In het verlengde van de Nieuwendijk, die iedereen wel kent als het wat verloederde zusje van de Kalverstraat, ligt de Haarlemmerstraat, die praktisch naadloos overgaat in de Haarlemmerdijk, hoewel die er later is aangebreid. De Haarlemmerdijk eindigt op het Haarlemmerplein, waar zich sinds 1840 de Haarlemmerpoort bevindt (die daarvoor bij het Singel gelegen was). Achter deze poort begint de Haarlemmerweg, waarvan je met een beetje goede wil kunt zeggen dat hij eindigt in Haarlem. De Haarlemmerstraat en -dijk worden aan de noordkant geflankeerd door de Haarlemmerhouttuinen.

De trein naar Haarlem scheerde vroeger rakelings langs die houttuinen, zodat je vanuit de trein op het bord van de bewoners kon kijken en de was op hun halfverrotte balkonnetjes kon aanraken. Het waren krotten, die Haarlemmerhouttuinen. In de jaren zeventig werd er een brede uitvalsweg aangelegd langs het spoor, waarvoor een groot deel van de Houttuinen en een deel van het Haarlemmerplein gesloopt moesten worden. Die weg is een monster en zijn nut twijfelachtig, maar de sloop van die krotten was een zegen. Er is een hele rij nieuwbouw voor in de plaats gekomen en daarvan zijn de huizen ongetwijfeld minder beroerd. Op het Haarlemmerplein is net de laatste nieuwbouw voltooid.

De Haarlemmerstraat en -dijk zijn het gevolg van de 17e eeuwse stadsuitbreiding. Haarlemmerstraat no. 1, waarvan de bouw begon in 1630, is waarschijnlijk het oudste pand en een Rijksmonument, zoals vele panden ter plekke uit de 17e en 18e eeuw. Van later datum zijn de jugendstilachtige huizen die er tussen staan, maar die komen (nog) niet voor op de monumentenlijst.

De Haarlemmerstraat en -dijk hebben zich aan hun gribusstaat weten te onttrekken en zich ontwikkeld tot heel karakteristieke winkelstraten. Dit is heel zorgvuldig gebeurd, onder het toeziend oog van een speciaal toegewezen ambtenaar, die er voor moest zorgen dat het straten werden voor kleine neringen en dat de grote winkelketens er geen kans kregen. Die zijn er natuurlijk toch gekomen (Albert Heijn, Blokker, Kruidvat), zij het op zeer kleine schaal.

Het overgrote deel bestaat uit bijzondere winkeltjes, zoals de schaakboekwinkel, de bridgewinkel en de kookboekwinkel. Er zijn verschillende winkels met duurzame kleding en schoeisel en ook de Kinki Kappers bevinden zich hier. Er zijn leuke café's en verschillende restaurants, waaronder een paar heel goede. En er is natuurlijk de arthouse-bioscoop The Movies, welbekend bij de bezoekers van de betere films en een prettige locatie voor de bewoners van de Spaarndammerbuurt en omgeving; voor bewoners van Oost of Zuid wat afgelegen.

Halverwege de Haarlemmerstraat tref je de Herenmarkt, een pleintje met het prachtige West-Indisch Huis, dat dateert uit 1617. Oorspronkelijk was het een vleeshal en later werd het verhuurd aan de WIC, tot die in 1642 verhuisde naar het West-Indisch Pakhuis aan het 's Gravenhekje (zie jaargang 9, no. 19). Daarna is het een herenlogement geweest, een wees- en bejaardenhuis en nog wat van die dingen. In 1975 is het pand geheel uitgebrand, gerestaureerd als gemeentelijk monument en het doet nu dienst als kantoorruimte en gelegenheid voor evenementen. Zo kun je er bijvoorbeeld je bruiloft vieren.

Er staat nog een opmerkelijk gebouw aan de Haarlemmerstraat: de Onze Lieve Vrouwe Onbevlekt Ontvangen Kerk, kortweg De Posthoorn. Het is de eerste kerk die PJH Cuypers (die van het CS en het Rijksmuseum) in Amsterdam bouwde, een neogotische kerk natuurlijk, want Cuypers bouwde alleen maar neogotische kerken, ook als ze dienst moesten doen als station of museum. De kerk dateert uit 1861, de torens uit 1887. Deze hoge, ranke torens maken dat je de kerk al op grote afstand kunt zien en geven een misleidende indruk van de rest van de kerk, die monsterlijk log is.

Cuypers schijnt zich te hebben laten inspireren door zijn gedeeltelijke restauratie van de basiliek van Roermond, een van de weinige Romaanse kerken die wij hebben en die Cuypers heeft opgezadeld met een neogotisch gedeelte (!), opgetrokken uit dezelfde grove moppen steen als de rest van die kerk. Niets hiervan verdiende navolging en De Posthoorn is dan ook een van de lelijkste kerken van Amsterdam. Hij heeft jaren staan verpieteren en was rijp voor de sloop, maar moest zonodig gerestaureerd worden en is nu ook een gelegenheid voor evenementen.

De Haarlemmerstraat en -dijk zijn aantrekkelijke straten geworden. Het is jammer dat er weer zoveel verkeerstromen doorheen moeten (auto's in één richting, fietsers in twee richtingen en voetgangers, die voortdurend van de te smalle stoep gedrukt worden). En dan te bedenken dat er tot 1955 ook nog een tram doorheen reed, van het Centraal Station naar de Spaarndammerbuurt. Laten ze hem voor het verkeer afsluiten, zo snel mogelijk. Er is een parallelstraat waar de fietsers doorheen kunnen en auto's kunnen die brede weg langs de spoorlijn gebruiken. Dan is die toch nog ergens goed voor.

 

*******************************

De foto's zijn gemaakt door de schrijfster