archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 13
Jaargang 15
26 april 2018
Vermaak en Genot > Een omweg waard delen printen terug
Phantom Limb wordt Fantoompijn Dik Kruithof

1513VG Fantoom1Bijna gelijktijdig met de start van de Culturele Hoofdstad opende het Fries Museum een nieuwe tentoonstelling die vooruitloopt op een grote Escher-tentoonstelling. De februari-tentoonstelling was mij door eerder gemelde omstandigheden volledig ontgaan. Ik kwam hem ineens tegen op de website en ben direct gaan kijken. De vreemde naam Phantom Limb, hier vertaald als Fantoompijn, sprak mij zeer aan. Bovendien is het 'kunst die Escher voorbij gaat'.

Ik vond het een erg leuke en best vrolijke tentoonstelling, met inderdaad heel moderne, zeg maar hedendaagse, kunst zoals je die ook veel ziet op de grote kunsttentoonstellingen als de Documenta en de Biënnale, en iets minder vaak in de museumwereld. In de grote zaal (wij begonnen eigenlijk verkeerd om) ging het vooral om het overwinnen van onzekerheid. Onzekerheid over bedoelingen, over beelden, over betekenissen. ‘Ik kan het niet laten om met onze onomstotelijke zekerheden te sollen’, is een uitspraak van Escher en dat is eigenlijk ook het thema van deze tentoonstelling.

Dat vind je in de installatie Luminal die Matthijs Munnik, in 1989 in Leeuwarden geboren, maakte om de illusie van oneindigheid  op te roepen. En ook in de twee schilderijen van Thomas Huber die samen nog het dichtst bij Eschers werk komen, in de botsing van werkelijkheid en geschilderde werkelijkheid. Lieven Hendriks grijpt terug op de kijkgrappen uit de Renaissance-schilderkunst en schildert gaten en scheuren waarbij je je bij de eerste aanblik echt afvraagt wat het is, een doek met een gat of een gat op een doek. Zoals alles hier vraagt het om goed kijken, maar ook om goed nadenken. Op de achtermuur is een doorgang geschilderd naar een gang die achter de muur loopt, maar die je dus niet kunt bereiken. Ik kon er geen bordje bij vinden met de naam van een kunstenaar, of een naam voor de doorgang. Ben ik voor de gek gehouden?

Een laag dieper gaan de foto's van Marc Philip van Kempen die de werkelijkheid in zijn atelier zo aanpast dat de foto vervreemdend werken: zijn het foto's van het atelier of foto's van zijn atelier met foto's, of is zijn hele atelier omgebouwd?  Probeer er maar uit te komen. Hierbij past ook een opmerking die in heel veel musea gemaakt kan worden: het probleem1513VG Fantoom2 van kunst achter glas en felle verlichting van boven. Duidelijk zien wat er achter het glas zit is vaak al moeilijk, nog moeilijker is het om duidelijke foto's te maken van de kunstwerken, omdat blauwe lichtbronnen in het glas spiegelen. En als je er verhalen over wilt schrijven moet je er eigenlijk wel foto's van hebben.
Bovendien heb ik nu ervaren: het probleem wordt nog groter als je in een rolstoel zit. De foto's van de foto's van Van Kempen zijn zo slecht dat ik de vragen die hij stelt niet kan oplossen.

Voor wat mij betreft het hoogtepunt van deze zaal geef ik de tekst van het museum: ‘Bij phantom limb, of fantoompijn, registreren de hersenen een gevoel of pijnsensatie die er niet is. Dat is ook de basis van het werk van Oscar Santillan (Ecuador, 1980). Hij geeft vorm aan een eiland dat niet bestaat. Bermeja, in de Golf van Mexico, stond jarenlang aangegeven op kaarten maar bleek plotseling verdwenen toen Mexico en de Verenigde Staten hun territoriale wateren wilden vastleggen. Santillan reisde naar de exacte coördinaten van het verdwenen eiland en verzamelde daar honderden liters zeewater waaruit hij zout destilleerde dat samengeklonterd het verdwenen eiland gestalte geeft. Het eiland bestaat nu bij de gratie van Santillans werk’.

Na deze grote zaal met spannende kunst gingen wij richting ingang, onze uitgang. Eerst langs twee videofilms van Saskia Olde Wolbers, Placebo en Interloper, over gevoelens van twee mensen die in een vreemde ziekenhuis-achtige situatie zijn beland waarin de realiteit in dromen of waanbeelden overgaat. Intrigerend. Daarna kwam een kamer waar Dominique Teufen het verschil wil laten zien tussen een zwart-wit foto en een zwart-witte ruimte. Uit een kamer waar een feestje heeft plaatsgevonden heeft hij alle andere kleuren vervangen door zwart en wit en alle grijstinten  daartussen. Ik vond het wel mooi. De laatste kamer was gevuld met een zeer kleurige en lawaaierige verzameling van kijkkasten en kermisattracties. Heel vreemd. Ik betwijfel of ik met dit als begin het leuker had gevonden.
Phantom Limb is tot januari 2019 in het Fries Museum, waar eind april de tentoonstelling over Escher zelf geopend wordt.

-------
De plaatjes zijn van de schrijver


© 2018 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "Een omweg waard" -
Vermaak en Genot > Een omweg waard
Phantom Limb wordt Fantoompijn Dik Kruithof
1513VG Fantoom1Bijna gelijktijdig met de start van de Culturele Hoofdstad opende het Fries Museum een nieuwe tentoonstelling die vooruitloopt op een grote Escher-tentoonstelling. De februari-tentoonstelling was mij door eerder gemelde omstandigheden volledig ontgaan. Ik kwam hem ineens tegen op de website en ben direct gaan kijken. De vreemde naam Phantom Limb, hier vertaald als Fantoompijn, sprak mij zeer aan. Bovendien is het 'kunst die Escher voorbij gaat'.

Ik vond het een erg leuke en best vrolijke tentoonstelling, met inderdaad heel moderne, zeg maar hedendaagse, kunst zoals je die ook veel ziet op de grote kunsttentoonstellingen als de Documenta en de Biënnale, en iets minder vaak in de museumwereld. In de grote zaal (wij begonnen eigenlijk verkeerd om) ging het vooral om het overwinnen van onzekerheid. Onzekerheid over bedoelingen, over beelden, over betekenissen. ‘Ik kan het niet laten om met onze onomstotelijke zekerheden te sollen’, is een uitspraak van Escher en dat is eigenlijk ook het thema van deze tentoonstelling.

Dat vind je in de installatie Luminal die Matthijs Munnik, in 1989 in Leeuwarden geboren, maakte om de illusie van oneindigheid  op te roepen. En ook in de twee schilderijen van Thomas Huber die samen nog het dichtst bij Eschers werk komen, in de botsing van werkelijkheid en geschilderde werkelijkheid. Lieven Hendriks grijpt terug op de kijkgrappen uit de Renaissance-schilderkunst en schildert gaten en scheuren waarbij je je bij de eerste aanblik echt afvraagt wat het is, een doek met een gat of een gat op een doek. Zoals alles hier vraagt het om goed kijken, maar ook om goed nadenken. Op de achtermuur is een doorgang geschilderd naar een gang die achter de muur loopt, maar die je dus niet kunt bereiken. Ik kon er geen bordje bij vinden met de naam van een kunstenaar, of een naam voor de doorgang. Ben ik voor de gek gehouden?

Een laag dieper gaan de foto's van Marc Philip van Kempen die de werkelijkheid in zijn atelier zo aanpast dat de foto vervreemdend werken: zijn het foto's van het atelier of foto's van zijn atelier met foto's, of is zijn hele atelier omgebouwd?  Probeer er maar uit te komen. Hierbij past ook een opmerking die in heel veel musea gemaakt kan worden: het probleem1513VG Fantoom2 van kunst achter glas en felle verlichting van boven. Duidelijk zien wat er achter het glas zit is vaak al moeilijk, nog moeilijker is het om duidelijke foto's te maken van de kunstwerken, omdat blauwe lichtbronnen in het glas spiegelen. En als je er verhalen over wilt schrijven moet je er eigenlijk wel foto's van hebben.
Bovendien heb ik nu ervaren: het probleem wordt nog groter als je in een rolstoel zit. De foto's van de foto's van Van Kempen zijn zo slecht dat ik de vragen die hij stelt niet kan oplossen.

Voor wat mij betreft het hoogtepunt van deze zaal geef ik de tekst van het museum: ‘Bij phantom limb, of fantoompijn, registreren de hersenen een gevoel of pijnsensatie die er niet is. Dat is ook de basis van het werk van Oscar Santillan (Ecuador, 1980). Hij geeft vorm aan een eiland dat niet bestaat. Bermeja, in de Golf van Mexico, stond jarenlang aangegeven op kaarten maar bleek plotseling verdwenen toen Mexico en de Verenigde Staten hun territoriale wateren wilden vastleggen. Santillan reisde naar de exacte coördinaten van het verdwenen eiland en verzamelde daar honderden liters zeewater waaruit hij zout destilleerde dat samengeklonterd het verdwenen eiland gestalte geeft. Het eiland bestaat nu bij de gratie van Santillans werk’.

Na deze grote zaal met spannende kunst gingen wij richting ingang, onze uitgang. Eerst langs twee videofilms van Saskia Olde Wolbers, Placebo en Interloper, over gevoelens van twee mensen die in een vreemde ziekenhuis-achtige situatie zijn beland waarin de realiteit in dromen of waanbeelden overgaat. Intrigerend. Daarna kwam een kamer waar Dominique Teufen het verschil wil laten zien tussen een zwart-wit foto en een zwart-witte ruimte. Uit een kamer waar een feestje heeft plaatsgevonden heeft hij alle andere kleuren vervangen door zwart en wit en alle grijstinten  daartussen. Ik vond het wel mooi. De laatste kamer was gevuld met een zeer kleurige en lawaaierige verzameling van kijkkasten en kermisattracties. Heel vreemd. Ik betwijfel of ik met dit als begin het leuker had gevonden.
Phantom Limb is tot januari 2019 in het Fries Museum, waar eind april de tentoonstelling over Escher zelf geopend wordt.

-------
De plaatjes zijn van de schrijver
© 2018 Dik Kruithof
powered by CJ2