High Definition Reality

Gebeurtenissen in Mogadishu lijken op tv-beelden uit 1993 (kop over de volle breedte van pagina 5 van NRC/Handels blad 22 maart 2007). Potjandrie, hoe moeten we dit zien? Wat bedoelt de schrijver? (Hij lijkt mij een denker.) Uitzending gemist? Is er daar in Somalië een soap in de herhaling? Is eindelijk het vervagende onderscheid tussen de dagelijkse werkelijkheid en de beelden daarvan ook in de krant aan het verwijnen? Krijgen we nu koppen als: Aanslagen in Bagdad verouderde versie van ‘IslamMassacre 6.0 op Playstation 3 ? Televisiedebat lijkt op verkiezingsstrijd (‘op grond van de SMS score haalt de SP 5 extra zetels’)?

Zoektocht

Waarover ging het in deze rubriek ook weer? Over de beelden op prentbriefkaarten van zo’n 100 en zo’n 50 jaar geleden en de soberder werkelijkheid die ze weerspiegelen. Ook wel de werkelijkheid (waarin foto’s gemaakt werden door de beroepsfotograaf, de krant geen foto’s liet zien, meer mensen natuurgetrouw konden tekenen, de komst van film een wereldwonder was etc. etc. ad inf.) waarin prentbriefkaarten een belangrijk medium waren in de maatschappelijke beeldcommunicatie. Een zeer gedistribueerd democratisch medium (niet hiërarchisch of centralistisch). De beelden brengen het leven van toen in zijn volle breedte: van de wieg tot het graf, van school tot de werkplaats, de kerk tot het laboratorium. De prentbriefkaartenpraktijk heeft een omvangrijk en omvattend informatiebombardement opgeleverd waarin voor iedereen wel iets van zijn gading te vinden is – mits er in die indrukwekkende berg papier een ordening is aangebracht. Voor deze rubriek is enige focus onontbeerlijk.

Lachen, gieren, brullen

Ordening in het leven, makkelijker gezegd dan gedaan. De ICT praktijk van de laatste jaren heeft uitgewezen dat de botte bijl van random ‘dagelijks leven’ zoektermen beter werkt dan een poging tot subtiele hiërarchische systematiek. Liever een Google search dan E.N.S.I of ICONCLASS. Kanaliseer de zoektrajecten via een thematiek die op een of andere manier bij gewone mensen gangbaar is. Daarom deze keer leentjebuur spelen bij de Boekenweek die, tot uw aller verrassing, stond in het teken van de humor. We citeren: Humor is meer dan iets om te lachen. Humor kan vlijmscherp zijn. En kan pijn doen. Dat bleek wel in 2006 bij de rellen rondom de cartoons over Mohammed in een Deens dagblad. Discussies spitsten zich toe op humor en het vrije woord. Hoe verhouden die zich tot elkaar? Kortom, met humor is vandaag veel aan de hand. Reden genoeg om de Boekenweek 2007 te laten gaan over humor.

Is humor leuk?

Zo is het maar net, scherts, satire en ironie als bakens voor het uitzetten van een bruikbare koers door de prentbriefkaartenzee. De een zijn grap is andermans verdriet, mijn dominee is jouw André van Duin, Nova is voor de één volle ernst en voor de ander satire. Er is pret voor tien, absurde humor, er kan bij geschaterd en geglimlacht worden, soms is het om te schuddebuiken en vaak is het om te huilen. Maar toch is er iets , toch?, van consensus over dat raadselachtige mengsel van ernst en luim waarop het etiket humor kan worden geplakt.

Dieren

Ter zake, we beginnen met prentbriefkaarten uit soberder tijden met een humoristische boodschap die kan worden geclassificeerd als lachen met dieren. Ook humor met primair beelden en verder geen of nauwelijks enige verklaring. Je treft op prentbriefkaarten vaak plaatjes waarvan de humoristische strekking pas duidelijk wordt na lezing van de bijbehorende tekst. Hier wat minder.

Kaart 1.a. (in 1929 gestempeld in Puy de Dôme) laat een glooiend weiland zien met daarop 3 stevige varkens en 3 stevige biggen, verzonken in intensief grazen. Op het eerste gezicht gewoon een landelijk tafereeltje zonder meer. Maar dan is er een tekst: Souvenir de Vacances: Toute la famille en Excursion. Als je dat leest kom je natuurlijk niet meer bij van het lachen: dat zijn Kees en Mies en Trees met Wimpie, Aatje en Suus! Als varkens! Wat een grap! Leuk voor thuis.

Kaart 1.b. is soberder en spreekt meer, laten we zeggen, voor zich. Het zal begin jaren 50 zijn, een kampement in bergachtige omgeving. Tekst is overbodig. Keurige tenten, in de een is zelfs een bed zichtbaar. Maar geen mensen te zien. Zeker op excursie. Maar welke kampeerder zien we wel kamperen? Een levensgrote koe! Komen we terug van onze klimtocht, wat zien we daar in onze tent? Een enorm koebeest dat daar rustig een beetje staat te grazen! En meneer was niet van plan een stap te verzetten! Nog nooit zo gelachen! Ook leuk voor thuis.

 

Vrouwtjes

Verder met uit de jaren 50 twee voorbeelden van rolbevestigende, stigmatiserende grappen over vrouwelijke vertegenwoordigers van de homo sapiens. Ditmaal in kleur getekend. Kaart 2.a. geeft een wel zeer actuele problematiek weer die vooral dames wordt aangerekend: die van het overgewicht en de inspannende methoden om dat overgewicht te bestrijden. Twee stadia: vóór en na de behandeling. Mevrouw sjokt in fase 1. met haar dikke lijf zwetend en puffend een heuvel op en blijkt daardoor in fase 2. te zijn omgetoverd is een slanke den die moet oppassen niet in Anorexia te vervallen. Wat een inspannende bergtocht niet vermag. De kaart werd niet verstuurd. Niet leuk voor thuis.

Tot slot kaart 2.b. met het archetype van het domme blondje als brokkenpiloot van haar cabriootje. Mevrouw probeert aan te leggen bij de benzinepomp maar komt onder een vreemde hoek zo hardhandig tot stilstand dat ze – pardoes – inclusief décolleté en uitdagende kont, bezig is een luchtreis te gaan besluiten met een harde landing. Naast de pompbediende die ter snede opmerkt: Die remmen werken wel, maar het stuur heeft wat speling! Grappige tekst die het grappige karakter van de afbeelding danig versterkt. Ook deze kaart werd niet verstuurd. Ook niet leuk voor thuis.