De sobere mannenwereld

Prentbriefkaarten kunnen beelden brengen van nog mooiere dromenlanden. Vorige keer de nu onbereikbare mannenwerkelijkheid van ongeremd particulier reizen van zo’n 100 jaar geleden; onstuimig in de koets met vierspan door het park in de wereldstad, avontuurlijk met de 6 cilinder Hispano door de Alpen. Veilig Verkeer was nog niet uitgevonden, van een Verkeerscirculatieplan was geen sprake. Niet kinderachtig ‘Er eens een beetje uit’ maar laten we zeggen ongeremde zelfverwezenlijking, vrijheid! ontplooiing! genot! Een mooie mannenwereld. Maar het bleef wel in de sfeer van recreatie, vrijetijdsbesteding, het drong nog niet door in de meer elementaire levenssferen van Liefde, Lust en Passie.

Passiespelen

De mannelijke fantasiën over ongeremde Liefde, Lust en Passie zijn van alle tijden en de weerslag daarvan is ook op prentbriefkaarten van zo’n 100 jaar geleden te vinden. Breek me de bek niet open, bespaar me de details. Laten we ons nu en hier in De Leunstoel beperken tot de meer geaccepteerde vormen van Passiespelen, zeg maar de plaatjes die je niet echt voor vrouw en kind verborgen hoefde te houden. Hartstocht ver weg van huis en haard op veilige afstand van het dagelijks leven. Hartstocht in exotische, meestal oriëntaalse omgeving.

Ex orientibus lux

Even niet denken aan fundamentalisme, clitorisectomie, eerwraak en dat soort onbehaaglijke gebruiken, maar aan sprookjes van 1000 en één nacht, aan weelderige haremvertrekken rijkelijk gevuld met oosterse schoonheden die daar wat landerig rondhangen in afwachting van de sultan. U weet dat, in de woorden van Bram de Swaan, in onze samenleving (en die van de meeste van onze buren) een bevelshuishouding zich ontwikkeld heeft in de richting van een onderhandelingshuishouding. In Nederland vandaag van bovenaf geen orders meer, maar liever een breed draagvlak ontwikkelen met soebatten en inspreken. Dan de harem: niks vóóroverleg, verkenningen, pilots met begeleidingscommissies en advies: meteen terzake, onbegrensde mogelijkheden, vrijheid in ongebondenheid. Zo komen we vanzelf op het klassieke thema van de maagdenroof.

Voordrachtskunst

Met overleg, sollicitatieprocedures en loopbaanbegeleiding krijg je je harem niet bij elkaar, daarvoor moet je terug naar de proto-bevelsmatige Oud Testamentische tijden van brandschatten, plundering en maagdenroof. De goed beveiligde schoonheden moesten worden veroverd door onversaagde prinsen die met list en heldenmoed hun verheven missie volbrachten. Weg uit de benauwde omgeving van het ouderlijk huis, op naar de rijkdommen van de sultan. Eindelijk tijd om de vrouwelijke talenten voor zang, dans en voordrachtskunt de ruimte te geven voor een dankbaar genietend gezelschap van verfijnde maar vooral machtige heren.

Oorlogsbuit en schaking

Laten we niet de hedendaagse nuance uit het oog verliezen. Achter maagdenroof zit in beginsel iets van stammenstrijd, maar die kan op maatschappelijk niveau en op individueel niveau woeden. In het eerste geval gaat het om vrouwen van (of gelieerd aan, wonend bij) verliezers als oorlogsbuit van winnaars. Geen vrijwilligheid voor de vrouwen, makkelijk (geen toestemming van de ouders/families/clans nodig) en goedkoop (geen bruidschat) voor de mannen. Maar er werd natuurlijk ook geschaakt onder wederzijds instemmende dolverliefde stellen met een gebrek aan draagvlak bij de wederzijdse ouders/families/clans: een vaak voorkomende schakel in het traject van de romantische liefde.

Impressies

Hierbij op prentbriefkaaren voorbeelden van beide categoriën. Jammer genoeg geen foto’s: de wakkere reporter die op het juiste moment ter plaatse was om de gebeurtenis flagrante delicto op de gevoelige plaat vast te leggen moest denk ik nog geboren worden. We moeten het doen met een artist’s impression. Nu waren er rond de wisseling van de 19^e en de 20^e eeuw hele zwermen van artisten die zich met de thematiek van de maagdenroof bezighielden binnen de schildersschool van het oriëntalisme. Een nu niet meer voor 100% correct gehouden school, waarvan de voortbrengselen op de kunstveilingen incorrect astronomische bedragen doen.

Op kaart 1. een Scène Mauresque, in olieverf op het canvas gezet door de Italiaan Luigi Crosio ( 1835 – 1915), vermaard om zijn sfeervolle tableau’s als ‘De Slavenmarkt’ en ‘De mooie slavin’. Hier lijkt duidelijk sprake van een schaking. De schaker zit teder en intiem met zijn bruidsbuit op schoot te paard en rijdt, begeleid door zijn met karabijn bewapende makker in het complot, in galop naar de veilige haven. Op de achtergrond de torens van een grote moskee, de makker kijkt wel speurend achterom naar mogelijke achtervolgers.

Op kaart 2. heeft de Spaanse schilder Ulpiano Chéca (1860 – 1916) een iets grimmiger oosters tafereel in beeld gebracht onder de titel ‘Le Rapt’ (de schaking). Chéca grossierde in schilderijen vol woeste, briesende paarden en kan worden opgevat als een voorloper van Rien Poortvliet. Hier lijkt de dame in kwestie behoorlijk geschrokken van de gespierde overdaad van man en paard. De protagonist is getooid met een wat onvriendelijke helm en bewapend met zowel een angstwekkende lans als een boog met gevulde pijlenkoker. In de verte doemen de gestalten op van twee andere ruiters. Dekken zij de aftocht? Is het een tegenactie van de beroofden?

Kaarten met prenten die verhalen vertellen. Wat een spannende verhalen!

 

*****************************************