archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 5
Jaargang 15
14 december 2017
Vermaak en Genot > Naar de film delen printen terug
Een schizoïde bedoening Hans Knegtmans

1505VG Sacred Deer1Dezer dagen kun je geen filmpagina in de krant openslaan of je komt wel een interview tegen met de Griekse filmmaker Yorgos Lanthimos. Tot voor kort specialiseerde die zich in verhalen met een idioot uitgangspunt. In Dogtooth (2009) hield een ouderpaar hun drie jongvolwassen kinderen gegijzeld in hun huis, waardoor ze niet in aanraking kwamen met de alledaagse realiteit. Zij leerden hun kroost bedreigende onzin over de huiskat (‘een levensgevaarlijk ondier’) en stelden een onmogelijke voorwaarde aan de overstap naar een zelfstandig bestaan (‘je mag pas weg wanneer je hoektanden zijn uitgevallen’).

In The Lobster (2015, zijn eerste Engelstalige film) bewoonden de personages een land waarin vrijgezellen die er niet in slagen een levenspartner te vinden veranderen in een dier. Een dier naar keuze weliswaar, maar dat voelde als een doekje voor het bloeden.

Goddank blijft zijn nieuwe – Amerikaanse – film, The Killing of a Sacred Deer, verstoken van dit soort buitenissige curiositeiten. De keurig ogende cardioloog Steven is kennelijk kort geleden bevriend geraakt met de vijftienjarige Martin. Hij geeft hem zelfs een prijzig horloge cadeau. Vindt Martin het mooi? Jazeker. Al zou hij er liever een met een leren bandje willen hebben. Kan het bandje nog geruild worden? Ja, dat kan, zegt Steven grootmoedig. Zelf vond hij het metalen bandje wel mooi. En het was ook duurder. Maar als Martin liever leer wil, geen probleem.

We zouden kunnen denken dat Steven een enge nicht is, maar schijn bedriegt. De succesvolle cardioloog (mooie rol van Colin Farrell) is min of meer harmonieus getrouwd met de al even competente oogarts Anna (een superieure Nicole Kidman, op wie de biologische klok geen greep lijkt te hebben). Ze hebben twee modelkindjes, tiener Kim en benjamin Bob. Het kan niet uitblijven dat vaders nieuwe vriend op bezoek komt ter kennismaking. Dat is een doorslaand succes en iedereen is even blij en wellevend. So far so good: vooralsnog ontbeert het verhaal de krankzinnige fantasiewereld uit Dogtooth en The Lobster.

Maar dit keer komt de malligheid uit een andere hoek. Blijkens een interview in onder meer de VPRO-gids draagt de regisseur zijn acteurs op hun rol als het even kan zonder zicht- of hoorbare emoties te spelen. Bij wijze van toelichting legt hij uit dat bijvoorbeeld gespeeld verdriet onwaarachtig overkomt. Daarom moet de acteur die gespeelde emotie maar achterwege laten en kan Lanthimos ‘de emoties door middel van een juiste mix van filmische elementen – beeld, montage, lengte van een scène of geluid – zelf wel oproepen’.

In het eerste halfuur van The Killing of a Sacred Deer pakt deze aanpak desastreus uit. Ook al doordat de regisseur nog een paar andere stijlfiguren inzet, die de emotieloosheid onbedoeld zo aandikken dat daardoor de beoogde natuurlijkheid volledig teniet wordt gedaan. De personages krijgen namelijk dezelfde clichématige trivia in de mond gelegd als waarmee tientallen eerdere film- en theatermakers1505VG Sacred Deer2 probeerden iets dieps over de mensheid uit te leggen. In de regel was dat het onvermogen tot betekenisvolle communicatie. Bekijk een oude film van Michelangelo Antonioni en u weet wat ik bedoel.

Nauw verwant daaraan is de stijlfiguur van satirisch bedoelde incongruentie: met name do’s en don’ts in één en hetzelfde gesprek. Cardioloog Steven deelt bijvoorbeeld op een overbeschaafde receptie mee dat zijn dochter voor het eerst ongesteld is geworden. Verderop in de film bekent de dochter aan Martin – die ze nog nauwelijks kent – precies hetzelfde. Wegens succes geprolongeerd, kennelijk.

Na deze adynamische opening komt er eindelijk beweging in de film, vooral door Martin (prachtige creepy rol van Barry Keoghan). Die slaagt erin, in rap tempo de sympathie van de kijker te verspelen. Zo lokt hij de stoïcijnse Steven ‘ter kennismaking’ naar het huis van zijn moeder. Wanneer die weinig subtiele avances maakt – Martin is inmiddels naar bed – weet de cardioloog niet hoe snel hij de benen moet nemen. Kijk, hij heeft toch emoties, op zijn manier!

Hetzelfde geldt voor dochter Kim, die zelfs verliefd wordt op het ettertje. Diens finest hour moet echter nog komen. Martin stelt plompverloren dat Steven moet boeten voor de dood van zijn vader, die tijdens een openhartoperatie om het leven kwam. Hij  geeft ook precieze instructies voor de vergelding. Steven dient één van zijn naaste familieleden om te brengen. Anna, Kim of Bob, de keuze is aan hem. Laat hij dat na, dan zullen ze alle drie een naargeestige dood sterven.

Vanaf dat moment is het gedaan met de lieve vrede. Vooral Steven verkeert in alle staten. Regisseur Lanthimos lapt zijn publiekelijk beleden filosofietjes over de wenselijkheid van emotieloos handelen opzichtig aan zijn laars. In de meest gewelddadige scène zien we een zwaargewonde, bebloede Martin, vastgebonden in de kelder van zijn voormalige vriend. Het is alsof een andere regisseur de film heeft overgenomen. Eén die niet bekend is met de voorschriften van zijn voorganger en die er evenmin aan toe is gekomen het eerste deel  van de film te bekijken.

In het licht van deze warboel is het begrijpelijk dat de meningen van recensenten sterk uiteenlopen. Een treffende illustratie daarvan zijn de twee(!) recensies in NRC. De ene criticus noemt de film ‘briljant’ en honoreert hem met de maximale vijf sterren. (In de NRC gebruiken ze bolletjes in plaats van sterren, maar de betekenis is hetzelfde.) Zijn collega echter velt het oordeel ‘mislukt’ en komt niet verder dan een magere score van twee.

Ik slaagde er niet in de film als één coherent geheel te zien. Het eerste deel lijkt op een prequel, waarin vrijwel niets gebeurt. Daarna verandert het zaakje in een onderhoudende misdaadfilm, zij het met magisch-realistische elementen, die niet iedereen voor zoete koek zal slikken. Waarderingen: respectievelijk * en ***.

--------
De plaatjes zijn geselecteerd door de schrijver


© 2017 Hans Knegtmans meer Hans Knegtmans - meer "Naar de film" -
Vermaak en Genot > Naar de film
Een schizoïde bedoening Hans Knegtmans
1505VG Sacred Deer1Dezer dagen kun je geen filmpagina in de krant openslaan of je komt wel een interview tegen met de Griekse filmmaker Yorgos Lanthimos. Tot voor kort specialiseerde die zich in verhalen met een idioot uitgangspunt. In Dogtooth (2009) hield een ouderpaar hun drie jongvolwassen kinderen gegijzeld in hun huis, waardoor ze niet in aanraking kwamen met de alledaagse realiteit. Zij leerden hun kroost bedreigende onzin over de huiskat (‘een levensgevaarlijk ondier’) en stelden een onmogelijke voorwaarde aan de overstap naar een zelfstandig bestaan (‘je mag pas weg wanneer je hoektanden zijn uitgevallen’).

In The Lobster (2015, zijn eerste Engelstalige film) bewoonden de personages een land waarin vrijgezellen die er niet in slagen een levenspartner te vinden veranderen in een dier. Een dier naar keuze weliswaar, maar dat voelde als een doekje voor het bloeden.

Goddank blijft zijn nieuwe – Amerikaanse – film, The Killing of a Sacred Deer, verstoken van dit soort buitenissige curiositeiten. De keurig ogende cardioloog Steven is kennelijk kort geleden bevriend geraakt met de vijftienjarige Martin. Hij geeft hem zelfs een prijzig horloge cadeau. Vindt Martin het mooi? Jazeker. Al zou hij er liever een met een leren bandje willen hebben. Kan het bandje nog geruild worden? Ja, dat kan, zegt Steven grootmoedig. Zelf vond hij het metalen bandje wel mooi. En het was ook duurder. Maar als Martin liever leer wil, geen probleem.

We zouden kunnen denken dat Steven een enge nicht is, maar schijn bedriegt. De succesvolle cardioloog (mooie rol van Colin Farrell) is min of meer harmonieus getrouwd met de al even competente oogarts Anna (een superieure Nicole Kidman, op wie de biologische klok geen greep lijkt te hebben). Ze hebben twee modelkindjes, tiener Kim en benjamin Bob. Het kan niet uitblijven dat vaders nieuwe vriend op bezoek komt ter kennismaking. Dat is een doorslaand succes en iedereen is even blij en wellevend. So far so good: vooralsnog ontbeert het verhaal de krankzinnige fantasiewereld uit Dogtooth en The Lobster.

Maar dit keer komt de malligheid uit een andere hoek. Blijkens een interview in onder meer de VPRO-gids draagt de regisseur zijn acteurs op hun rol als het even kan zonder zicht- of hoorbare emoties te spelen. Bij wijze van toelichting legt hij uit dat bijvoorbeeld gespeeld verdriet onwaarachtig overkomt. Daarom moet de acteur die gespeelde emotie maar achterwege laten en kan Lanthimos ‘de emoties door middel van een juiste mix van filmische elementen – beeld, montage, lengte van een scène of geluid – zelf wel oproepen’.

In het eerste halfuur van The Killing of a Sacred Deer pakt deze aanpak desastreus uit. Ook al doordat de regisseur nog een paar andere stijlfiguren inzet, die de emotieloosheid onbedoeld zo aandikken dat daardoor de beoogde natuurlijkheid volledig teniet wordt gedaan. De personages krijgen namelijk dezelfde clichématige trivia in de mond gelegd als waarmee tientallen eerdere film- en theatermakers1505VG Sacred Deer2 probeerden iets dieps over de mensheid uit te leggen. In de regel was dat het onvermogen tot betekenisvolle communicatie. Bekijk een oude film van Michelangelo Antonioni en u weet wat ik bedoel.

Nauw verwant daaraan is de stijlfiguur van satirisch bedoelde incongruentie: met name do’s en don’ts in één en hetzelfde gesprek. Cardioloog Steven deelt bijvoorbeeld op een overbeschaafde receptie mee dat zijn dochter voor het eerst ongesteld is geworden. Verderop in de film bekent de dochter aan Martin – die ze nog nauwelijks kent – precies hetzelfde. Wegens succes geprolongeerd, kennelijk.

Na deze adynamische opening komt er eindelijk beweging in de film, vooral door Martin (prachtige creepy rol van Barry Keoghan). Die slaagt erin, in rap tempo de sympathie van de kijker te verspelen. Zo lokt hij de stoïcijnse Steven ‘ter kennismaking’ naar het huis van zijn moeder. Wanneer die weinig subtiele avances maakt – Martin is inmiddels naar bed – weet de cardioloog niet hoe snel hij de benen moet nemen. Kijk, hij heeft toch emoties, op zijn manier!

Hetzelfde geldt voor dochter Kim, die zelfs verliefd wordt op het ettertje. Diens finest hour moet echter nog komen. Martin stelt plompverloren dat Steven moet boeten voor de dood van zijn vader, die tijdens een openhartoperatie om het leven kwam. Hij  geeft ook precieze instructies voor de vergelding. Steven dient één van zijn naaste familieleden om te brengen. Anna, Kim of Bob, de keuze is aan hem. Laat hij dat na, dan zullen ze alle drie een naargeestige dood sterven.

Vanaf dat moment is het gedaan met de lieve vrede. Vooral Steven verkeert in alle staten. Regisseur Lanthimos lapt zijn publiekelijk beleden filosofietjes over de wenselijkheid van emotieloos handelen opzichtig aan zijn laars. In de meest gewelddadige scène zien we een zwaargewonde, bebloede Martin, vastgebonden in de kelder van zijn voormalige vriend. Het is alsof een andere regisseur de film heeft overgenomen. Eén die niet bekend is met de voorschriften van zijn voorganger en die er evenmin aan toe is gekomen het eerste deel  van de film te bekijken.

In het licht van deze warboel is het begrijpelijk dat de meningen van recensenten sterk uiteenlopen. Een treffende illustratie daarvan zijn de twee(!) recensies in NRC. De ene criticus noemt de film ‘briljant’ en honoreert hem met de maximale vijf sterren. (In de NRC gebruiken ze bolletjes in plaats van sterren, maar de betekenis is hetzelfde.) Zijn collega echter velt het oordeel ‘mislukt’ en komt niet verder dan een magere score van twee.

Ik slaagde er niet in de film als één coherent geheel te zien. Het eerste deel lijkt op een prequel, waarin vrijwel niets gebeurt. Daarna verandert het zaakje in een onderhoudende misdaadfilm, zij het met magisch-realistische elementen, die niet iedereen voor zoete koek zal slikken. Waarderingen: respectievelijk * en ***.

--------
De plaatjes zijn geselecteerd door de schrijver
© 2017 Hans Knegtmans
powered by CJ2