Sommige woorden kun je beter niet meer gebruiken. Niet omdat die woorden geen betekenis hebben, integendeel: er is te veel verwarring over de betekenis, ze zijn daarmee betekenisloos geworden. De één vindt dit, de ander dat. Identiteit is zo’n woord.

In de tijd van Willem Drees was Nederland een verzuild land. Identiteit van mensen was sterk gekoppeld aan de zuil waar je bij hoorde. Katholieken hadden een katholiek leven. Niet alleen de gang naar de mis (sommigen waren elke ochtend om 7 uur present in de kerk), maar het rijke roomse leven bood veel. Katholiek verenigingsleven, een katholieke krant, kijken en luisteren naar een katholieke omroep, stemmen op een katholieke volkspartij, in gezinsverband een rozenkrans bidden, noem maar op. Je hele familie was katholiek en bijna iedereen trouwde met een katholieke partner (twee geloven op één kussen, daar slaapt de duivel tussen, zo luidt het volksgezegde). En zo was het ook bij de hervormden, de gereformeerden, de zwarte kousen kerkgangers, de sociaaldemocratische zuil, de liberale ondernemerszuil, de Joodse groep. 

Tegelijk voelden al die mensen zich Nederlander, een gemeenschappelijke identiteit. Ik denk dat die voor velen op de tweede plaats kwam. Men ging immers met geloofsgenoten om, kocht bij een bakker en een slager van het eigen houtje, de kinderen gingen naar de school van de eigen zuil; dat was allemaal belangrijker dan Nederlander zijn.

De verzuiling is vergruizeld. Je vindt nog wel sporen, kleine kerkelijke gemeenschappen, verenigingen die een stempel hebben waar mensen met dezelfde achtergrond elkaar treffen, in het kerkkoor, in de Rotary, in een sociaaldemocratisch getinte rode boekenclub. Er zijn zuiltjes naast komen te staan, van moslimgemeenschappen (die onderling ook weer verdeeld zijn), hindoestaanse groepen, noem maar op. Het is allemaal veel ingewikkelder geworden met identiteiten. Bijna iedereen stapelt identiteiten, voelt zich thuis bij verschillende groepen. Ik vermoed dat de meeste mensen dat niet zo boeit en dat men het prima vindt langs elkaar heen te leven. Politiek en journalistiek is het echter een geweldig thema.

Ben je boer en voel je je met de boeren verbonden: identiteit. Woon je in Limburg en zet je je af tegen de Randstad: identiteit. Pas je niet helemaal in de heterohokjes van mannen en vrouwen: prik je eigen identiteit!

Soms word ik er moe, of ook wel moedeloos, van.

----------

De illustratie is van Linda Hulshof.