archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 20
Jaargang 19
29 september 2022
Beschouwingen > In de polder delen printen terug
Het merkwaardige medicijn van dokter Van den Berg Willem Minderhout

1920BS MedicijnOnlangs zag het boekje ‘Humeurig volk, verkrampte politiek en hoe het anders kan’ van Joop van den Berg het licht. Ik ben een groot fan van Van den Berg. Hij is een uiterst beminnelijke man met een verfijnd gevoel voor humor. Zijn geschriften, van zijn columns op ‘parlement.com’  tot de vuistdikke boeken over de parlementaire geschiedenis die hij, met respectievelijk Jan Vis en Bart van den Braak, geschreven heeft hebben altijd een prettige licht ironische toets.

Ook ‘Humeurig volk’ leest lekker weg, al word je niet vrolijk van de stand van zaken van onze parlementaire democratie. Van den Berg wenst de toestand waarin onze democratie verkeert nog niet als hopeloos te beschouwen, maar zorgelijk vindt hij die toestand zeker. Hij begint zijn betoog met het meest beschamende Tweede Kamerdebat dat hij ooit aanschouwde: het debat op 1 en 2 april 2022 over de ‘functie elders-kwestie’. Vooral de ‘motie van afkeuring’ aan het adres van het Tweede Kamerlid Rutte acht hij een ‘staatsrechtelijk monstrum’ dat de verhoudingen zo verstoorde dat er een half jaar voor nodig was om een kabinet te formeren.

Ik weet niet of Van den Berg zijn licht al heeft laten schijnen over de laatste begrotingsbehandeling, maar het zou me niet verbazen als hij die vertoning nog beschamender vindt. Hij noemt dat, in navolging van Ed van Thijn, de ‘tangdemocratie’. Het versplinterde midden wordt omringd door links- en rechtspopulisten die ‘de elite’ van allerlei snode plannen om het volk het leven zuur te maken betichten.

Van de linkse populisten van de zieltogende SP, die opvallend vaak met ongewassen rechts meestemt, is volgens mij niet zo veel te vrezen. SP'ers zijn een toonbeeld van wellevendheid vergeleken met de rechts-populistische vertegenwoordigers van de heffe des volks die grossieren in verdachtmakingen, dreigen met ‘tribunalen’ als ze hun zin niet krijgen en valse beschuldigingen verspreiden.    

Van den Berg besteedt veel aandacht aan het populisme. Hij legt ook goed uit wat hij er onder verstaat. (Veel beter dan de links-rechtsschalen die hij hanteert. Hij onderscheidt een culturele, sociale en economische links-rechtsschaal, maar welke criteria hij daarbij hanteert blijft vaag.)

Hij citeert een artikel van hemzelf waarin hij de tien belangrijkste eigenschappen van het populisme  beschrijft. Op de tweede positie in zijn lijstje beschrijft hij de populistische neiging om ‘de meerderheid als het allesbepalende besluitcriterium’ te beschouwen, ‘waarbij een sterke voorkeur hoort voor directe vormen van democratie als het referendum’. Daar is natuurlijk niets op af te dingen. Tot mijn verbijstering schrijft Van den Berg echter het correctieve referendum voor als een van de medicijnen om onze kwakkelende democratie te redden.

Deze toepassing van populistische instrumenten om het populisme te bestrijden lijkt mij een typisch voorbeeld van wat de politicoloog Bart Tromp zaliger nagedachtenis het 'plebiscitair syndroom' noemde. Staatkundige veranderingen, zoals het referendum, leveren geen enkel soelaas voor de echte dan wel vermeende problemen waarvoor ze een oplossing zeggen te bieden. Evenmin zullen ze leiden tot een stabieler politiek stelsel. Integendeel. Capitulatie van politiek en partijen voor plebiscitaire vormen van 'democratie' als het referendum produceren onvoorspelbaar kiezersgedrag. De remedie versterkt de werking van de kwaal.

Het laatste deel van de titel ‘en hoe het anders kan’ had mij hoopvol gestemd. ‘Joop weet hoe we uit de misère komen!’ Heb ik een beter idee? Nee, maar dit medicijn lijkt me erger dan de kwaal. Dat geldt ook voor een ander medicijn dat hij voorschrijft, maar daarover een volgende keer.








© 2022 Willem Minderhout meer Willem Minderhout - meer "In de polder" -
Beschouwingen > In de polder
Het merkwaardige medicijn van dokter Van den Berg Willem Minderhout
1920BS MedicijnOnlangs zag het boekje ‘Humeurig volk, verkrampte politiek en hoe het anders kan’ van Joop van den Berg het licht. Ik ben een groot fan van Van den Berg. Hij is een uiterst beminnelijke man met een verfijnd gevoel voor humor. Zijn geschriften, van zijn columns op ‘parlement.com’  tot de vuistdikke boeken over de parlementaire geschiedenis die hij, met respectievelijk Jan Vis en Bart van den Braak, geschreven heeft hebben altijd een prettige licht ironische toets.

Ook ‘Humeurig volk’ leest lekker weg, al word je niet vrolijk van de stand van zaken van onze parlementaire democratie. Van den Berg wenst de toestand waarin onze democratie verkeert nog niet als hopeloos te beschouwen, maar zorgelijk vindt hij die toestand zeker. Hij begint zijn betoog met het meest beschamende Tweede Kamerdebat dat hij ooit aanschouwde: het debat op 1 en 2 april 2022 over de ‘functie elders-kwestie’. Vooral de ‘motie van afkeuring’ aan het adres van het Tweede Kamerlid Rutte acht hij een ‘staatsrechtelijk monstrum’ dat de verhoudingen zo verstoorde dat er een half jaar voor nodig was om een kabinet te formeren.

Ik weet niet of Van den Berg zijn licht al heeft laten schijnen over de laatste begrotingsbehandeling, maar het zou me niet verbazen als hij die vertoning nog beschamender vindt. Hij noemt dat, in navolging van Ed van Thijn, de ‘tangdemocratie’. Het versplinterde midden wordt omringd door links- en rechtspopulisten die ‘de elite’ van allerlei snode plannen om het volk het leven zuur te maken betichten.

Van de linkse populisten van de zieltogende SP, die opvallend vaak met ongewassen rechts meestemt, is volgens mij niet zo veel te vrezen. SP'ers zijn een toonbeeld van wellevendheid vergeleken met de rechts-populistische vertegenwoordigers van de heffe des volks die grossieren in verdachtmakingen, dreigen met ‘tribunalen’ als ze hun zin niet krijgen en valse beschuldigingen verspreiden.    

Van den Berg besteedt veel aandacht aan het populisme. Hij legt ook goed uit wat hij er onder verstaat. (Veel beter dan de links-rechtsschalen die hij hanteert. Hij onderscheidt een culturele, sociale en economische links-rechtsschaal, maar welke criteria hij daarbij hanteert blijft vaag.)

Hij citeert een artikel van hemzelf waarin hij de tien belangrijkste eigenschappen van het populisme  beschrijft. Op de tweede positie in zijn lijstje beschrijft hij de populistische neiging om ‘de meerderheid als het allesbepalende besluitcriterium’ te beschouwen, ‘waarbij een sterke voorkeur hoort voor directe vormen van democratie als het referendum’. Daar is natuurlijk niets op af te dingen. Tot mijn verbijstering schrijft Van den Berg echter het correctieve referendum voor als een van de medicijnen om onze kwakkelende democratie te redden.

Deze toepassing van populistische instrumenten om het populisme te bestrijden lijkt mij een typisch voorbeeld van wat de politicoloog Bart Tromp zaliger nagedachtenis het 'plebiscitair syndroom' noemde. Staatkundige veranderingen, zoals het referendum, leveren geen enkel soelaas voor de echte dan wel vermeende problemen waarvoor ze een oplossing zeggen te bieden. Evenmin zullen ze leiden tot een stabieler politiek stelsel. Integendeel. Capitulatie van politiek en partijen voor plebiscitaire vormen van 'democratie' als het referendum produceren onvoorspelbaar kiezersgedrag. De remedie versterkt de werking van de kwaal.

Het laatste deel van de titel ‘en hoe het anders kan’ had mij hoopvol gestemd. ‘Joop weet hoe we uit de misère komen!’ Heb ik een beter idee? Nee, maar dit medicijn lijkt me erger dan de kwaal. Dat geldt ook voor een ander medicijn dat hij voorschrijft, maar daarover een volgende keer.






© 2022 Willem Minderhout
powered by CJ2