archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 9
Jaargang 17
27 februari 2020
Vermaak en Genot > Een omweg waard delen printen terug
Amsterdams ABC: de Orteliusstraat Katharina Kouwenhoven

1709VG OrteliusEindelijk ben ik aangekomen in mijn eigen straat, de straat waar ik op nummer 233huis geboren ben in 1945 en getogen, tot ik in 1964 op kamers ging wonen. De Orteliusstraat maakt deel uit van Plan West, ontworpen in 1922 na annexatie van de Gemeente Sloten als verlenging van de West Indische buurt. Er moesten 6000 eenvoudige arbeiderswoningen gebouwd worden om de woningnood van na de Eerste Wereldoorlog op te vangen. Tegen de tijd dat deze woningen gerealiseerd waren, was er echter een woningoverschot en kreeg je nieuw behang en verf als je asjeblieft een woning wilde huren. Er waren mensen die gingen verhuizen als ze een nieuw behangetje wilden.

In deze buurt vormde de Hoofdweg de centrale straat (verkeer!) en het Mercatorplein het stedenbouwkundig en esthetisch middelpunt. Dit plein vormde voornamelijk een sta-in-de-weg tussen het oostelijk en westelijk deel van de Hoofdweg waardoor de doorgaande weg onderbroken werd. Nu zou dit een oplossing zijn om het snelverkeer vaart te laten minderen, maar toen het gebouwd werd was er nog helemaal geen snelverkeer.

Er waren natuurlijk verschillende architecten betrokken bij de uitvoering van het Plan, dat tussen 1925 en 1927 in de stijl van de Amsterdamse School gerealiseerd werd. Mevr. M. Staal-Kropholler was verantwoordelijk voor ons woonblok. Volgens mijn vader kon je aan ons huis wel merken dat vrouwen niet kunnen bouwen. In de praktijk waren de architecten alleen verantwoordelijk voor de gevels, de lange uniforme straatwanden, want voor de eenvoudige, gelijkvormige interieurs had je geen architect nodig. Ze noemden dat ‘schortjesarchitectuur’. Je kunt hier trouwens zien dat het hoogtepunt van de Amsterdamse School voorbij is. Wat hier staat is maar een schrale versie en er is niks moois aan (behalve het Mercatorplein). De huizen zijn klein, hoewel groter dan de halve woningen in de Jordaan waar veel bewoners vandaan kwamen, maar hadden wel een tuintje of balkon, zodat je kippen en konijnen kon houden, wat wij ook deden.

Mijn ouders waren in 1935 van Rotterdam verhuisd naar de Orteliusstraat 235eenhoog, maar daarvandaan kon mijn invalide broer nooit naar buiten; ze konden hem de trap niet op of af krijgen. Later hebben ze dat huis geruild voor 233huis, dat mijn vader voorzag van een veranda, zodat mijn broer buiten kon zitten. Overigens kwam hij daarvandaan ook nooit buiten, want ze hadden geen invalidewagen voor hem. Good grief! De benedenwoningen waren nog kleiner dan de bovenwoningen, want het trappenhuis ging eraf. En het was er altijd donker, vanwege de harmonicavorm van de gevel, dat briljante idee van Mevr. Kropholler en vanwege de hoge bomen waarmee de straat inmiddels begroeid was. Prachtige bomen, trouwens, die ik nooit ergens anders gezien heb in een straat.

Sinds kort wordt er jaarlijks weer een wielerkoers gehouden in de Orteliusstraat. Jaren geleden was die er ook. Ik herinner me nog zeer goed die langs flitsende gekleurde mannetjes en het kabaal. Het was natuurlijk tegelijkertijd kermis, je kon een zuurstok kopen.
Alle straten in de buurt zijn vernoemd naar zeehelden, ontdekkingsreizigers en cartografen. Zo ook de Orteliusstraat, die haar naam dankt aan de illustere Abraham Ortelius, die de wereldberoemde encyclopedische Atlas Teatrum Orbis Terrarum had ontwikkeld, waarin alle omstreeks 1600 bekende geografische kennis in tekst en beeld was bijeengebracht. Ik denk niet dat er ook maar één bewoner hiervan op de hoogte was.

------
Het plaatje is van de schrijfster


© 2020 Katharina Kouwenhoven meer Katharina Kouwenhoven - meer "Een omweg waard" -
Vermaak en Genot > Een omweg waard
Amsterdams ABC: de Orteliusstraat Katharina Kouwenhoven
1709VG OrteliusEindelijk ben ik aangekomen in mijn eigen straat, de straat waar ik op nummer 233huis geboren ben in 1945 en getogen, tot ik in 1964 op kamers ging wonen. De Orteliusstraat maakt deel uit van Plan West, ontworpen in 1922 na annexatie van de Gemeente Sloten als verlenging van de West Indische buurt. Er moesten 6000 eenvoudige arbeiderswoningen gebouwd worden om de woningnood van na de Eerste Wereldoorlog op te vangen. Tegen de tijd dat deze woningen gerealiseerd waren, was er echter een woningoverschot en kreeg je nieuw behang en verf als je asjeblieft een woning wilde huren. Er waren mensen die gingen verhuizen als ze een nieuw behangetje wilden.

In deze buurt vormde de Hoofdweg de centrale straat (verkeer!) en het Mercatorplein het stedenbouwkundig en esthetisch middelpunt. Dit plein vormde voornamelijk een sta-in-de-weg tussen het oostelijk en westelijk deel van de Hoofdweg waardoor de doorgaande weg onderbroken werd. Nu zou dit een oplossing zijn om het snelverkeer vaart te laten minderen, maar toen het gebouwd werd was er nog helemaal geen snelverkeer.

Er waren natuurlijk verschillende architecten betrokken bij de uitvoering van het Plan, dat tussen 1925 en 1927 in de stijl van de Amsterdamse School gerealiseerd werd. Mevr. M. Staal-Kropholler was verantwoordelijk voor ons woonblok. Volgens mijn vader kon je aan ons huis wel merken dat vrouwen niet kunnen bouwen. In de praktijk waren de architecten alleen verantwoordelijk voor de gevels, de lange uniforme straatwanden, want voor de eenvoudige, gelijkvormige interieurs had je geen architect nodig. Ze noemden dat ‘schortjesarchitectuur’. Je kunt hier trouwens zien dat het hoogtepunt van de Amsterdamse School voorbij is. Wat hier staat is maar een schrale versie en er is niks moois aan (behalve het Mercatorplein). De huizen zijn klein, hoewel groter dan de halve woningen in de Jordaan waar veel bewoners vandaan kwamen, maar hadden wel een tuintje of balkon, zodat je kippen en konijnen kon houden, wat wij ook deden.

Mijn ouders waren in 1935 van Rotterdam verhuisd naar de Orteliusstraat 235eenhoog, maar daarvandaan kon mijn invalide broer nooit naar buiten; ze konden hem de trap niet op of af krijgen. Later hebben ze dat huis geruild voor 233huis, dat mijn vader voorzag van een veranda, zodat mijn broer buiten kon zitten. Overigens kwam hij daarvandaan ook nooit buiten, want ze hadden geen invalidewagen voor hem. Good grief! De benedenwoningen waren nog kleiner dan de bovenwoningen, want het trappenhuis ging eraf. En het was er altijd donker, vanwege de harmonicavorm van de gevel, dat briljante idee van Mevr. Kropholler en vanwege de hoge bomen waarmee de straat inmiddels begroeid was. Prachtige bomen, trouwens, die ik nooit ergens anders gezien heb in een straat.

Sinds kort wordt er jaarlijks weer een wielerkoers gehouden in de Orteliusstraat. Jaren geleden was die er ook. Ik herinner me nog zeer goed die langs flitsende gekleurde mannetjes en het kabaal. Het was natuurlijk tegelijkertijd kermis, je kon een zuurstok kopen.
Alle straten in de buurt zijn vernoemd naar zeehelden, ontdekkingsreizigers en cartografen. Zo ook de Orteliusstraat, die haar naam dankt aan de illustere Abraham Ortelius, die de wereldberoemde encyclopedische Atlas Teatrum Orbis Terrarum had ontwikkeld, waarin alle omstreeks 1600 bekende geografische kennis in tekst en beeld was bijeengebracht. Ik denk niet dat er ook maar één bewoner hiervan op de hoogte was.

------
Het plaatje is van de schrijfster
© 2020 Katharina Kouwenhoven
powered by CJ2