archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 4
Jaargang 10
6 december 2012
Beschouwingen > In de polder delen printen terug
Zo werd Den Haag een koosjere stad Willem Minderhout

1004BS Koosjer2
De laatste tijd wordt er een heleboel kabaal geproduceerd over het ‘schandalige’ beleid van woningcorporatie Eigen Haard om woningen te voorzien van een bredere gang, een schoenenkastje, een schuifwand en een bidet. Deze kleine ingreep in de woonplattegrond zou de woning ‘halal’ maken. Ruimere mogelijkheden om binnenshuis je kont te wassen zou een zoveelste defaitistische kniebuiging zijn (pun intended) voor de voortgaande islamisering van Nederland.

Dit lijkt me een mooi moment om u te herinneren aan de moeiteloze wijze waarop Den Haag ooit door een paar bouwkundige ingrepen tot koosjere stad werd omgebouwd. Ja, u hoort het goed. Niet een paar lullige armeluiswoninkjes maar de hele stad werd koosjer gemaakt. Voor zover ik weet heeft deze knieval voor de judaisering van onze Hofstad destijds niet tot protesten geleid.

De uit Spanje en Portugal verdreven Joden vestigden zich vanaf het eind van de zestiende eeuw vooral in Amsterdam. Den Haag hebben ze vrij lang links laten liggen. Grappig is dat de eerste Jood die zich in 1604 in Den Haag vestigde een gezant van de Marokkaanse koning was, genaamd don Samuel Palanche. De destijds in veler ogen iets te snel ingeburgerde tweede generatie-Jood Spinoza woonde van 1669 tot zijn dood als een der eerste Joden in Den Haag, maar de vraag is of hij als verstotene wel meetelt. Amsterdamse Joden bezochten Den Haag in die tijd wel om zaken te doen, maar vertrokken daarna weer zo snel mogelijk naar Mokum. Deze karaktertrek kan men ook thans nog bij veel Amsterdammers waarnemen.

Den Haag werd echter steeds interessanter als vestigingsplaats, want ook toen gebeurden daar de echt belangrijke zaken. Willem III leende grote sommen gelds van rijke Sefardische geldschieters en dan wil je er wel met je neus bovenop zitten om te zien of je je centjes weer terugkrijgt. Ook de Ashkenazische (uit Duitsland en Polen afkomstige) Joden begonnen in die tijd de charme van Den Haag te ontdekken.
 
In 1692 was de gemeente zo omvangrijk geworden dat het tijd werd om een synagoge op te richten. Dat bleek in Den Haag niet zo eenvoudig. Den Haag was namelijk niet koosjer!
 
Rond een synagoge dient (diende?) er namelijk een afgesloten ‘draaggebied’ te zijn van waaruit de heilige boeken naar de synagoge gedragen mochten worden. Bij voorkeur werd zo’n draaggebied gevormd door een ommuurde stad. Amsterdam was indertijd nog ommuurd, maar Den Haag was altijd een open dorp op een strandwal geweest.

De mogelijkheid om een synagoge in Den Haag te vestigen werd een theologisch vraagstuk van de eerste orde waarover in heel Europa menig Joods schriftgeleerde zijn hoofd brak. Een mikwe in een paar hofjeswoningen volstond niet, hier waren drastische maatregelen nodig: heel Den Haag moest worden omgetoverd tot koosjere stad.
 
Uiteindelijk kwam iemand op het lumineuze idee om de Haagse grachten als surrogaat-muur te accepteren. De vaste bruggen moesten hiertoe wel worden vervangen door ophaalbruggen. Het stadsbestuur bleek geen bezwaar te hebben tegen deze ingreep, wellicht vooral omdat de Joodse gemeenschap zelf voor de kosten opdraaide. Zo’n ophaalbrug was misschien ook wel praktisch voor het scheepvaartverkeer.

In 1692 werden de Haagse Wagenbrug en Boschbrug omgetoverd tot ophaalbruggen en kon de eerste synagoge op de Korte Voorhout (ook hier valt een woordgrap te maken, maar dat heb ik al eens in een eerder stukje gedaan) geopend worden.
 
Momenteel zijn beide bruggen weer van steen en onbeweeglijk. Of Den Haag daarmee haar predikaat ‘koosjere stad achter de duinen’ is kwijtgeraakt weet ik niet. Wel is duidelijk dat Nederland in de zeventiende eeuw iets minder hysterisch was over ‘multiculturele’ bijzaken dan in het huidig tijdsgewricht.

Bron: Thera Wijsenbeek, ‘Geloof en politiek’, in: Th. Wijsenbeek (red.), Den Haag. Geschiedenis van de stad, Waanders, Zwolle, 2005
 
*************************
De illustratie is van Henk Klaren
 
*****************************
De Leunstoel wordt uitgegeven door:
Het Genootschap De Leunstoel.
Word lid! Ga naar: www.deleunstoel.nl/colofon.php


© 2012 Willem Minderhout meer Willem Minderhout - meer "In de polder" -
Beschouwingen > In de polder
Zo werd Den Haag een koosjere stad Willem Minderhout
1004BS Koosjer2
De laatste tijd wordt er een heleboel kabaal geproduceerd over het ‘schandalige’ beleid van woningcorporatie Eigen Haard om woningen te voorzien van een bredere gang, een schoenenkastje, een schuifwand en een bidet. Deze kleine ingreep in de woonplattegrond zou de woning ‘halal’ maken. Ruimere mogelijkheden om binnenshuis je kont te wassen zou een zoveelste defaitistische kniebuiging zijn (pun intended) voor de voortgaande islamisering van Nederland.

Dit lijkt me een mooi moment om u te herinneren aan de moeiteloze wijze waarop Den Haag ooit door een paar bouwkundige ingrepen tot koosjere stad werd omgebouwd. Ja, u hoort het goed. Niet een paar lullige armeluiswoninkjes maar de hele stad werd koosjer gemaakt. Voor zover ik weet heeft deze knieval voor de judaisering van onze Hofstad destijds niet tot protesten geleid.

De uit Spanje en Portugal verdreven Joden vestigden zich vanaf het eind van de zestiende eeuw vooral in Amsterdam. Den Haag hebben ze vrij lang links laten liggen. Grappig is dat de eerste Jood die zich in 1604 in Den Haag vestigde een gezant van de Marokkaanse koning was, genaamd don Samuel Palanche. De destijds in veler ogen iets te snel ingeburgerde tweede generatie-Jood Spinoza woonde van 1669 tot zijn dood als een der eerste Joden in Den Haag, maar de vraag is of hij als verstotene wel meetelt. Amsterdamse Joden bezochten Den Haag in die tijd wel om zaken te doen, maar vertrokken daarna weer zo snel mogelijk naar Mokum. Deze karaktertrek kan men ook thans nog bij veel Amsterdammers waarnemen.

Den Haag werd echter steeds interessanter als vestigingsplaats, want ook toen gebeurden daar de echt belangrijke zaken. Willem III leende grote sommen gelds van rijke Sefardische geldschieters en dan wil je er wel met je neus bovenop zitten om te zien of je je centjes weer terugkrijgt. Ook de Ashkenazische (uit Duitsland en Polen afkomstige) Joden begonnen in die tijd de charme van Den Haag te ontdekken.
 
In 1692 was de gemeente zo omvangrijk geworden dat het tijd werd om een synagoge op te richten. Dat bleek in Den Haag niet zo eenvoudig. Den Haag was namelijk niet koosjer!
 
Rond een synagoge dient (diende?) er namelijk een afgesloten ‘draaggebied’ te zijn van waaruit de heilige boeken naar de synagoge gedragen mochten worden. Bij voorkeur werd zo’n draaggebied gevormd door een ommuurde stad. Amsterdam was indertijd nog ommuurd, maar Den Haag was altijd een open dorp op een strandwal geweest.

De mogelijkheid om een synagoge in Den Haag te vestigen werd een theologisch vraagstuk van de eerste orde waarover in heel Europa menig Joods schriftgeleerde zijn hoofd brak. Een mikwe in een paar hofjeswoningen volstond niet, hier waren drastische maatregelen nodig: heel Den Haag moest worden omgetoverd tot koosjere stad.
 
Uiteindelijk kwam iemand op het lumineuze idee om de Haagse grachten als surrogaat-muur te accepteren. De vaste bruggen moesten hiertoe wel worden vervangen door ophaalbruggen. Het stadsbestuur bleek geen bezwaar te hebben tegen deze ingreep, wellicht vooral omdat de Joodse gemeenschap zelf voor de kosten opdraaide. Zo’n ophaalbrug was misschien ook wel praktisch voor het scheepvaartverkeer.

In 1692 werden de Haagse Wagenbrug en Boschbrug omgetoverd tot ophaalbruggen en kon de eerste synagoge op de Korte Voorhout (ook hier valt een woordgrap te maken, maar dat heb ik al eens in een eerder stukje gedaan) geopend worden.
 
Momenteel zijn beide bruggen weer van steen en onbeweeglijk. Of Den Haag daarmee haar predikaat ‘koosjere stad achter de duinen’ is kwijtgeraakt weet ik niet. Wel is duidelijk dat Nederland in de zeventiende eeuw iets minder hysterisch was over ‘multiculturele’ bijzaken dan in het huidig tijdsgewricht.

Bron: Thera Wijsenbeek, ‘Geloof en politiek’, in: Th. Wijsenbeek (red.), Den Haag. Geschiedenis van de stad, Waanders, Zwolle, 2005
 
*************************
De illustratie is van Henk Klaren
 
*****************************
De Leunstoel wordt uitgegeven door:
Het Genootschap De Leunstoel.
Word lid! Ga naar: www.deleunstoel.nl/colofon.php
© 2012 Willem Minderhout
powered by CJ2