archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 13
Jaargang 11
24 april 2014
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept delen printen terug
Van het westelijk front geen nieuws Ewout Klei

1113VG WestenHonderd jaar geleden brak de Eerste Wereldoorlog uit. In 2013 en 2014 zijn er vele boeken over de ‘Grote Oorlog’ geschreven. De Engelse boekenwinkel Waterstone’s, die ook een filiaal heeft aan de Kalverstraat in Amsterdam, heeft de boeken over deze oorlog prominent uitgestald. Behalve boeken over het verloop van de oorlog en de veldslagen worden ook de zogenoemde ‘war poets’ in het zonnetje gezet, dichters die over de verschrikkingen in de loopgraven hebben geschreven. De bekendste war poet, Wilfred Owen, sneuvelde op 4 november 1918, exact een week voor de wapenstilstand.

Vanwege de overvloed aan literatuur dacht ik dat er vast ook een herdruk zou komen van ‘Van het westelijke front geen nieuws (Im Westen nichts Neues)’ van Erich Maria Remarque, de in 1928 geschreven beroemdste roman over de Eerste Wereldoorlog. Dit bleek te kloppen. Uitgeverij Oorsprong heeft zich in november 2013 aan een heruitgave gewaagd. Dit is trouwens een grote letteruitgave, waardoor het boek 348 pagina’s telt. In december 2013 is er een uitgave van 208 pagina’s verschenen bij uitgeverij Bijleveld, de 1914-2014 herdenkingseditie. Deze editie bevat ook een filmalbum. Bij Bijleveld verscheen op 18 april 1929, en dat is natuurlijk heel aardig om te weten, ook de eerste buitenlandse vertaling van Remarques beroemde anti-oorlogsroman. In 1929 alleen al werden er 54.000 exemplaren van deze Nederlandse vertaling verkocht. De uitgave van 2013 is de 29e druk.

Van het westelijk front geen nieuws is zo’n verhaal dat je in één dag uitleest. Het gaat over de waanzin van de oorlog, over het leven van leuke mensen dat door de oorlog abrupt wordt afgebroken. Het is geen nationalistisch boek dat de heldendaden van dappere soldaten die vechten voor hun vaderland bezingt, maar het verhaal gaat over gewone jongens die zich meestal stierlijk lopen te vervelen, die hun oude drilsergeant pesten als deze ook naar het front wordt gestuurd, die van het toiletbezoek een retegezellige activiteit maken en die achter Franse mademoiselles aanzitten om op deze manier aan de oorlog te ontsnappen. De dood ligt echter altijd op de loer en neemt al deze jongens mee, iets wat gezien de anti-oorlogsboodschap van het boek eigenlijk geen spoiler is. Indruk maken ook alle cynische bespiegelingen over de oorlog en hoe de soldaten hierover filosoferen. Volgens Paul Baumer, de hoofdpersoon uit het boek, verschillen Duitsers en Fransen eigenlijk helemaal niet zo van elkaar. Het zijn de leiders en de kapitalisten die oorlog willen omdat ze daar beter van zouden worden. Hiermee verwoordt Baumer de visie van Karl Liebknecht, de radicale Duitse socialist die vanwege zijn pacifisme tijdens de oorlog in het gevang werd gezet en begin 1919, na het mislukken van de Spartakistenopstand, samen met Rosa Luxemburg werd vermoord.

Hoewel de anti-oorlogsbespiegelingen in 1928 in een roman zijn verwerkt door Remarque, komen ze zeer overeen met de bespiegelingen die sommige oorlogsdichters in de loopgraven optekenden.  De zinloosheid van de oorlog en de wil om te leven worden bijvoorbeeld zeer krachtig verwoord door de Duits-joodse soldaat en dichter Alfred Lichtenstein, die al in september 1914 zou sneuvelen. Twee week voor zijn dood dichtte Lichtenstein (in het Nederlands vertaald door Dirk Verhofstadt):
‘God behoede me voor ongeluk, de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, dat geen krachtige explosieven mij treffen; dat onze vijanden, die klootzakken, mij nooit gevangen nemen, mij nooit neerschieten, dat ik nooit in de vuiligheid mag sneuvelen, voor ons dierbare vaderland. Kijk, ik zou veel langer willen blijven leven, de koeien melken, mijn vriendinnen neuken en die waardeloze Jozef in elkaar slaan; bij nog veel meer gelegenheden dronken worden, tot een zalige dood mij overvalt.’

Het pacifisme dat in de Eerste Wereldoorlog ontstond had dus niks met boomknuffelen en blote vrouwen in een weiland van doen, maar was een cynische reactie op het zinloze moorden. Remarque droeg zijn verhaal op aan de gewone jongens die sneuvelden in de oorlog. Hij zei hierover in het korte voorwoord van zijn boek:
‘Dit boek wil noch een aanklacht noch een bekentenis zijn, het wil alleen een poging wagen, verslag uit te brengen over een generatie die door de oorlog werd vernield, ook wanneer het haar was gelukt aan de granaten te ontkomen.’

De anti-oorlogsroman van Remarque sloeg in als een bom. Hoewel er in Duitsland tienduizenden exemplaren van het boek werden verkocht gingen er stemmen op om het boek te verbieden. De nazi’s, die vanaf 1929 steeds meer invloed kregen op de Duitse politiek, zagen het boek als een aanval op de natiestaat. In 1930, dus nog tijdens de democratische Weimarrepubliek, werd de Amerikaanse verfilming van Remarques roman, All Quiet on the Western Front, verboden. In mei 1933, na de machtsovername van Hitler, werd Im Westen nichts Neues als ‘volksfeindlich’ werk verboden en in het openbaar verbrand. Remarque werd als landverrader bestempeld en was in 1929 al naar het buitenland geëmigreerd. In 1937 ontnamen de nazi’s hem bovendien zijn Duitse staatsburgerschap toen zijn roman ‘Drei Kameraden’ bij de Amsterdamse uitgeverij Querido verscheen. Maar ook deze strafmaatregel was voor de nazi’s niet genoeg. Elfriede Remarque, Erichs jongste zus, belandde in 1943 na een schijnproces onder de guillotine, niet alleen omdat zij een tegenstander van het naziregime was, maar ook omdat ze de zus was van Erich Remarque. Nazi-rechter Roland Freisler zei: ‘Uw broer is buiten ons handbereik, maar u zult aan ons niet ontsnappen.’ De nazi’s waren bovendien zo sadistisch om Erich een rekening van 90 mark te sturen, dit waren de kosten voor het beulswerk.

Erich Maria Remarque overleed in 1970. Hoewel hij nog een aantal goed ontvangen romans zou publiceren werd geen één boek zo beroemd als zijn debuutroman Im Westen nichts Neues. Het is, samen met 1984, Faust, De naam van de roos, Lolita (de lijst gaat uiteraard nog veel verder) één van die klassiekers die u eigenlijk nog een keer moet gaan lezen, als u dat nog niet gedaan heeft. Hup naar de boekenwinkel dus.
 
N.a.v.: Erich Maria Remarque (pseudoniem van Erich Paul Remark), Van het westelijk front geen nieuws (vertaling van Im Westen nichts Neues). (Herdenkingseditie + filmalbum). (Utrecht, Bijleveld 2013). 29e druk. 208 pagina’s.  ISBN 9789061319986. €19,95.

Sommige Nederlandse uitgaven van het boek bevatten prachtige illustraties van de Nederlandse kunstenaar Arie Zonneveld (1905-1941). Deze illustraties zijn ook online te bewonderen. 

----------------------------------------------------
Wie zijn bestellingen via deze link:
(www.bol.com) doet, steunt De Leunstoel!


© 2014 Ewout Klei meer Ewout Klei - meer "De wereldliteratuur roept" -
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
Van het westelijk front geen nieuws Ewout Klei
1113VG WestenHonderd jaar geleden brak de Eerste Wereldoorlog uit. In 2013 en 2014 zijn er vele boeken over de ‘Grote Oorlog’ geschreven. De Engelse boekenwinkel Waterstone’s, die ook een filiaal heeft aan de Kalverstraat in Amsterdam, heeft de boeken over deze oorlog prominent uitgestald. Behalve boeken over het verloop van de oorlog en de veldslagen worden ook de zogenoemde ‘war poets’ in het zonnetje gezet, dichters die over de verschrikkingen in de loopgraven hebben geschreven. De bekendste war poet, Wilfred Owen, sneuvelde op 4 november 1918, exact een week voor de wapenstilstand.

Vanwege de overvloed aan literatuur dacht ik dat er vast ook een herdruk zou komen van ‘Van het westelijke front geen nieuws (Im Westen nichts Neues)’ van Erich Maria Remarque, de in 1928 geschreven beroemdste roman over de Eerste Wereldoorlog. Dit bleek te kloppen. Uitgeverij Oorsprong heeft zich in november 2013 aan een heruitgave gewaagd. Dit is trouwens een grote letteruitgave, waardoor het boek 348 pagina’s telt. In december 2013 is er een uitgave van 208 pagina’s verschenen bij uitgeverij Bijleveld, de 1914-2014 herdenkingseditie. Deze editie bevat ook een filmalbum. Bij Bijleveld verscheen op 18 april 1929, en dat is natuurlijk heel aardig om te weten, ook de eerste buitenlandse vertaling van Remarques beroemde anti-oorlogsroman. In 1929 alleen al werden er 54.000 exemplaren van deze Nederlandse vertaling verkocht. De uitgave van 2013 is de 29e druk.

Van het westelijk front geen nieuws is zo’n verhaal dat je in één dag uitleest. Het gaat over de waanzin van de oorlog, over het leven van leuke mensen dat door de oorlog abrupt wordt afgebroken. Het is geen nationalistisch boek dat de heldendaden van dappere soldaten die vechten voor hun vaderland bezingt, maar het verhaal gaat over gewone jongens die zich meestal stierlijk lopen te vervelen, die hun oude drilsergeant pesten als deze ook naar het front wordt gestuurd, die van het toiletbezoek een retegezellige activiteit maken en die achter Franse mademoiselles aanzitten om op deze manier aan de oorlog te ontsnappen. De dood ligt echter altijd op de loer en neemt al deze jongens mee, iets wat gezien de anti-oorlogsboodschap van het boek eigenlijk geen spoiler is. Indruk maken ook alle cynische bespiegelingen over de oorlog en hoe de soldaten hierover filosoferen. Volgens Paul Baumer, de hoofdpersoon uit het boek, verschillen Duitsers en Fransen eigenlijk helemaal niet zo van elkaar. Het zijn de leiders en de kapitalisten die oorlog willen omdat ze daar beter van zouden worden. Hiermee verwoordt Baumer de visie van Karl Liebknecht, de radicale Duitse socialist die vanwege zijn pacifisme tijdens de oorlog in het gevang werd gezet en begin 1919, na het mislukken van de Spartakistenopstand, samen met Rosa Luxemburg werd vermoord.

Hoewel de anti-oorlogsbespiegelingen in 1928 in een roman zijn verwerkt door Remarque, komen ze zeer overeen met de bespiegelingen die sommige oorlogsdichters in de loopgraven optekenden.  De zinloosheid van de oorlog en de wil om te leven worden bijvoorbeeld zeer krachtig verwoord door de Duits-joodse soldaat en dichter Alfred Lichtenstein, die al in september 1914 zou sneuvelen. Twee week voor zijn dood dichtte Lichtenstein (in het Nederlands vertaald door Dirk Verhofstadt):
‘God behoede me voor ongeluk, de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, dat geen krachtige explosieven mij treffen; dat onze vijanden, die klootzakken, mij nooit gevangen nemen, mij nooit neerschieten, dat ik nooit in de vuiligheid mag sneuvelen, voor ons dierbare vaderland. Kijk, ik zou veel langer willen blijven leven, de koeien melken, mijn vriendinnen neuken en die waardeloze Jozef in elkaar slaan; bij nog veel meer gelegenheden dronken worden, tot een zalige dood mij overvalt.’

Het pacifisme dat in de Eerste Wereldoorlog ontstond had dus niks met boomknuffelen en blote vrouwen in een weiland van doen, maar was een cynische reactie op het zinloze moorden. Remarque droeg zijn verhaal op aan de gewone jongens die sneuvelden in de oorlog. Hij zei hierover in het korte voorwoord van zijn boek:
‘Dit boek wil noch een aanklacht noch een bekentenis zijn, het wil alleen een poging wagen, verslag uit te brengen over een generatie die door de oorlog werd vernield, ook wanneer het haar was gelukt aan de granaten te ontkomen.’

De anti-oorlogsroman van Remarque sloeg in als een bom. Hoewel er in Duitsland tienduizenden exemplaren van het boek werden verkocht gingen er stemmen op om het boek te verbieden. De nazi’s, die vanaf 1929 steeds meer invloed kregen op de Duitse politiek, zagen het boek als een aanval op de natiestaat. In 1930, dus nog tijdens de democratische Weimarrepubliek, werd de Amerikaanse verfilming van Remarques roman, All Quiet on the Western Front, verboden. In mei 1933, na de machtsovername van Hitler, werd Im Westen nichts Neues als ‘volksfeindlich’ werk verboden en in het openbaar verbrand. Remarque werd als landverrader bestempeld en was in 1929 al naar het buitenland geëmigreerd. In 1937 ontnamen de nazi’s hem bovendien zijn Duitse staatsburgerschap toen zijn roman ‘Drei Kameraden’ bij de Amsterdamse uitgeverij Querido verscheen. Maar ook deze strafmaatregel was voor de nazi’s niet genoeg. Elfriede Remarque, Erichs jongste zus, belandde in 1943 na een schijnproces onder de guillotine, niet alleen omdat zij een tegenstander van het naziregime was, maar ook omdat ze de zus was van Erich Remarque. Nazi-rechter Roland Freisler zei: ‘Uw broer is buiten ons handbereik, maar u zult aan ons niet ontsnappen.’ De nazi’s waren bovendien zo sadistisch om Erich een rekening van 90 mark te sturen, dit waren de kosten voor het beulswerk.

Erich Maria Remarque overleed in 1970. Hoewel hij nog een aantal goed ontvangen romans zou publiceren werd geen één boek zo beroemd als zijn debuutroman Im Westen nichts Neues. Het is, samen met 1984, Faust, De naam van de roos, Lolita (de lijst gaat uiteraard nog veel verder) één van die klassiekers die u eigenlijk nog een keer moet gaan lezen, als u dat nog niet gedaan heeft. Hup naar de boekenwinkel dus.
 
N.a.v.: Erich Maria Remarque (pseudoniem van Erich Paul Remark), Van het westelijk front geen nieuws (vertaling van Im Westen nichts Neues). (Herdenkingseditie + filmalbum). (Utrecht, Bijleveld 2013). 29e druk. 208 pagina’s.  ISBN 9789061319986. €19,95.

Sommige Nederlandse uitgaven van het boek bevatten prachtige illustraties van de Nederlandse kunstenaar Arie Zonneveld (1905-1941). Deze illustraties zijn ook online te bewonderen. 

----------------------------------------------------
Wie zijn bestellingen via deze link:
(www.bol.com) doet, steunt De Leunstoel!
© 2014 Ewout Klei
powered by CJ2