Op zondag 8 oktober stond heel politiek België weer eens onder spanning. Ook bleef de modale Belg niet onberoerd voor het politieke hoogstandje van het jaar. Hij moest immers, en vaak tegen heug en meug, zijn burgerplicht vervullen. Het ging vooral om het vellen van een democratisch verdict over de samenstelling van de lokale besturen met name de gemeenteraden. De provincieraden moesten ook voor de komende zes jaar met nieuwe raadsleden bevolkt worden. En ja, in Antwerpen kwamen daar nog eens districtsverkiezingen bij, trouwens niet de enige Antwerpse rariteit waardoor de sinjorenstad zich in de kijker kan plaatsen.

Het moet wel gezegd dat er reikhalzend werd uitgekeken naar de resultaten en niet in het minst omdat de federale regeringsploeg van liberalen en socialisten volgend jaar in mei aan de beurt is. Tevens zou de populariteit van extreem rechts in België weer eens kunnen gemeten worden. Een summiere toelichting bij de resultaten maar ook een schets van enkele markante vaststellingen en gebeurtenissen, voor en na de dag van de waarheid, lonen misschien de moeite.

Meer dan ooit stonden deze verkiezingen in het teken van de komende federale verkiezingen. Na het debacle voor de paarse federale regeringspartijen tijdens de regionale verkiezingen van 2004, wilde men kost wat kost het tij doen keren. Paars moest de neerwaartse trend breken. Daarom verschenen alle nationale stemkanonnen op de lokale verkiezingslijsten, als lijsttrekker of als lijstduwer. In hoeverre hun functie van minister in de federale regering verenigbaar zou blijken met een lokaal bestuursmandaat was het minste van hun zorgen. Anderzijds was het wel een erg doorzichtig manoeuvre om stemmen binnen te krijgen die anders wel eens in het rechtse kamp, zeg maar Vlaams Belang, zouden kunnen terechtkomen. Het cordon sanitaire moest het Vlaams Belang immers onder de knoet houden. Nergens zou deze extreem rechtse partij, die al sedert 25 jaar onafgebroken winst boekt, een andere politieke partij mogen vinden om het bestuur van een gemeente of stad in te palmen.

Met een nooit eerder geziene ijver toonden ook de media zich van hun beste zijde en zorgden voor een overdadig aanbod van opiniepeilingen, in hun poging om de Belgische kiezer op het goede spoor te brengen. Hierbij werd de TV-kijker, internetgebruiker, radioluisteraar en krantenlezer natuurlijk ondermeer gewezen op de gevolgen voor de Belgische samenleving indien het Vlaams Belang verder winst zou boeken. Nochtans wezen alle opiniepeilingen in die richting. Volgens diezelfde peilingen zouden trouwens de politieke partijen die de federale regering vanuit de oppositie bekampen, winst boeken.

Ook werden nog meerdere pogingen ondernomen om het gras voor de voeten van het Vlaams Belang weg te maaien. De gedoodverfde opvolger van Guy Verhofstadt, de christelijke CD&V’er Yves Leterme liet zich hierbij niet onbetuigd. Op een uiterst directe toon, hierbij allicht geïnspireerd door de Vlaamse nationalisten van de partijtweeling van de N-VA (Nieuw-Vlaamse Alliantie), verhardde hij zijn positie in diverse communautaire dossiers, in zoverre zelfs dat hij het min of meer verbloemd had over het uiteenvallen van België.

Maar er waren nog andere initiatieven om Filip DeWinter en zijn vlaggenschip het Vlaams Belang de wind uit de zeilen te nemen. De pogingen van de federale regering om de partijfinanciering op te schorten was al lang geen groot nieuws meer. Origineel en invloedrijk waren dan wel weer de 0110-concerten in verschillende Vlaamse steden, de laatste zondag voor de verkiezingen. Talrijke gerenommeerde Vlaamse artiesten traden op voor vele tienduizenden om op die wijze te pleiten voor meer verdraagzaamheid. Ten slotte zou ook een waar verhuiscarrousel van politieke kopstukken tussen provinciesteden moeten zorgen voor het nodige tegengewicht om een dertiende zwarte zondag op rij onmogelijk te maken.

Er dient ook te worden aangestipt dat het federale en regionale politieke leven tijdens de verkiezingsperiode zwaar verlamd werd. Het trek- en duwwerk op lokaal vlak was immers voor de ministers een prioritaire tijdsbesteding geworden. Bovendien moest de federale regeringsploeg ook enkele voltreffers incasseren. De minister van justitie, mevrouw Onkelinx, sprong volgens sommigen nogal lichtzinnig om met de voorlopige of definitieve vrijlating van topcriminelen. Ze was voor de zoveelste maal de kop van jut. Vooral de Vlaams liberale regeringspartner wilde de Waalse socialistische diva overhalen tot ootmoedige verontschuldigingen. Het gekrakeel werd weer eens met de mantel der paarse coalitieliefde toegedekt. Ook bleek en gat van nagenoeg 5 miljard euro in de begroting moeilijk op te vullen. De minister van financiën, de Waalse liberaal Reynders mocht hiervan 1,5 miljard euro voor zijn rekening nemen wegens boekhoudkundige slordigheden van zijn administratie en een flagrante onderschatting van de opbrengst van een immobiliënfonds.

Bij de opening van de stembureaus op 8 oktober waren alle sabels zorgvuldig geslepen om het gevecht van de politieke gladiatoren aan te vatten. In enkele locaties zorgden wispelturige computers voor kleine vertragingen, zowel voor als na de stemverrichtingen. De klassieke stembureaus, waar papier en potlood nog de dienst uitmaakten, zorgden voor een rimpelloze stembusgang. De stem- en telbureaus beschikten zelfs over voldoende personeel. De dreigementen van justitie de weken voordien, om de onwettig afwezigen streng te sanctioneren, had blijkbaar zijn vruchten afgeworpen.

Naarmate de zonnige zondag vorderde, bleken de verkiezingsvoorspellingen slechts ten dele te kloppen. In de loop van de avond zou de bekendmaking van de resultaten in Antwerpen als klapstuk van deze verkiezingen terecht voor een euforische uitbarsting zorgen bij de socialisten, met burgemeester Janssens als ware triomfator. Het Vlaams Belang trappelt voor het eerst ter plaatse in de stad waar de partij 25 jaar geleden boven het doopvont werd gehouden. De rode buil en de serieuze psychische uppercut bezorgt de tegenstanders van extreem rechts veel binnenpretjes. Misschien moet dit resultaat op Vlaams niveau toch wel gerelativeerd worden, want men overdrijft geenszins indien men spreekt van een gematigde groei van het Vlaams Belang in landelijk Vlaanderen.

De grote verliezers waren de Vlaamse liberalen, de VLD, die enkel in de grote steden met de ‘stamboekliberalen’ konden stand houden. De christelijke CD&V boekte winst, weliswaar minder dan verwacht, maar was de ware overwinnaar. De socialisten, de SP.A, konden het succes uit de havenmetropool niet doortrekken maar bleven wel de tweede politieke formatie van Vlaanderen. Van Waalse kant moesten de socialisten, de SP, stemmen inleveren, maar hun gesjoemel en slecht bestuur in enkele steden leverde niet echt veel stemmenwinst op bij hun tegenstrevers. Extreem rechts, FN of Front National, was wel structureel aanwezig in de Waalse politiek maar boekte niet echt het aangekondigde succes.

De belangrijkste bedenkingen over het stedelijk en gemeentelijk stemverdict kunnen we nu even op een rij zetten. De avond van de verkiezingsuitslag steelt de televisie de show. Hun voorspellingen van de uitslagen mogen dan wel niet stroken met de werkelijkheid maar hun lawine van interviews verduidelijken waar het op lokaal vlak om draait. Goed bestuur wordt beloond. De verkozen federale politici voeren wel vaak een weinig smaakmakende vertoning op. Ze zijn soms met een verbluffende meerderheid van stemmen verkozen maar geven zonder blozen te kennen dat ze hun mandaat bijvoorbeeld door een surrogaatburgemeester zullen laten vervullen. Dit heet dan de ontsporing van de democratie, die ook in de toekenning van de burgemeestersjerp een vervolg kent. In Vlaanderen is het niet de persoon met de meeste stemmen maar wel diegene die in een coalitie in principe het hoogste aantal voorkeurstemmen binnenbrengt, die burgemeester wordt. In Wallonië gelden andere spelregels. In de politieke partij met het hoogste aantal stemmen wordt het beste stemmenkanon automatisch burgemeester. Eerdere pogingen om de burgemeester in België rechtstreeks te verkiezen botsten op een resoluut politiek njet. Een mogelijk Antwerps rampscenario met extreem rechts als overwinnaar gaf hierbij ongetwijfeld de doorslag.

Een ander politiek shownummer, dat zelfs dagen nadien nog wereldwijd in een videoclip op internet weerklank vond, was het TV-optreden van de ladderzatte burgemeester Daerden van het Luikse Ans die al lallend en lispelend zijn verkiezingsoverwinning kwam bejubelen.

Dat de federale verkiezingsstrategie van 2007 al is uitgetekend wordt vlug duidelijk bij de VLD, die eindelijk het prototype van dwarsliggerij uit de partij kegelt. Dedecker, de gewezen coach van de succesvolle Belgische judoka’s, moet op de politieke tatami met een sutemi-waza of offerworp het onderspit delven. Zijn extreme standpunten in verschillende dossiers, zijn te rechtse sympathieën, zijn weinig fraaie aanvaringen met zijn Oostendse stadsgenoot Van de Lanotte, tevens voorzitter van de SP.A, zijn harde kritiek op partijgenoten en –beslissingen, het wordt uiteindelijk te veel van het slechte voor de VLD. Geen geruzie meer binnen de partij, de vervelende luidruchtige driftkikker buiten ‘bonjouren’, met een propere lei de volgende verkiezingscampagne starten, dat is de boodschap. Voor Dedecker worden deze verkiezingen zijn Waterloo. Zijn bedrog, namelijk toezeggingen tegenover de blauwe partijgenoten in Oostende flagrant negeren, wordt zijn laatste wapenfeit voor de VLD.

Vermits de paarse federale coalitie ook nu weer van zijn pluimen heeft verloren, moeten zo vlug mogelijk alle politieke instrumenten bespeeld worden om de schade tijdens de resterende maanden te beperken. Na enkele marathonvergaderingen wordt blijkbaar boekhoudkundige acrobatie beoefend want het tekort op de begroting van 5 miljard euro wordt omgetoverd tot een historisch overschot van 900 miljoen euro. De vreugde van paars is echter van korte duur want Eurostat merkt droogjes op dat de verliezen van de Belgische spoorwegen van 7 miljard euro foutief zijn geboekt en er bijgevolg sprake is van een begrotingstekort. Deze koude douche weerhoudt Verhofstadt echter niet om met typerende gedrevenheid zijn beleidsverklaring op 17 oktober aan het Parlement te verkondigen. Het is weer eens een zeer ambitieuze boodschap, met een begroting die bol staat van eenmalige maatregelen en waarin echte structurele ingrepen ontbreken. De oppositie spreekt van de zoveelste aflevering van de Fabeltjeskrant.

Ten slotte is er nog een laatste wapenfeit dat in de nasleep van de jongste verkiezingen de federale verkiezingsuitslag van 2007 in Wallonië ernstig kan beïnvloeden. In Namen wordt de gewezen socialistische burgemeester wegens gesjoemel met openbare aanbestedingen enkele dagen na de verkiezingen officieel in verdenking gesteld door justitie. De oppositie had dit dossier oordeelkundig gehanteerd tijdens de verkiezingscampagne en bezorgde de Naamse socialisten een verdiende afstraffing. In Charleroi leek een soortgelijk scenario mogelijk. Al in september 2005 raakte bekend dat PS-mandatarissen grote sier maakten met het geld van de lokale huisvestingsmaatschappij. De socialistische partijvoorzitter Di Ruppo was destijds ten zeerste verbolgen en zou alle parvenu’s voortaan zonder pardon uit de partij stoten. De verkiezingsresultaten in Charleroi weerspiegelden niet echt de oneerlijke praktijken van sommige stadsbestuurders. De PS behaalde weliswaar minder stemmen dan voordien maar bleef wel aan de top. De burgemeester Van Gompel zou bijgevolg met zijn 18.000 voorkeurstemmen zijn bestuursmandaat kunnen verder zetten. Totdat ook hier justitie ingrijpt en Van Gompel, wegens oneerlijke regularisaties in Charleroi ten bedrage van 425.000 euro, achter de tralies doet verdwijnen. De timing van justitie is opmerkelijk. Indien voor de verkiezingen zou zijn ingegrepen dan zou ongetwijfeld het stadsbestuur in liberale handen zijn overgaan. Nu de vertrouwensman van Di Ruppo in de gevangenis vertoeft, zit de man met het vlinderdasje in zak en as. Zijn wens om in de volgende federale regering een belangrijke functie in te palmen, zou wel eens moeilijk in vervulling kunnen gaan. Zijn vorderingen in het spreken van de Nederlandse taal zijn bemoedigend maar zijn sjoemelende rode rakkers zouden zijn politieke ambities wel eens kunnen versmachten.

Al bij al zijn de verkiezingen van 8 oktober slechts een opwarmingsoefening voor de federale verkiezingen van mei 2007. De oppositie voelt zich sterk dat een regeringsdeelname binnen handbereik ligt. Toch oogst de belangrijkste verkiezingsslogan, een verdere staatshervorming, niet overal bijval en zeker niet van Waalse zijde. De politieke etterbuil Brussel doorprikken, de sociale zekerheid regionaliseren en een eigen beheer van de arbeidsmarkt zijn slechts enkele heikele punten die zelfs in het gereputeerde Belgisch compromismodel weinig kans tot slagen hebben.
Zelfs van Vlaamse vakbondszijde geeft men onomwonden te kennen dat deze wereldvreemde plannen de nationale solidariteit versnippert, louter politiek zijn geïnspireerd en geen boodschap betekenen voor de man in de straat. Men zou beter de fraudeurs bij de lurven vatten en de fiscale administratie niet verder verwaarlozen maar de onkunde en onwil van een groot deel van hun ambtenarenkorps ombuigen. Deze syndicale overwegingen zeggen me wel wat.

Enkele persoonlijke accenten zouden misschien de federale verkiezingsstrijd wat kunnen opfleuren. Het wordt de hoogste tijd dat de verkeersinfarct met moedige initiatieven wordt aangepakt. De solorijders tijdens de piekuren op de autostrades een tol opleggen, dubbele invoegstroken voorzien op rotondes met twee rijbanen (want dit is in België een grote zeldzaamheid) en gespecialiseerde opruimingsploegen aanstellen die onmiddellijk inzetbaar zijn bij ongevallen op autostrades behoren in dit verband tot mijn top drie. Laat ons trouwens ook resoluut komaf maken met de kwalijke reputatie van passief uitkeringsland en terug als actieve welvaartsstaat opgroeien. Ook zouden meer middelen mogen voorzien worden voor de legitieme beveiliging van de Belgische bevolking. Geloofwaardig het terrorisme aanpakken betekent meer dan preventie alleen en het verschrompelend defensieapparaat vindt geen baat bij stijgende personeelsuitgaven en lilliputterbijdragen voor training en voor nieuwe uitrusting.

En de volgende boodschap aan het adres van extreem rechts en geformuleerd door een coming lady van de Antwerpse CD&V blijft vooralsnog tijdens alle Belgische verkiezingen centraal staan. “Het cultiveren van de angst, het stigmatiseren van de andere, het tegen mekaar opzetten van mensen, het oproepen tot oog om oog en tand om tand leidt tot niets”. Oktober 2006 en de lokale verkiezingen in België kan men als warm bestempelen. Indien we deze vaststelling projecteren naar mei 2007 en de federale verkiezingen dan gaan we ongetwijfeld een tropische hitte te gemoet.