bij bolcom, via de banner rechts. Dan steunt u De Leunstoel!
© 2016 Dik Kruithof
	powered by CJ2