De uitbater van café Courzand, op Heijplaat in Rotterdam, sprak bij mijn eerste bezoek wat meesmuilend over de follies (grappige, nutteloze bouwwerkjes) voor zijn deur.

‘Ja, er staat wel wat, maar ze zijn nog niet klaar.’

Dat was ruim een maand ná de opening van de tijdelijke tentoonstelling en hij vond het blijkbaar een blamage. De tentoonstelling, die loopt van 26 mei tot 9 september, dient om de aandacht te vestigen op Heijplaat en meer in het bijzonder op de plannen om dit stadsdeel te herontwikkelen.

Heijplaat is een dorp op een landtong die vanaf de zuidelijke oever de Nieuwe Waterweg insteekt. In het dorpje woonden de werknemers van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij. Dat bedrijf is ter ziele, maar het hoofdkantoor staat nog en het ziet er acceptabel uit. Hier en daar hangt een bordje, bij voorbeeld van de muziekvereniging die er blijkbaar zijn repetities houdt. De woningen die de RDM voor zijn personeel heeft laten bouwen zien er smakelijk uit. Althans het deel dat is opgeknapt en zal blijven staan. De rest gaat plaatsmaken voor nieuwbouw. Als je in het midden van het dorpje staat kost het geen enkele moeite je voor te stellen dat het een leuke woonplek gaat worden. In zekere zin is het dat nu ook al. Als je de straat uitloopt kijk je uit op de haven met alle troep die erbij hoort. Niet iedereen is daar dol op, maar het heeft wel iets.

Bij een soort bouwkeet schafte ik de catalogus aan. Dat had enige voeten in de aarde want de jongedame (vrolijk, lang, dun en zwart) die mij probeerde te helpen wist duidelijk niet wat ik bedoelde. Pas later, nadat er een collega was gearriveerd werd er een catalogus te voorschijn gehaald. Daarin staan de 45 ontwerpen die voor follyDock, zoals het project is genoemd, zijn ingediend. Van die 45 zijn er 18 uitverkoren om te worden gebouwd, ongeveer de helft op het centrale tentoonstellingsterrein tegenover café Courzand en de rest verspreid door het dorp.

In de inleiding doet Wim Meulenkamp wat laatdunkend over kunstenaars die zich aan ‘zijn’ follies vergrijpen. Hij is de deskundige op dat gebied in ons land en vond follies leuker toen ze nog het exclusieve domein waren van Engelse landheren en amateur-architecten. Dilettantisme ziet hij als essentieel en daarom is hij niet zo gecharmeerd van de annexatie ervan door de kunstwereld. Maar ja, hij schreef die inleiding toen de hele boel alleen nog op papier bestond en er puur gelikt uitzag.

Misschien doet het Meulenkamp vanwege dat dilettantisme wel deugd dat een deel van de ontwerpen niet of slechts ten dele is gerealiseerd. Waarom? Omdat een of andere afdeling van de gemeente weigerde er een vergunning voor af te geven. Te gevaarlijk! Of, vanwege de veiligheid alleen te realiseren tegen krankzinnige kosten. Soundscape, een reusachtige stalen buis die in het water zou worden gehangen (‘zie het troebele water, luister naar de scheepsgeluiden’), ging helemaal niet door. Achteraf is wel te begrijpen waarom. Stel je voor dat die buis door de waterdruk in elkaar klapt terwijl er volk in staat. De locatiemanager die ik onderweg tegenkwam zei erover: ‘Twee deskundigen keurden het zondermeer af en een derde kwam met een waslijst van voorwaarden.’

Ik sprak hem bij de restanten van een patattent waar wat bouwmateriaal klaar lag. Daar ging hij een versimpelde versie van Captain Holland alsnog, een beetje verlaat, realiseren. Het oorspronkelijke ontwerp bleek een krankzinnig zware fundering nodig te hebben en reusachtige staalkabels om de zomerstormen te weerstaan.

Hadden ze dat niet eerder kunnen bedenken? Ja, natuurlijk. Ze hadden in de commissie die de keuze maakte uit de 45 ontwerpen iemand van bouw- en woningtoezicht moeten opnemen. Die had in één oogopslag gezien dat sommige dingen redelijkerwijs niet mogelijk waren. Althans dat mag je hopen. Anderzijds is het natuurlijk ook wel amusant dat het gaat zoals het is gegaan. De reputatieschade voor Rotterdam zal wel meevallen. Improviseren in een moeilijke situatie is immers ook een kunst apart.

Als resultaat daarvan is er nu een versimpelde versie van Captain Holland die zeer de moeite waard is. Ik ben nog een keer teruggegaan om er foto’s van te maken. De folly bestaat uit een hut en een ernaast staande toren, waar je in kunt klimmen bij hoog water. Bovenin hangt een roeiboot voor als het helemaal uit de hand loopt. Het bootje is erg klein. Als je, willekeurig voorbeeld, Al Gore erin zou zetten kan er niemand meer bij.

 

**************************