archiefvorig nr.lopend nr. |
||||
Nummer 1 Jaargang 16 11 oktober 2018 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept | ||||
Eindelijk Jessica Mann gelezen | Frits Hoorweg | |||
Als ik in Engeland ben mag ik graag The Daily Telegraph kopen en lezen, vooral vanwege de ‘obituaries’. Deze zomer, op 18 juli om precies te zijn, was de betreffende pagina grotendeels gewijd aan Jessica Mann, schrijfster van (vooral) detective-boeken. Zij was ruim een week daarvoor, op 10 juli overleden, 80 jaar oud. In een grijs verleden, het midden van de tachtiger jaren van de vorige eeuw, werkte zij weleens mee aan het fameuze tijdschrift Thrillers & Detectives. Ze had korte tijd zelfs een eigen rubriek, getiteld ‘Britse Misdaadgolven’. Ik stuurde een bericht naar Theo Capel, zowel uitgever als hoofdredacteur van dat blaadje, dat in 1988 ophield te bestaan. In reactie daarop bekende hij nog nooit een boek van haar gelezen te hebben. Schande, maar ik moet erkennen dat voor mij hetzelfde gold. Nou ja, ik was slechts medewerker. Afijn, ik besloot het alsnog goed te maken. Bij ‘Bookdepository’ hadden ze nog wel het nodige van haar in voorraad, hoewel bij lange na niet meer haar volledige oeuvre. Na enig wikken en wegen koos ik voor een non-fictie boek over de evacuatie van kinderen uit Engeland, kort na het uitbreken van de 2e Wereldoorlog, en een fictief verhaal dat verband houdt met datzelfde onderwerp. Uit wat ik over de schrijfster had gelezen was mij al bekend dat zij zelf toen ook geëvacueerd is, maar zich er niets meer van kon herinneren. Een thema dat haar vast na aan het hart gaat, leek mij zo. Het fictieboek, ‘The Mystery Writer’, arriveerde als eerste. Aanvankelijk had ik het primitieve idee dat zo’n verzendhuis in een grote loods gevestigd is, met een centraal voorraadsysteem en lopende banden, waarover de verschillende onderdelen van je bestelling naar de postkamer worden gevoerd en daar in één pakket worden gestopt. Maar zo gaat het dus meestal niet, er zijn blijkbaar een heleboel depots, of de verschillende afdelingen hebben eigen systemen. Afijn, ik begon dus met dat fictieboek. Dat viel me niet mee, ik worstelde mij door een aantal episodes waar weinig samenhang tussen te ontdekken was. Ik miste vooral ook een speurder die de lezer op sleeptouw neemt. Afijn, toen het non-fictieboek een paar dagen later arriveerde heb ik dit voorlopig terzijde gelegd. ‘Out of Harm’s Way’, beviel me veel beter, maar ja, dat is ook een heel ander type boek. Ik had weleens gehoord over de evacuatie van Engelse kinderen naar verschillende onderdelen van de Gemenebest, maar mij nooit gerealiseerd wat een ‘kwestie’ dat geweest is in Engeland. Blijkbaar was er over de mogelijkheid dat te doen al lang voor de oorlog gefilosofeerd en dan niet alleen door enigszins vermogende mensen. Nee, ook de overheid, of een in opdracht daarvan handelende organisatie zou daaraan te pas moeten komen. Vooral vanuit door Labour gedomineerde regio’s werd daarop aangedrongen. In 1938 besloot ‘Parliament’ om een commissie in te stellen die daar plannen voor ging maken. Als voorzitter werd Sir John Anderson aangewezen en dat was een gedreven type. De schrijfster noemt hem een ‘fixer’. Er werden allerlei dingen bedacht en klaargezet voor het geval dat … . Nadat de oorlog echt een feit was in ’39 en vooral nadat de Lage Landen overlopen waren kreeg het plan een geweldige zet in de rug, zeer tot ongenoegen van Winston Churchill die het zag als georganiseerd defaitisme, maar ja, zijn greep op de macht was nog niet stevig genoeg om de in gang gezette machinerie tot staan te brengen. Nu zorgde de omstandigheden er al snel voor dat het slechts in een relatief beperkt aantal gevallen tot feitelijke evacuatie kwam. De benodigde schepen waren nauwelijks voorhanden, omdat er op grote schaal defensie- en ander materieel aangevoerd moest worden. Bovendien was er inmiddels ook een zeeoorlog gaande. De U-boten wisten menig transportschip tot zinken te brengen. Van de meer dan 200.000 (!) aangemelde kinderen gingen er slechts zo’n 4000 echt op transport, althans onder dat door Sir John bedachte plan. Waarschijnlijk gingen er daarnaast nog zo’n 10.000 kinderen buiten dat plan om overzee, naar familie of goede kennissen. Misschien moet je bij de overheid gewerkt hebben om naar behoren te griezelen bij het lezen van die getallen: tweehonderdduizend aanvragen, die allemaal – in korte tijd – beoordeeld moesten worden! Daar werden allerlei mensen uit de omgeving bij ingeschakeld als: leraren, lokale ambtenaren, kerkelijke types. Hoe moet dat anders? Maar ja, voor de eenduidigheid van de gehanteerde criteria kon natuurlijk niemand instaan. Nood breekt wet. Een groot deel van het boek gaat over de ervaringen van de kinderen die wel gingen en hoe ze erop terugkijken. Heel interessant, maar niet opbeurend. Zelfs de mensen die vooral positieve dingen te melden hebben over hun gastouders en het leven waarin ze terechtkwamen, worden met terugwerkende kracht intens verdrietig over de tijdelijke breuk met hun ouders. Jessica Mann (ze was twee jaar oud toen ze erheen ging) had zelf geen enkele herinnering aan haar tijd in Canada. Nou ja, tijdens haar onderzoek voor dit boek kwam ze een keer een plaatje tegen dat iets van herkenning opriep. Hier moet trouwens bij vermeld worden dat haar ouders (Joden) Duitsland kort na de machtsovername van Hitler ontvlucht waren. Ze hadden geen enkele illusie over wat de toekomst zou brengen als hij ook winnend uit de strijd met Engeland zou komen. Wat mij trof in dit boek over minder prettige ervaringen die mensen tijdens hun jeugd opdoen: het feit dat ik het woord trauma maar een paar keer ben tegengekomen; de afkorting PTSD helemaal niet. Het boek is van 2005. Waren we toen nog zuiniger met die begrippen? In ieder geval doet het aan de zeggingskracht niets af, in tegendeel zou ik haast zeggen. Nadat ik dit boek uit had ben ik weer aan de slag gegaan met The Mystery Writer en er weer in vastgelopen. Beide boeken liggen nu te wachten op de volgende afspraak met Theo Capel. Benieuwd wat hij ervan vindt. Obituary Jessica Mann, The Daily Telegraph Wednesday 18 July 2018 Jessica Mann, The Mystery Writer, Allison & Busby, 2006 Jessica Mann, Out of Harm’s Way, Headline Bookpublishing, 2005 ------ Voor het plaatje is Henk Klaren aan de slag gegaan met een oud nummer van T&D |
||||
© 2018 Frits Hoorweg | ||||
powered by CJ2 |