archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 10
Jaargang 13
10 maart 2016
Beschouwingen > Beelden uit soberder tijden delen printen terug
Paternosters en buizenpost Katharina Kouwenhoven

1310BS PaternosterNeiging tot nostalgie heb ik niet, maar als ik lees over paternosters of buizenpost kan ik een gevoel van nostalgie toch niet onderdrukken. Hoewel er hier en daar nog wel een niet gebruikte paternoster schijnt te bestaan is het niet meer mogelijk om je kleinkinderen er een keertje in te laten opstijgen of dalen.

Voor wie geen idee heeft waar ik het over heb: een paternoster is een lift zonder deuren, die zonder onderbreking in een schacht aan twee kettingen omhoog en omlaag beweegt. Het zijn eigenlijk een soort open kasten, waar je razendsnel in of uit moet springen als er een jouw verdieping nadert. In de ene kast ga je omhoog en in de andere omlaag. Een avontuurlijker manier van vervoer is nauwelijks denkbaar. De paternoster dankt zijn naam aan de rozenkrans, die aangeeft wanneer een paternoster gebeden moet worden. Een goed katholiek gebruik, naar ik meen, waar ik niets vanaf weet.

De eerste keer dat ik kennis maakte met een paternoster was in het oude stadhuis van Amsterdam op de wallen, waar nu een chic hotel is. Geen idee had ik waar die langs elkaar heen schuivende open kasten voor dienden, tot ik er iemand in zag stappen. Ik was verbijsterd. Dat iemand dat durfde. Alras sprongen er steeds meer mensen in en uit die kasten. Zelf heb ik het pas veel later voor het eerst gedaan.

Toen ik studeerde lunchte ik wel eens in de kantine van het stadhuis, meegenomen door een studiegenoot die daar een baantje had. Ik vroeg haar of die rare lift er nog was. Ze nam me mee naar een gang en daar hingen die stijgende en dalende kasten. Ik vond ze zo fascinerend dat ik het toen zelf maar geprobeerd heb. En zolang je jong bent en gezond van lijf en leden is het een uitdaging. Echt hard beweegt hij niet, dus veel risico loop je niet en er gebeurden ook nooit ongelukken mee, maar als je krakkemikkig loopt of met een stok of krukken is een paternoster niet aan te raden. Het was fantastisch, eigenlijk een soort kermisattractie.

Jaren later moest ik mij op het hoofdbureau van politie melden vanwege een gestolen paspoort (en kreeg een reprimande omdat ik dat paspoort bij mij droeg!). Daar bevond zich ook een paternoster. Ik ben er helemaal mee naar boven en weer naar beneden geweest. Op beide plekken is er nu geen paternoster meer. Alleen in het prachtige Scheepvaarthuis, tegenwoordig Grand Hotel Amrath, is er een die op verzoek in werking wordt gesteld.1310BS Buizenpost De paternoster is kennelijk onbeschermd erfgoed.

Minstens even fascinerend en eveneens in onbruik geraakt: de buizenpost. Door buizen met de doorsnee van een regenpijp kon je post naar een collega zenden op een andere verdieping of aan het andere eind van het gebouw. Daartoe stopte je een brief(je) o.i.d. in een cilinder met een deksel erop en die cilinder plaatste je in de buis, die naast je hing. Door middel van vacuüm of overdruk werd die cilinder met het nodige misbaar horizontaal of verticaal verplaatst.

Op de Twentse Bank, waar ik een jaar gewerkt heb, bestond geen buizenpost. De interne communicatie werd verzorgd door een pukkelige jongeling met een karretje met vakjes. Bij C&A daarentegen hadden ze wel buizenpost. De winkelbediende schreef een bonnetje uit en als je niet contant kon betalen ging dat bonnetje met jouw groot geld in zo'n cilinder en werd naar elders verzonden. Een paar minuten later kwam die cilinder met een klap terug met jouw wisselgeld erin; een omslachtige betalingsprocedure. De winkelbediendes hadden zelf geen kassa. Ze werden kennelijk door de Brenninkmeijertjes niet vertrouwd.

Buizenpost werd in veel winkels en kantoren gebruikt. Er schijnen buizen te hebben bestaan van wel 400 kilometer! Misschien zijn er in oude kantoorgebouwen nog wel buizen te vinden, ze worden in ieder geval niet meer gebruikt. Ook geen beschermd erfgoed.

De liften zijn natuurlijk verbeterd, zodat je ook in een rolstoel naar boven kunt en de computer zorgt nu voor de interne en externe communicatie in winkels en kantoren (en voor nog veel meer), maar het verdwijnen van de paternoster en de buizenpost gaat me wel aan het hart.

---
Naschrift van HK:
Onze redacteur woont in een project van de befaamde Spaanse architect Bofill. Op die plaats stond nog niet zo gek lang geleden het vorige gemeentehuis van Den Haag. Ik moest daar soms vergaderen. Dan wilde ik binnen het gebouw wel eens een ommetje maken om met het paternosterliftje een verdieping hoger of lager te geraken. Melige gemeenteambtenaren wilden er nog wel eens wat in stoeien en duwen enzo. Eéntje heeft bij zo’n gelegenheid zijn been gebroken.

------------------
De plaatjes zijn van Katharina Kouwenhoven
----------------------
Bestel uw boeken en wat al niet
bij bolcom, via de banner rechts.
Dan steunt u De Leunstoel!


© 2016 Katharina Kouwenhoven meer Katharina Kouwenhoven - meer "Beelden uit soberder tijden" -
Beschouwingen > Beelden uit soberder tijden
Paternosters en buizenpost Katharina Kouwenhoven
1310BS PaternosterNeiging tot nostalgie heb ik niet, maar als ik lees over paternosters of buizenpost kan ik een gevoel van nostalgie toch niet onderdrukken. Hoewel er hier en daar nog wel een niet gebruikte paternoster schijnt te bestaan is het niet meer mogelijk om je kleinkinderen er een keertje in te laten opstijgen of dalen.

Voor wie geen idee heeft waar ik het over heb: een paternoster is een lift zonder deuren, die zonder onderbreking in een schacht aan twee kettingen omhoog en omlaag beweegt. Het zijn eigenlijk een soort open kasten, waar je razendsnel in of uit moet springen als er een jouw verdieping nadert. In de ene kast ga je omhoog en in de andere omlaag. Een avontuurlijker manier van vervoer is nauwelijks denkbaar. De paternoster dankt zijn naam aan de rozenkrans, die aangeeft wanneer een paternoster gebeden moet worden. Een goed katholiek gebruik, naar ik meen, waar ik niets vanaf weet.

De eerste keer dat ik kennis maakte met een paternoster was in het oude stadhuis van Amsterdam op de wallen, waar nu een chic hotel is. Geen idee had ik waar die langs elkaar heen schuivende open kasten voor dienden, tot ik er iemand in zag stappen. Ik was verbijsterd. Dat iemand dat durfde. Alras sprongen er steeds meer mensen in en uit die kasten. Zelf heb ik het pas veel later voor het eerst gedaan.

Toen ik studeerde lunchte ik wel eens in de kantine van het stadhuis, meegenomen door een studiegenoot die daar een baantje had. Ik vroeg haar of die rare lift er nog was. Ze nam me mee naar een gang en daar hingen die stijgende en dalende kasten. Ik vond ze zo fascinerend dat ik het toen zelf maar geprobeerd heb. En zolang je jong bent en gezond van lijf en leden is het een uitdaging. Echt hard beweegt hij niet, dus veel risico loop je niet en er gebeurden ook nooit ongelukken mee, maar als je krakkemikkig loopt of met een stok of krukken is een paternoster niet aan te raden. Het was fantastisch, eigenlijk een soort kermisattractie.

Jaren later moest ik mij op het hoofdbureau van politie melden vanwege een gestolen paspoort (en kreeg een reprimande omdat ik dat paspoort bij mij droeg!). Daar bevond zich ook een paternoster. Ik ben er helemaal mee naar boven en weer naar beneden geweest. Op beide plekken is er nu geen paternoster meer. Alleen in het prachtige Scheepvaarthuis, tegenwoordig Grand Hotel Amrath, is er een die op verzoek in werking wordt gesteld.1310BS Buizenpost De paternoster is kennelijk onbeschermd erfgoed.

Minstens even fascinerend en eveneens in onbruik geraakt: de buizenpost. Door buizen met de doorsnee van een regenpijp kon je post naar een collega zenden op een andere verdieping of aan het andere eind van het gebouw. Daartoe stopte je een brief(je) o.i.d. in een cilinder met een deksel erop en die cilinder plaatste je in de buis, die naast je hing. Door middel van vacuüm of overdruk werd die cilinder met het nodige misbaar horizontaal of verticaal verplaatst.

Op de Twentse Bank, waar ik een jaar gewerkt heb, bestond geen buizenpost. De interne communicatie werd verzorgd door een pukkelige jongeling met een karretje met vakjes. Bij C&A daarentegen hadden ze wel buizenpost. De winkelbediende schreef een bonnetje uit en als je niet contant kon betalen ging dat bonnetje met jouw groot geld in zo'n cilinder en werd naar elders verzonden. Een paar minuten later kwam die cilinder met een klap terug met jouw wisselgeld erin; een omslachtige betalingsprocedure. De winkelbediendes hadden zelf geen kassa. Ze werden kennelijk door de Brenninkmeijertjes niet vertrouwd.

Buizenpost werd in veel winkels en kantoren gebruikt. Er schijnen buizen te hebben bestaan van wel 400 kilometer! Misschien zijn er in oude kantoorgebouwen nog wel buizen te vinden, ze worden in ieder geval niet meer gebruikt. Ook geen beschermd erfgoed.

De liften zijn natuurlijk verbeterd, zodat je ook in een rolstoel naar boven kunt en de computer zorgt nu voor de interne en externe communicatie in winkels en kantoren (en voor nog veel meer), maar het verdwijnen van de paternoster en de buizenpost gaat me wel aan het hart.

---
Naschrift van HK:
Onze redacteur woont in een project van de befaamde Spaanse architect Bofill. Op die plaats stond nog niet zo gek lang geleden het vorige gemeentehuis van Den Haag. Ik moest daar soms vergaderen. Dan wilde ik binnen het gebouw wel eens een ommetje maken om met het paternosterliftje een verdieping hoger of lager te geraken. Melige gemeenteambtenaren wilden er nog wel eens wat in stoeien en duwen enzo. Eéntje heeft bij zo’n gelegenheid zijn been gebroken.

------------------
De plaatjes zijn van Katharina Kouwenhoven
----------------------
Bestel uw boeken en wat al niet
bij bolcom, via de banner rechts.
Dan steunt u De Leunstoel!
© 2016 Katharina Kouwenhoven
powered by CJ2