Sommige liederen lijken niet door de tand des tijds te kunnen worden aangetast. De liederen van Jacques Brel, bijvoorbeeld, hebben nog niets van hun zeggingskracht verloren. Ze worden nog steeds - en meestal niet onverdienstelijk - in vele talen gezongen, ook al is er volgens mij niemand die die liederen beter kan vertolken dan Jacques Brel zelf deed. De vertalingen wijken soms nogal af van het origineel. Daar is op zich natuurlijk niets tegen. ‘Seasons in the Sun’ van Terry Jacks is een aardig lied, ook al lijkt de tekst nauwelijks op het origineel, Brel’s prachtige ‘Le Moribond’.

Voor zover Brel zijn teksten niet zelf in het Vlaams schreef, heeft Ernst van Altena veel van zijn liederen in het Nederlands vertaald. Die teksten, vooral in de uitvoering van Jasperina de Jong, benaderen de kwaliteit van Brel heel dicht. Enige tijd geleden kwam ik echter Van Altena’s vertaling tegen van ‘Ne me quitte pas’ die me aan het denken zette. Het betreft hier het mysterie van de verdwenen hondenschaduw.

‘Ne me quitte pas’ is een liefdeslied. Er zullen waarschijnlijk een paar miljoen gedichten en liederen zijn die liefdesverdriet als onderwerp hebben, maar ik ken er geen dat hartverscheurender is. Jacques smeekt zijn lief hem niet te verlaten. Hij zal zijn leven beteren. Hij zal het zelfs beter doen dan ooit. Hij wijst erop dat een vuur weer kan aanwakkeren en dat liefde kan terugkeren. Tot zover is het een prachtig, maar niet zo heel bijzonder lied.

Dan komt het laatste couplet.

 

Brel Je ne vais plus pleurer Je ne vais plus parler Je me cacherai là A te regarder Danser et sourire Et à t'écouter Chanter et puis rire

Letterlijke vertaling Ik zal niet meer huilen Ik zal niet meer spreken Ik zal me daar verbergen Om je te bekijken Terwijl je danst en glimlacht En om je te horen Zingen en dan lachen.

Ernst van Altena Nee, ik huil niet meer Nee, ik spreek niet meer Want ik wil alleen Horen hoe je praat Kijken hoe je lacht Weten hoe je zacht Door de kamer gaat

 

Wat beschrijft Brel? De gewezen minnaar vraagt toestemming om zich muisstil in een hoekje te verstoppen om toe te mogen kijken hoe zijn aanbedene danst, zingt en lacht. Met wie doet ze dat dan? Niet met de verborgen zanger, lijkt me. Volgens mij realiseert Brel’s ikfiguur zich uiteindelijk dat de relatie onherstelbaar kapot is. Hij staakt zijn verzet maar hij smeekt zijn lief of hij dan tenminste de stille getuige mag zijn van haar nieuwe geluk. Hij is haar kwijt, maar hij wil desondanks niet door haar verlaten worden.

Van Altena vond dit blijkbaar al te gortig. Bij hem wordt geen verstoppertje gespeeld en er wordt niet gedanst, maar zacht door de kamer gegaan. Hij brengt zichzelf hierdoor wel in moeilijkheden, want in de laatste regels van het lied zingt Brel dat hij ‘de schaduw van haar schaduw’ wil worden, ‘de schaduw van haar hand’. Minder nog: ‘de schaduw van haar hond’. Met die hondenschaduw weet Van Altena zich kennelijk geen raad. Hij besluit hem maar helemaal weg te laten en te veranderen in een voetstap.

 

Brel Laisse-moi devenir L'ombre de ton ombre L'ombre de ta main L'ombre de ton chien

Letterlijke vertaling Laat mij worden De schaduw van je schaduw De schaduw van je hand De schaduw van je hond

Ernst van Altena Nee, ik vraag niet meer Ik wil je schaduw zijn Ik wil je voetstap zijn

 

Bij van Altena blijft de mogelijkheid bestaan dat de liefde weer opbloeit. Niets geen gewezen minnaar die stil verstopt als een hondenschaduw luistert hoe zijn voormalige geliefde ‘zingt, danst en lacht’ met iemand anders. Van Altena vermoordt zo de dramatische kracht van het lied want hij laat de mogelijkheid voor een ‘happy end’ bestaan.

 

Bron: http://home.planet.nl/~terli043/Brel/ne_me_quitte_pas.htm

Op deze pagina kun je de oorspronkelijke tekst vergelijken met meerdere vertalingen. In de meeste vertalingen keert de hondenschaduw wel terug, maar Van Altena is niet de enige die hem laat verdwijnen. Ook in de Vlaamse, Duitse en Zuid Afrikaanse vertaling is hij verdwenen. De Duitse en Vlaamse versies zijn eigenlijk geen vertalingen te noemen. De tekst is hier vervangen door een schmalzie Schlager over een vrouw die beterschap belooft en een plat carnavalslied over een man die belooft dat hij zich wat vaker zal wassen. De vertaling in het Fries vind ik prachtig. Jammer dat ik die nog nooit gehoord heb.