Stade, aan deze kant van de Elbe iets boven Hamburg, is een van de oudste steden van Duitsland en bloeide al in de tijd van de Hanze. Het heeft een bijzonder mooi oud stadscentrum dat na een verwoestende stadsbrand in 1659 bijna helemaal opnieuw opgebouwd moest worden. De voor dat gebied traditionele vakwerkbouw bleef grotendeels in stand. Vakwerk is de bouwwijze waarbij de dragende structuren uit houten balken bestaan, het is een vorm van houtskeletbouw. Na de stadsbrand werden de vakken niet meer opgevuld met het ouderwetse mengsel van stro en leem, maar met baksteen. Nu gebeurt dat veel vaker, maar in Stade zie je bijna niet dat de baksteen dan wordt overgeschilderd en bij het opvullen van de vakken met baksteen werd het rechtaan-rechtuit zo nu en dan vervangen door een meer fantasievolle invulling zodat je nu in de stad prachtige voorbeelden kunt vinden van siermetselwerk  binnen het kader van vier balken. Als je er oog voor hebt is er veel te genieten op dat terrein.

Tussen de beide kerken vond ik ook nog het oude Johannisklooster waarvan bekend is dat het al in 1236 als klooster in gebruik was. Na de stadsbrand is het in 1672 opnieuw gebouwd in vakwerk en met soms nog oude kloostermoppen als vulling. Overigens was het klooster bij de herbouw als gevolg van de reformatie al door de monniken verlaten en deed het gebouw dienst als armenhuis.

In 1648 werd Stade aan het eind van de dertigjarige oorlog de grote Zweedse garnizoensstad voor het bezette gebied. De Schwedenspeicher is gebouwd als voorraadschuur voor het Zweedse garnizoen en kwam in 1705 in gebruik. Het was drie eeuwen lang het grootste gebouw van Stade en is een indrukwekkende baksteenkolos aan de rand van de oude haven. De laatste renovatie is van de jaren zeventig toen een burgerinitiatief het gebouw heeft gered voor de afbraak. Het is gerestaureerd waarbij het indrukwekkende houten geraamte volledig zichtbaar gebleven is. Sinds die tijd doet het dienst als het grootste museum tussen Hamburg en Bremen.

Ik was ook in de plaatselijke boekhandel, een van de mooiste en oudste van Duitsland met ook prijzen op dit terrein. Ik vroeg of ze ook iets hadden over de baksteengeschiedenis en dat bleek niet zo te zijn. Maar het leidde wel tot een gesprek erover en toen vertelde de verkoper dat hij uit Greifswald afkomstig was, iets dichter nog bij de Poolse grens dan Stade bij de Nederlandse. En ook daar is het wetenschappelijke standpunt dat de baksteen Noord Europa heeft bereikt door de Cisterciënzer monniken, net als in Nederland zoals ik in deel 3 van deze serie schreef. Hij vertelde ook over verbindingen inzake baksteen met Zweden.

----------

De auteur heeft de foto's geleverd.