Het schip de St. Louis moest in 1939 terug naar Europa toen de Verenigde Staten weigerde het toe te laten. Veel joodse passagiers kwamen om tijdens de Holocaust en hun zeereis werd bekend als ‘The Voyage of the Damned’. Een en ander doet mij denken aan de beroemde dichtregels van Bert Voeten: ‘Er rijdt door mijn hoofd een trein vol joden, ik leg het verleden als een wissel om’. Een enkel land was barmhartig, zie mijn artikel Hotel Bolivia in de Leunstoel. Dit artikel gaat over Europese joden die naar Bolivia vluchtten. 

In 1979 vertelde Mico Hirschberg, een van mijn studievrienden op de TU Eindhoven, mij dat hij er twee broertjes en een zusje bij had. Daar keek ik van op want zijn ouders waren de vijftig al gepasseerd. Mico vertelde dat ze uit Vietnam kwamen en door zijn vader David-Salomon Hirschberg (1924) en moeder Lydia Nemirovsky(1923) geadopteerd waren. Mico’s ouders waren kinderen van joodse vluchtelingen die aan vaders kant uit Polen en Oekraïne en aan moeders kant uit Moldavië afkomstig waren. Beide families overleefden pogroms hetgeen tot gevolg had dat ze uiteindelijk naar België uitweken. Daar overleefden de tieners David en Lydia de tweede wereldoorlog dankzij twee moedige Belgische vrouwen. Beiden studeerden af aan de universiteit, David elektrotechniek en Lydia wiskunde, omdat ze maar al te goed wisten dat het enige dat je als vluchteling mee kunt nemen jouw kennis is.

In 1979 heeft Vlaanderen ter gelegenheid van het jaar van het kind vijftig kinderen uit een vluchtelingenkamp gehaald. Dit was mede dankzij het lobbyen van ‘The European Committee A Boat for Vietnam’. David Hirschberg, die hier een jaar voltijds mee bezig was, en baron Juan t’Kint de Roodenbeke waren in België de co-presidenten van dit comité. Hun lobby bracht hen onder meer in contact met koning Boudewijn en Bernard Kouchner, een van de oprichters van Médecins sans Frontières en participant in de operatie ‘Un bateau pour le Vietnam’. De vijftig kinderen werden bij gastgezinnen ondergebracht op voorwaarde dat ze in het Vlaams opgevoed zouden worden. Het was bijzonder lastig om een gastgezin voor de twee broertjes en hun zusje te vinden. Na een jaar zijn ze, met steun van koningin Fabiola, door David en zijn vrouw Lydia in 1980 officieel geadopteerd. Volgens de Belgische wet was deze adoptie eigenlijk verboden maar dit werd gevoeglijk genegeerd. Typisch Belgisch schreef Mico mij.

Hoe verging het de zus en broers van Mico? Twee van hen studeerden af aan de Technische Universiteit Eindhoven met een MSc diploma scheikunde. Beiden promoveerden daarna. De jongste broer behaalde zijn MSc diploma informatica aan de Universiteit Utrecht. Mico is momenteel de trotse oom van vijf nichtjes, vier nieuwe en eentje van zijn oudere zus.

In Het dilemma van de immigratie geeft Paul Bordewijk zijn visie. Hij parafraseert in zijn artikel Willem Elsschot: Want als ergens tussen droom en daad praktische bezwaren staan, dan is het wel het migratiebeleid. Bordewijk schrijft dat onbeperkte immigratie niet mogelijk is. Daarmee slaat hij de spijker op zijn kop. De kernvraag die we dan ook moeten beantwoorden lijkt mij hoe voorkomen we dat mensen willen migreren. Zo lijkt het beginnen van een oorlog (Irak) mij een slecht idee. Hetzelfde geldt voor het opleggen van sancties (Venezuela). Het produceren van broeikasgassen waardoor het klimaat verandert en de zeespiegel stijgt idem dito. Zo vraag ik mij af hoeveel inwoners van de Malediven (zo’n 550 duizend inwoners; in het midden van de 17e eeuw bezit van de VOC) Nederland van plan is op te nemen. Een lange termijn visie is dringend gewenst. Jammer genoeg overheerst in de politiek het korte termijn denken (Hoor ik daar een politicus zeggen dat je voor een visie naar een opticiën moet?). Dit leidt tot het wegstoppen van vluchtelingen op eilandjes (Australië), ergens ver weg in Afrika (UK) of dumpen in Turkije (EU) want dan zijn we van ze af. Onzin natuurlijk. ‘Nederland is vol’ volgens sommige landgenoten. Zou het? De Verenigde Staten van Amerika waren natuurlijk ook ‘vol’ toen er in 1939 boten met Joodse vluchtelingen aan hun kust verschenen.

Toen zijn onderhandelingen met de Amerikaanse regering op niets leken uit te lopen was kapitein Gustav Schröder op een gegeven moment van plan om de St Louis aan de kust bij Florida aan de grond te laten lopen om zo de vluchtelingen aan boord een kans te geven. De Secretary of State van de USA Cornell Hull gaf daarop de kustwacht opdracht dit plan te verijdelen. Na de oorlog reikte de Duitse regering aan kapitein Schröder het Bundesverdienstkreuz uit. Ik stel voor dat de Nederlandse regering een soortgelijk gebaar maakt naar alle Nederlandse kapiteins, zoals kapitein J.A. Haringsma van de Nedlloyd Agulhas, die Vietnamese bootvluchtelingen het leven gered hebben. En aan die lijst moeten ongetwijfeld de namen van Nederlandse kapiteins die bootvluchtelingen uit andere zeeën opgepikt hebben toegevoegd worden.

In Schindler’s List (1993) van Steven Spielberg krijgt Oskar Schindler, als blijk van dank van de elfhonderd joden die hij gered heeft, een ring met een inscriptie uit handen van Itzhak Stern: ‘It’s Hebrew from the Talmud. Whoever saves one life saves the world entire.’ De reactie van Schindler: ‘I didn’t do enough’. Doen wij in Nederland, de EU, de VS, de UK, etc., wel genoeg?

----------

De tekening is van Marcia Meerum Terwogt.

Meer informatie: marciamt72@gmail.com